Morgunblaðið - 08.03.1995, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1995 2í
AÐSENDAR GREINAR
Nútíma nomaveiðar
ÞEGAR ÉG var barn
fannst mér tíminn
stundum lengi að líða.
Mér var þá sagt að
tíminn liði hraðar eftir
því sem aldurinn færð-
ist yfir mig. Hið sama
virðist gerast um heim-
inn; eftir því sem tækn-
inni fleygir fram og
heimurinn eldist því
örari verða breyting-
arnar.
í lok síðasta áratug-
ar og upphafi þess sem
nú er senn hálfnaður,
horfðu menn á hrun
Ráðstjórnarríkjanna
sem varð með ógnarhraða. í kjöl-
far þess hafa ýmsir gert upp við
fortíðina og afneitað fyrri gildum.
Þá eru og þeir sem reyna að niður-
lægja menn og elta þá uppi vegna
skoðana þeirra eða vegna þess að
þeir voru með einhveijum hætti
þátttakendur í einhverri atburða-
rás sem er þeim, sem nú eru á
valdastólum, ekki þóknanleg.
Þannig minnir hegðun og málfar
þessara uppljóstrara á nornaveiði-
menn fyrri tíma.
Vegna þeirrar umræðu sem
varð á Alþingi um daginn þegar
Björn Bjarnason fór á kostum í
ofsa sínum vegna þess að hann
taldi suma ekki hafa gert upp við
fortíð sína, er rétt að minna á að
ýmsir þeir, sem hafa dvalið við
nám erlendis eða hafa sinnt alþjóð-
legum samskiptum íslendinga
hafa fengið að kynnast þungum
hrömmum ýmissa ríkisstjórna. Nú
láta menn hæst yfir meintri þjónk-
un íslendinga við austantjaldsrík-
isstjórnir en minnast vart á þá
staðreynd að Bandaríkjamenn
hafa haldið uppi öflugum njósnum
hér á landi og hafa oftsinnis
minnst á hversu auðvelt sé að afla
hér upplýsinga vegna lausmælgi
íslendinga.
Þar sem menn eru farnir að
greina frá samskiptum sínum við
ógnarstjórnir Austur-Evrópu er
rétt að ég segi frá tveimur fremur
ómerkum atvikum sem urðu árið
1973 og 1974.
Haustið 1972 hóf ég nám í
sagnfræði og íslenskum fræðum
við Háskóla Islands. Mér vildi það
til happs að ég naut mikils stuðn-
ings eins samnemanda míns öðr-
um fremur. Sá bjó í fjölbýlishúsi
í Vesturbænum þar sem einnig
átti heima starfsmaður sovéska
sendiráðsins. Á þess-
um árum fór ég ekki
fremur en nú leynt
með aðdáun mína á
Maó formanni og bar
merki með mynd
hans í barmi mér.
Eitt sinn kom þessi
samnemandi minn að
máli við mig og tjáði
mér að þessi mynd
hefði orðið til þess
að áður nefndur
starfsmaður sovéska
sendiráðsins hefði
komið að máli við sig
og beðið sig að gefa
sér skýrslu um at-
hafnir mínar og hveija ég um-
gengist. Einnig spurðist hann fyr-
ir um það hvort þessi háskólanemi
væri tilleiðanlegur gegn greiðslu
að fylgjast með öðrum Maóistum
í Háskóla íslands. Þetta væri
nauðsynlegt því að Maóistar væru
ekki fólk heldur þjóðhættulegar
skepnur. Háskólaneminn neitaði
þessari beiðni og ekkert varð úr
framkvæmdum.
Skömmu síðar var ég kjörinn í
stjórn Kínversk-íslenska menning-
arfélagsins og fór um svipað leyti
í framboð í Suðurlandskjördæmi á
vegum Samtaka fijálslyndra og
vinstrimanna og Samtaka jafnað-
armanna. Um það leyti vann ég
hjá virtu heildsölufyrirtæki í
Reykjavík. Einn fagran sumardag
kallaði einn af vinnufélögum mín-
um á mig og tjáði mér að starfs-
maður bandaríska sendiráðsins,
sem hann reyndar nafngreindi,
hefði komið að máli við sig og
spurt sig spjörunum úr um hagi
mína og pólitískar skoðanir. Við-
brögð mín urðu þau að ég fann
til nokkurs ótta, greinilegt var að
fylgst var með mér. Starfsfélagi
minn bað mig hins vegar að hafa
ekki áhyggjur. Hann taldi sig hafa
gengið þannig frá málum að ekki
yrði um frekari eftirgrennslan að
ræða.
