Morgunblaðið - 08.03.1995, Side 27

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
AÐ marggefnu til-
efni ætla ég að setja
hér fyrir augu alþjóðar
nokkrar upplýsingar
sem eyða þeim mis-
skilningi er virðist
tengjast starfi mínu
við dagskrárgerð í út-
varpi og sjónvarpi.
Bæði er að sumir telja
mig starfsmann ein-
hverrar stofnunar sem
ekki á þá að skipta sér
af málefnum annarr-
ar, eða koma þar fram,
og hitt að sumt starfs-
fólk íjölmiðla veit vart
við hvað ég starfa,
jafnvel menn sem
vinna við miðil er flytur efni frá
mér.
Kannski er helsta orsökin sú að
ég vinn eingöngu sem lausamaður
við öll mín störf og þá sést auðvit-
að víða til manns. En önnur orsök
misskilningsins er líklega leifar af
ein konar lénsskipulagi sem oft bar
á, einkum fyrir allmörgum árum,
þegar eitt forlag, eitt dagblað eða
einn ljósvakamiðill „átti“ þennan
eða hinn. Þá voru helst eingöngu
músíkantar eða leikarar í mörgum
hlutverkum og hjá fleiri en einum
launagreiðanda.
Mál eru svona vaxinn
Undir lok 8. áratugarins (líkl.
1979) hóf ég dagskrárgerð hjá Rík-
isútvarpinu-Hljóðvarpi, á rás 1,
enda rás 2 ekki til. Ég stóð þá
fyrir þáttaröðum um: Náttúru Is-
lands, jarðfræði, stjörnufræði,
fjallamennsku og ferðaslóðir, þýddi
og las útvarpssögu og tók löng við-
töl við merka menn (karla og kon-
ur) sem höfðu staðið fyrir áhuga-
verðum rannsóknum, ferðum eða
stundað íþróttir. Stundum kom ég
fram með barnaefni, flutti frétta-
auka og þegar rás 2 hóf göngu
sína kom ég fram í allmörgum
morgunþáttum. Síðar, í lok 9. ára-
tugarins, hafði ég, sem
lausamaður á rás 1,
umsjón með vísinda-
og fróðleiksþáttaröð
(með nokkrum ólíkum
heitum) og samstarfs-
mönnum á borð við Jón
Gunnar Grjetarson, 111-
uga Jökulsson og
Ragnheiði Gyðu Jóns-
dóttur. Um tíma fylgdu
fréttaukar til frétta-
stofu. Smám saman
urðu þættirnir að dag-
legum útvarpsefni og
fyrir þremur árum þok-
aði ég sæti fyrir föstum
starfsmönnum á rás 1
en er og hef verið
pistlahöfundur í Skímu þar æ síðan.
Hjá Ríkisútvarpinu-Sjónvarpi
hóf ég störf 1982-’83 sem lausráð-
Eðlilegt er, segir Ari
Trausti Guðmunds-
son, að lausamenn í
ólíkum greinum leiti til
margra verkkaupa.
inn dagskrárgerðarmaður með
þáttaröð um jarðfræði íslands (með
Halldóri Kjartanssyni). Svo fylgdu
þar nokkrir jarðfræðiþættir um
Reykjanesskaga, Viðey, Jökulsár-
gljúfur og Reykjavík og þáttur um
ferð á Þumal í Skaftafellsfjöllum.
