Morgunblaðið - 08.03.1995, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Ríkisrekstur -
hvað, sem hann kostar
í NÝLEGRI grein var fjallað um
tilvísanakerfíð, gerður samanburð-
ur á kostnaðargrundvelli útreikn-
inga í heilsugæslunni annars vegar
og í sérfræðiþjónustunni hins veg-
ar. Þar kom skýrt fram að í heilsu-
gæslunni er eingöngu reiknað með
kostnaði við ákvæðislaunakerfí
læknanna. Föstu mánaðarlaunin
undanskilin. Ekki er reiknað með
neinum stofn- eða rekstrarkostnaði
eins og gert er í sérfræðiþjón-
ustunni. Rakinn er fyrirhugaður
stofnkostnaður sem mun falla til á
næstu árum í heilsugæslunni í
Reykjavík. í þessari grein mun vik-
ið að öðrum tengdum málum.
Rannsóknakostnaður
Rannsóknakostnaður vegna
heilsugæslustöðvanna er ekki talinn
sem kostnaður heilsugæslunnar í
útreikningum ráðuneytisins. Hann
fellur að verulegu leyti til sem
kostnaður við sérfræðiþjónustu
vegna viðskipta við rannsóknarstof-
ur og röntgengreiningu utan spítala
og einnig vegna viðskipta við rann-
sóknastofur sjúkrahúsanna, sem
einnig færast á þennan kostnaðarl-
ið hjá TR. Einnig mun það vera svo
að kostnaður vegna lítilla rannsókn-
arstofa sem eru á mörgum heilsu-
gæslustöðvum er greiddur af TR
að hluta. Með þessu ógegnsæja
bókhaldsskipulagi eru hæg heima-
tökin fyrir þá sem það vilja að ýta
á flot röngum eða villandi upplýs-
ingum sínum málstað til framdrátt-
ar uns almenningur veit ekki hvað-
an á hann stendur
veðrið.
Nýjasta innlegg
ráðherra
Ráðherra kom með
nýtt innlegg í sitt hat-
ramma stríð sem hann
hefur lýst yfír við
lækna á blaðamanna-
fundi nýlega. Þar held-
ur hann því fram að
kostnaður hafí aukist
við sérfræðiþjónustu
um 20,6% á sl. ári.
Sannleikurinn er sá að
hér ruglar ráðherra
saman blöndu af
kostnaði m.a. vegna
rannsókna og röntgengreiningar,
sem heilsugæslan á fullan hlut að
vegna viðskipta sinna við þessar
stofur og þótt ótrúlegt sé einnig
sjúkrahúsin, sem í vissum tilvikum
geta ekki beðið eftir rannsóknum á
sjúklingum vegna biðtlma á rönt-
gendeildum.
Síðan eru þessar tölur notaðar
sem slagtré í baráttu ráðuneytisins
I stað þess að gefa upp þær tölur
sem deiluna um tilvísanir varðar.
Sannleikurinn
Kjarni málsins er sá að á síðast-
liðnum þremur árum hefur komum
til sérfræðinga fækkað og heildar-
læknisverkum, sem TR greiðir hlut
í, líka fækkað úr 8.754 þús. ein. í
8.185 þús ein. skv. nýjustu tölum
úr tölvum TR fyrir 1994. Með öðr-
um orðum færri sjúkl-
ingar og kostnaður við
hvern og einn lægri.en
áður. Samt hefur dýr-
ustu verkunum ekki
fækkað. Rétt væri að
fagna þessum árangri
sem náðst hefur vegna
samvinnu TR og sér-
fræðinga og hag-
kvæmum heildar-
samningi þeirra við
ríkið sem m.a. gerir
ráð fyrir allt að 25%
afslætti á einingaverði
ef farið er fram úr
ákveðnu magni þjón-
ustu. (Þessi afsláttur
virðist líka gleymast í
útreikningum verkfræðistofunnar
sem áður er tilgreind í þessari
grein.) Halda ætti áfram á sömu
braut í samvinnu við læknasamtök-
in og efla og auka þjónustu utan
spítala með því að beina sjúklingum
markvisst inn á þessa braut og
spara þannig sjúkrahúskostnað,
sem alltaf er dýrari en þjónusta
utan spítala.
Heilbrigðisáætlun
íslands
I Heilbrigðisáætlun íslands er
hvergi gert ráð fyrir að sérfræðing-
ar vinni á eigin ábyrgð með eigin
rekstur utan spítala. Með öðrum
orðum: Núverandi deila um tilvísan-
ir er illa dulin markviss framkvæmd
þeirrar stefnu að reka alla sérfræð-
inga inn á spítalana eða þá inn á
Eiríkur
Þorgeirsson
ríkisreknar heilsugæslustöðvar þar
sem ekki virðist þurfa að gera ráð
fyrir rekstrarkostnaði.