Ég áttaði mig fljótlega á því
að ekki var sama hvað sagt var í
erlendum sendiráðum og að vissu-
lega væri rétt að gæta tungu sinn-
ar. Árið 1975 fór ég ásamt þrem-
ur öðrum íslendingum til Kína og
dvaldist þar um rúmlega þriggja
vikna skeið. Ferð sú var mjög
lærdómsrík og heim komum við
hinir hrifnustu af ýmsu í þjóð-
skipulagi Kínveija þótt annað
vekti minni hrifningu. Á þessum
Sá einn er sekur sem
tapar, segir Arnþór
Helgason, sem hér
fjallar um samskipti ein-
staklinga við erlend
stjórnvöld.
árum buðu Kínveijar gesti sína
velkomna með hátíðlegum ræðum
hvar sem komið var og var vitnað
í gagnkvæman skilning og vináttu
og í Maó formann. Eitt sinn ákvað
ég að búa til tilvitnun í Maó og
var þakkað með hjartnæmri ræðu
þar sem sérstaklega var tekið fram
að það væri rétt sem formaður
íslensku sendinefndarinnar hefði
bent á af svo skynsamlegu viti að
Maó formaður hefði haft rétt fyrir
sér og síðan kom tilvitnunin mín.
Ekki vildi ég minnast á þetta við
nokkurn mann fyrr en ég sagði
Wolfgang Edelstein frá þessu hálf-
um öðrum áratug síðar.
En í þessari Kínaferð hittum
við stjórnarerindreka sem fullyrti
við okkur að menningarbyltingin
væri að mistakast á ýmsum svið-
um. Hann greindi frá mistökum í
skólamálum og iðnaði. Það varð
þegjandi samkomulag okkar á
milli að greina ekki frá þessu því
að við vissum að hægt yrði að
rekja við hveija við hefðum rætt.
Lokaorð
Ég hef áreiðanlega einhvern
tíma veitt Kínveijum kærkomnar
upplýsingar án þess að gera mér
grein fyrir því að ég væri njósn-
ari. Ymsir núverandi valdamenn
hafa vafalítið þegið beinar og
óbeinar greiðslur fyrir verðmætar
upplýsingar sem þeir hafa veitt
bandarískum stjórnvöldum og fyr-
irtækjum. Þá eru þeir ófáir íslend-
ingarnir sem boðið hefur verið
starf á vegum bandarísku leyni-
þjónustunnar og hafa hafnað því.
Hvenær skyldi röðin koma að
fylgifiskum Bandaríkjanna hér á
landi að þeir verið eltir uppi og
niðurlægðir fyrir skoðanir sínar
og gerðir? Sá er einn sekur sem
tapar.
Höfundur er formaður
Orykjabandalags íslands.
Arnþór Helgason
Magnús Oskarsson
Augnaráð Irving Oil
GUÐRUN Pétursdóttir, „for-
stöðumaður Sjávarútvegsstofn-
unar Háskóla Islands og fulltuúi
Reykjavíkurlistans í stjórn Afl-
vaka“ eins og hún er kynnt í frétt
DV sl. föstudag, er á heimleið
eftir að hafa kynnt sér starfsemi
Irving Oil í Kanada. „Heimsókn
Guðrúnar hjá Irving-fjölskyld-
unni“, segir DV, „stóð í tvo daga
og hitti hún flesta stjórnendur
og heimsótti flestöll fyrirtæki í
eigu fjölskyldunnar. “ í stórri fyr-
irsögn fréttar DV um þessa heim-
sókn segir m.a.: „AUt til fyrir-
myndar..."