Árið 1989 réð Jón Óttar Ragnars-
son mig til Stöðvar 2 sem lausráð-
inn veðurfréttamann (3-4 skipti á
viku) og með loforðum um ein-
hveija dagskrárgerð meðfram. Af
henni hefur aldrei orðið en ég hef
staðið að allmörgum stuttum inn-
slögum í VISA-sport-þátt stöðvar-
innar og um hríð að smápistlum
sem kölluðust fróðleiksmolar í
fréttirnar (eða stundum með Ómari
Ragnarssyni). Samhliða hafa verið
fluttir nokkrir þættir eftir mig í
RÚV-Sjónvarpi: Áðurnefndur
Reykjavíkurþáttur (1989), um
Þjórsárver (1992, með Halldóri
Kjartanssyni), um Veiðivötn (1993,
með Halldóri Kjartanssyni), um
sögu íjallamennsku (1993, með
Hjálmtý Heiðdal), um Dimmuborg-
ir (1994, með Valdimar Leifssyni
pg Friðriki Degi), um jarðhita á
íslandi og um eldvirkni (Nýjasta
tækni og vísindi, 1994). Fjórir
þátttanna voru framleiddir hjá
Saga film en þar hef ég unnið að
gerð 9 mynda, m.a. einni um Aust-
ur-Grænland sem sýnd verður á
Stöð 2 í mars. Og stundum hef ég
lánað mig í stutt veðurspjall hjá
Þorgeiri vini mínum Ástvaldssyni á
Bylgjunni.
Þannig er nú dagskrárgerð minni
varið og þannig er staða mín, alls-
endis eðlileg sem lausráðins dag-
skrárgerðarmanns eða
pistla/þáttahöfundar á fleiri en ein-
um miðli. Um leið hef ég mínar
skoðanir á gagnsemi og menning-
arviðleitni RÚV eða útvarpslögun-
um eða á gæðum fréttstofu Stöðv-
ar 2 eða skorti á íslensku efni í
dagskrá stöðvarinnar. Raunar get
ég ekki séð hvernig lausamenn í
ólíkum greinum geti framfleytt sér
og sínum án þess að leita til margra
verkkaupa eða taka tiboðum þeirra.
Og um leið viðurkenni ég ekki að
skoðanir eða hugmyndafræði
manna geti ráðið til um verkkaupa,
nema í undantekningartilvikum.
Ég er fyrst og fremst að höfða
með margvíslegan og nauðsynleg-
an fróðleik til almennings í gegnum
fleiri en eihn ljósvakamiðil, líkt og
ég geri með skrifum í DV um
stjórnmál, í Lesbók Morgunblaðsins
um fjarlægar slóðir eða í Tímann
um umhverfismál. Hitt er svo ann-
að mál að væri ég fastráðinn starfs-
maður á fjölmiðli teldist staða mín
önnur og væntanlega umsamin.
Með þessu hef ég vonandi full-
nægt fróðleiksóskum þeirra sem
vita þurfa og leiðrétt misskilning
þeirra sem hafa talið sig vita betur
eða vera þess umkomna að tjóðra
mig við einn bás.
Höfundur erjarðeðlisfræðingur
og fæst m.a. við dagskrárgerð
fyrir útvarp og sjónvarp.
Margir básar
en ekki einn
Ari Trausti
Guðmundsson
„ Jarmaðu nú, Móri minn“
FYRIR nokkru var
Árni Snævarr frétta-
maður með þátt í sjón-
varpi, þar sem ijallað
var um meintar njósn-
ir íslendinga, einkum
íslenskra námsmanna
í Austur-Þýskalandi á
dögum kalda stríðsins,
þegar MacCartyism-
inn blómgaðist í
Bandaríkjunum og
Stalín stjórnaði þjóð
sinni með miklu harð-
fengi í Sovétríkjunum.
Þá, voru stundaðar
njósnir um allan heim
og þótti engum mikið
þótt einhveijir yrðu uppvísir að
leynimakki ýmiss konar, þótt með
misjöfnum árangri væri. Marga var
líka reynt að fanga í net þessara
njósnakerfa. Það eitt kom mönnum
á óvart við þátt þennan, að ein-
hveiju skyldi þykja þetta svo merki-
legt að tæki því að tala um það,
því það lá í augum uppi, að varla
færu margir varhluta af því að
reynt væri við þá ef þeir lágu eins
vel við og námsmenn í Austur-
Þýskalandi, komnir vestan fyrir
tjald. Það hefði í rauninni verið
einkennilegra, ef ekkert slíkt hefði
gerst.