Mikilvægt er að tryggja áfram-
haldandi tilvist sérfræðiþjónustunh-
ar með því að breyta lögum um
Heilbrigðisáætlun íslands. Að öðrum
kosti tel eg erfítt fyrir sérfræðinga
að snúa aftur til eðlilegra samskipta
við Tryggingastofnun ríkisins þegar
þessum hremmingum linnir.
Framtíðarsparnaður
Að lokum leyfi eg mér að kasta
fram hugmynd að framtíðarsparn-
aði, skilvirkni og nýtingu á rann-
sóknarþörf, jafnframt hugsanlegum
sáttafleti I þeirri deilu sem nú er
upp komin. Ráðherra hefur lýst
eftir nýjum hugmyndum sem leitt
gætu til spamaðar og jafnvel kom-
ið í stað hinns fyrirhugaða tilvísana-
kerfis. Nútímalæknisfræði verður
sífellt flóknari og ekki á færi nokk-
urs manns að fylgjast með á öllum
Mikilvægt er að tryggja
áframhaldandi tilvist
sérfræðiþjónustu, segir
Eiríkur Þorgeirsson,
með því að breyta
lögum um Heilbrigðisá-
ætlun íslands.
sviðum. Stöðugt verður mikilvæg-
ara að ákvarðanir um rannsóknir
séu teknar þar sem mest reynsla
og þekking hefur safnast fyrir varð-
andi hvem sjúkdóm þannig að allar
rannsóknir séu eins markvissar og
kostur er. Mín tillaga er að ákveðn-
ar mjög dýrar rannsóknir verði skil-
greindar og þeim læknum, sem
gerst þekkja til ábendinga hverrar
rannsóknar og mesta þekkingu hafa
á að túlka niðurstöður þeirra, hafi
einir heimild til að panta slíkar
rannsóknir. Margar þessara rann-
sókna kosta tugfalt á við skoðunar-
gjald viðkomandi sérfræðinga og
því augljóst að ef unnt er að koma
við áliti slíkrar sérþekkingar áður
en viðkomandi rannsóknir eru gerð-
ar, mun það spara íjármuni. Ljóst
er að einnig þetta er viðkvæmt mál
og gætu einhveijir talið að vegið
væri að læknisheiðri sínum með
slíku fyrirkomulagi. Auðvitað verð-
ur að fara varlega að þessu og
byggja inn vamagla svo unnt sé
að breyta notkunarmynstri rann-
sóknarinnar ef t.d. notkun hennar
verður almennari en áður var.
Dæmi: Sem augnlæknir hef ég
ekki þörf á rannsóknaleyfi, sem
nær til sneiðmyndatöku af hrygg
eða segulómun af hjarta, sólar-
hrings hjartarafrits, eða ristil-
myndatöku og magaspeglunar.
Þetta er augljóst, en sama gildir
um marga aðra sérfræðinga sem
og um heimilislækna. Álit sérfræð-
ings á viðkomandi sviði kostar
mjög lítið miðað við sjálfa rann-
sóknina og því sjálfsagt að notfæra
sér það. Flestum læknum er ljóst
hvar eðlileg mörk liggja í þessu
efni, en dæmi eru til þess að menn
geri of ýtarlegar rannsóknir í stað
þess að leita ráða. Sama á við um
ýmsar sjaldgæfar blóðrannsóknir.
Hugsanlegt er að útfæra þetta
einnig yfir sum vandmeðfarin eða
dýr lyf og einskorða útgáfu lyfjaá-
vísana við þau lyf sem með eðlileg-
um hætti falla að starfssviði við-
komandi læknis.
Höfundur er augnlæknir og
formaður Augnlæknafélags
íslands, undanskilinn
tilvísunarskyldu.
Heilsuvörur
vínsalans
EINHVER stór-
skemmtileg vitsmuna-
vera úr hópi vínsala
ritar merkilega grein
í Morgunblaðið þann
7. febrúar. Greinin ber
yfirskriftina: Hófleg
áfengisneysla lengir
lífíð. Maður hefur sem
sé lifað í villu og svima
um þessi efni. Islensk-
ar konur eru sagðar
verða allra kvenna
elstar og maður hafði
haldið að þeim væri
tamara að drekka
aðra drykki en vín.