Af nýlegum fréttaskýringum
má ráða að fyrirtæki í eigu þess-
arar fjölskyldu séu álíka mörg
og eyjar á Breiðafirði. Á Guðrún
þakkir skildar fyrir að leggja á
sig það erfiði að heimsækja þau
flestöll á tveimur dögum og ræða
við flesta stjórnendur þeirra á
sama tíma, og komast að þeirri
niðurstöðu að allt sé til fyrir-
myndar. Aðferðinni við þetta erf-
iði lýsir Guðrún þannig: „Eg tal-
aði við starfsmenn með hjálma Á
HAUSNUM (leturbr. hér) og fór
inn í verksmiðjurnar á hveijum
stað.“ Svo lýsir Guðrún því að
hún hafi orðið fyrir „mjög góðum
áhrifum af Irving-feðgum sem
persónum“ og bætir við: „Þetta
eru menn sem horfa heint í aug-
un á manni."
Ekki má ásaka Guðrúnu fyrir
að fara í stuttu blaðaviðtali fljótt
yfir sögu varðandi starfsemi allra
þessara fyrirtækja. Um það segir
hún fátt annað en að benzín-
stöðvarnar séu „huggulegai".
Þetta stendur þó til bóta því
Guðrún á eftir að skila skýrslu
og fá þá forvitnir e.t.v. svar við
því hvort benzínafgreiðslumenn
Irving Oil eru með hjálma (á
hausnum). Aðalatriðið er þó, að
Irving-feðgar eru ekki á hausn-
um og höfðu góð áhrif á Guð-
rúnu. Þeir horfðu beint í augu
hennar og enginn þarf að ímynda
sér að Guðrún hafi litið undan.
Guðrán segir það „fáránlegt að
við byrjum alltaf strax að fítja upp
á trýnið“ ef erlend fyrirtæki vilja
skoða fjárfestingu hér. Þá vitum
við það að Guðrán fitjaði ekki upp
á trýnið þegar Irving-feðgar
horfðu beint í augu hennar undan
hjálmunum. Mun hún væntanlega,
í ítarlegri skýrslu sinni, vara
Reykjavíkurlistann við því að fitja
upp á trýnið þegar feðgamir koma
næst til landsins að horfa beint í
augu Aflvaka. Að loknum lestri
skýrslunnar er ólíklegt að nokkur
efíst um árangur þess að kynnast,
á tveimur dögum, flestöllum fyrir-
tækjum Iiving-fjölskyldunnar og
augnaráði hennar.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Fj ánnálanámskeið
B únaðarbankans
Safnast
þegar saman
kemur
Vikan 6.-10. mars verður átaksvika í fjármálum
heimilanna. Af því tilefni verður opið hús í aðalbankanum,
Austurstræti 5, og öllum útibúum Búnaðarbankans, þar
sem þjónusturáðgjafar veita upplýsingar um útgjaldadreifingu,
áætlanagerð o.fl.
Handbókin „Fjármál heimilisins" verðurtil sölu á sérstöku
tilboðsverði, kr. 900 þessa viku.
Þá verður að auki þoðið upp á sérstök fjármálanámskeið,
þátttakendum að kostnaðarlausu, þar sem leiðbeint verður
um hvernig lækka má rekstrarkostnað heimilanna.
Fjallað verður um heimilisbókhald, áætlanagerð, lánamál og
leiðir til sparnaðar svo eitthvað sé nefnt.
Námskeiðin standa í 3 klst. og eru þau auglýst sérstaklega.
HEIMILISLINAN
BÚNAÐARBANKINN
- Traustur banki
Tökum dæmi um hjón sem:
# Fara í bíó einu sinni í viku og kaupa popp og gos.
Kostnaður 83.000 kr. á ári.
# Panta sér pizzu einu sinni í viku.
Kostnaður 104.000 kr. á ári.
# Kaupa tvær gosflöskur á dag.
Kostnaður 58.000 kr. á ári.
# Leigja eina myndbandsspólu á viku.
Kostnaður 21.000 kr. á ári.
# Kaupa skyndibita og sælgæti fyrir 400 á dag.
Kostnaður 146.000 kr. á ári.
■ Kaupa tvo lítra af gosi og snakkpoka einu sinni í viku.
Kostnaður 20.000 kr. á ári.
Þetta kostar þau 432.000 kr. á ári.