Kannski er það bara
misskilningur.
Kannski hafa okkar góðu kerlingar
verið rallhálfar mestan hluta
ævinnar án þess nokkur tæki eftir
því.
Vínsalinn vitnar í ýmsa merkis-
menn og „langtímarannsóknir,
m.a. á vegum WHO“. Hann telur
að þar komi fram að áfengis-
drykkja og þó sér í lagi vínþamb
hafí heillavænleg áhrif á heilsuna,
einkum hjartað.
Sjálfsagt er það bara fyrir
gleymsku að hann minnist ekki á
önnur líffæri en hjartað, til dæmis
lifur og briskirtil. Og einhvem veg-
inn hefur farið framhjá honum —
eins og hagsmuna- og áróðurshóp-
um samtaka áfengissala í Evrópu
— að Alþjóðaheilbrigðisstofnunin,
sem vínsalanum virðist þó liggja
fremur gott orð til, sendi frá sér
fréttatilkynningu um svokallaða
hófdrykkju 1. nóvember í vetur.
Fyrirsögn tilkynningarinnar er:
Sérfræðingar Alþjóðaheilbrigðis-
málastofminarinnar vara við hóf-
drykkju. í tilkynningunni segir
m.a.: „í baráttunni við skaðvænleg
áhrif áfengis er óvitur-
legt að leggja áherslu
á að örlítil neysla þess
geti verið heilsusam-
leg. Umræðumar, sem
átt hafa sér stað um
það sjónarmið, sigla
ekki í kjölfar ná-
kvæmra vísindarann-
sókna, en eru að mestu
leyti runnar undan rifj-
um þeirra sem hafa
fjárhagslegan ábata af
aukinni áfengís-
neyslu."
Ekki er að efa að
það er einungis fyrir
klaufaskap (varla fyrir
vanþekkingu) að vín-
salinn gleymir þessari viðvömn.
Áreiðanlega dettur fáum í hug að
Drykkja unglinga hefur
aukist um 80-100%
með tilkomu bjórsins,
segir Jón K. Guðbergs-
son, sem varar við
hófdrykkju sem
„heilsubót“.
hann hafí meiri áhuga á eigin
gróðra af vínsölunni, en heilbrigði
og velferð þjóðarinnar. Hann vitn-
ar töluvert í Frakka enda þeir alls
góðs maklegir. Honum láist að
geta þess að í 40% sjúkrarúma í
Frakklandi er fólk sem þau gistir
vegna áfengisneyslu. Hann minnist
ekki heldur á að Frakkar hafa
bannað áfengisauglýsingar í ljós-
vakamiðlum — en það hafa þeir
Jón K.
Guðbergsson
sjálfsagt gert vegna hollustunnar
svo að menn yrðu ekki almennt
of sterkir. Þess minnist hann ekki
að Islendingar upp og ofan eru
langlífari en Frakkar og aðrar
þjóðir sem drekka sér til heilsubót-
ar „ borðvín" með mat.
Vínsalinn telur að blesun hafi
hlotist af bjórnum og það má til
sanns vegar færa ef við miðum við
sölumenn þeirrar vöru. Drykkja
unglinga hefur aukist um 80-
100% á þessum árum og vonandi
slæðist ein og ein vínflaska með,
þeim til heilsubótar.
Annars er greinin athyglisverð
og ekki síst fyrir það sem þar er
ekki sagt og það að höfundur virð-
ist hafa fundið helstu orsakimar
fyrir heilsuleysi og almennu dáð-
leysi þjóðarinnar. Það eru smjör
og ijómi sem menn hafa vísast
úðað í sig ótæpilega síðan þjóðin
fór að rétta úr kútnum eftir samvi-
stimar við bjórvambirnar dönsku.
Á hinn bóginn virðist slá heldur
betur út í fyrir lögreglunni í viku-
legu yfirliti í sama blaði. Þar seg-
ir: Þrátt fyrir tiltölulega rólega
helgi þurfti 22 sinnum að hafa
afskipti af fólki vegna hávaða og
ónæðisí heimahúsum og 64 ein-
staklingum vegna ölvunarháttsemi
af öðrum ástæðum. Tilkynnt var
um 9 líkamsmeiðingar, 11 rúðu-
brot og 5 önnur skemmdarverk.
Sex ökumenn, sem afskipti þurfti
að hafa af, eru grunaðir um að
hafa verið undir áhrifum áfengis."
Er ekki nokkuð ljóst að þarna er
um hrikalegan misskilning að
ræða? Auðvitað hafa hávaðaseg-
gimir verið útbelgdir af ijóma og
ofbeldismennirnir hafa talið sér
flest leyfilegt vegna ofneyslu
smjörs.
Og væri nú ekki nær að setja
á stofn meðferðarstöðvar fyrir svo
sem 600 ofneytendur þessara
stórhættulegu efna, smjörs og
ijóma (fíkniefni? vímuefni), en að
sjá fílhraustum neytendum holl-
ustudrykkja vínsalanna fyrir
ókeypis kosti og lósí á ríkisins
reikning?
Svar til borgar-
stjóra o g Vikurs hf.
Til borgarstjóra
ÉG VIL byija á því
að þakka borgarstjóra
að svara grein minni í
Morgunblaðinu 1. mars
’95, varðandi meint
samkeppnislagabrot
Reykjavíkurborgar á
Fínpússningu sf. Ég get
vel skilið að borgar-
stjóra hafí verið vandi
á höndum, með að reka
Vikur hf. út úr hús-
næðinu, þrátt fyrir van-
skilin, því tilgangur fyr-
irtækisins er „háleitur".
Hinsvegar lágu fyrir ít-
rekaðar kvartanir, um
meint samkeppnislagabrot, vegna
framleiðslu á samkeppnisvöru, í um-
ræddu húsnæði. Við þær kringum-
stæður hefði verið sjálfgefíð að skil-
yrða framlenginguna á húsaleigu-
samningnum, þannig, að húsnæðið
væri leigt til vikurþurrkunar ( en
ekki lögbrota). Hvers vegna var það
ekki gert?
Þú segir síðan, að fresturinn eða
framlengingin, hafí verið samþykkt
í Borgarráði samhljóða, en þrátt fyr-
ir ítrekaðar fyrirspurnir mínar til
Borgarskjalavarðar, finnst ekkert i
fundargerðum Borgarráðs um slíka
samþykkt.
Hefur borgarstjóri skýringu á því,
eða er það svo að þessi ákvörðun er
tekin einhliða af borgarstjóra, án
samþykkis Borgarráðs?
Veit borgarstjóri að á því tímabili,
sem fresturinn var veittur, hefur
Vikur hf. afhent, til aðeins eins við-
skiptavinar, rúmlega 400 tonn af
sandblásturssandi (að verðmæti ca.
kr. 3 milljónir + vsk.), að viðbættu
talsverðu magni til annarra? Ingi-
björg, borgin hampar Vikri hf., en
brýtur lög á Fínpússning sf. Hvers
vegna?
Til Vikurs hf.
sýni þinni jafn mikið og
ég undrast fram-
kvæmdaröðina í upp-
byggingu fyrirtækisins.
Fyrst er sett upp verk-
smiðja, svo er farið í
vöruþróun og að lokum
í markaðsleit. Venju-
lega kemur verksmiðjan
síðast, en ekki fyrst,
nema um alþekktan
framleiðsluferil sé að
ræða og tryggan mark-
að. Þegar svona er stað-
ið að málum er næsta
vfst að um verulegan
fjármagnsskort verður
að ræða, þegar ver-
smiðjan er tilbúin. Þá
er gripið hvað sem er, fyrirtækinu
til bjargar, eða til að fresta því óhjá-
kvæmilega. Ég skil vel ykkar erfiðu
stöðu í dag, en óska ykkur samt alls
hins besta í framtíðinni. Ef Reykja-
víkurborg vill halda áfram að styrkja
ykkur við þróun á vikurvinnslu, þá
er það mér að meinalausu, ef það
verður ekki gert á minn kostnað, svo
sem verið hefur fram til þessa. Eitt-
hvað virðist vera bogið við bókhaldið
hjá þér, þegar þú segir að aðeins
Ekkert fínnst um málið,
segir Baldur Hannes-
son, í fundargerðum
borgarráðs.
hafí verið selt fyrir ca. 500.000 kr.
(ca. 70 tonn ) á síðasta ári, því ég
veit að miklu meira magn var fram-
leitt í verksmiðjunni. Nú nýverið var
ég að ræða við yfirmann í fyrirtæki,
sem er búið að kaupa milli 400 og
500 tonn af sandblásturssandi frá
ykkur, og fá afhent, en ég veit einn-
ig um aðrar sölur í minni skömmtum.
Baldur Hannesson
Höfundur starfar hjá
Áfengisvarnarráði.
Þakka þér, Ástdís, fyrir raunasögu
fyrirtækisins, en ég dáist að bjart-
Höfundur er framkvæmdastjóri
Fínpússningar sf.