Um þátt íslensku námsmann-
anna skal ekki rætt meira hér, en
úr því að Árni er nú einu sinni
kominn af stað með það viðfangs-
efni, að fjalla um þátt íslendinga
í njósnum fyrir erlenda aðila, væri
ekki úr vegi að hann fylgdi þessum
rannsóknum eftir alla
leið og segði Söguna
alla. Hálfsögð saga er
oft vern en engin saga.
Hér á íslandi var mál-
um að vísu nokkuð á
annan veg farið en er-
lendis. Hér voru
Bandaríkjamenn orðn-
ir nokkurs konar
heimamenn eftir her-
stöðvasamning sinn við
okkur. En það kom
ekki í veg fyrir að
njósnir væru stundaðar
í þeirra þágu, njósnir
sem voru heldur leiðin-
legs eðlis, svokallaðar
persónunjósnir. Svo virðist sem
obbinn af námsmönnum við háskól-
ann væri kominn á spjaldskrá hjá
sendiráði Bandaríkjamanna hér og
vafalaust miklu fleiri. Þar voru tí-
undaðar skoðanir viðkomandi,
uppruni ef hann var athugaverður
og svo ferill allur. Voru ýmsir til
nefndir er gáfu þessar upplýsingar,
en það snerti fyrst og fremst einn
stjórnmálaflokk. Eins og gefur að
skilja liggja sannanir fyrir þessu
ekki á lausu, en nú liggur það beint
við að næsta viðfangsefni fyrr-
nefnds þáttarhöfundar um njósna-
mál íslendinga sé að fullgera verk-
efni sitt og athuga hvað gerðist á
þeim vettvangi hér innanlands. Með
hvaða hættþ voru njósnir reknar
hér heima á íslandi og hvetjir voru
fengnir til þeirra starfa? Ég býst
nú við, að öllu erfiðara verði að
afla sér skýrra heimilda eða gagna
Er ekki tilefni til að fjalla
um njósnir í þágu
Bandaríkjanna, spyr
Guðsteinn Þengilsson,
sem hér víkur að umfjöll-
un um STASÍ-tengsl“
um þessar njósnir en þær sem Árni
fjallaði um í hinum fyrri þætti sín-
um, þar sem aðgangur að öllum
leyndarskjólum virtist opinn. Það
gæti farið svo, að aðgangurinn að
skjalasöfnum kaldastríðsherranna
í vestri verði ekki jafn greiður og
þar og búast má við að menn verði
fastheldnari á allar nauðsynlegar
upplýsingar. Á þetta mætti þó láta
reyna, því seint er fullreynt eins
og Jón Hreggviðsson sagði forðum.
í leit sinni að aðilum njósnamála
má vera að Árni verði að grípa til
ráðs Þormóðs í Gvendareyjum.
Honum varð vant sauðar síns,
mórauðrar kostaskepnu, og í hópi
kirkjugesta mælti ' Þormóður
skömmu eftir sauðarhvarfið svo
hátt að allir mættu heyra: „Jarm-
aðu nú, Móri minn, hvar sem þú
ert.“ Þetta bar góðan árangur svo
sem hermt er í sögunni af Þormóði
og mætt nú láta á þetta reyna ef
önnur ráð bregðast.
Guðsteinn
Þengilsson
MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1995 27
JAFNRÉTTI
í LAUNUM
JAFNRÉTTI
f STÖRFUM
JAFNRÉTTI
KYNJANNA
Aalþjóðlegum baráttudegi kvenna, 8. mars, eru konur um allan heim
að kreíjast réttlætis. Við krefjumst réttlætis í launamálum og réttlætis
hvað varðar atvinnuöryggi, stöðuveitingar og tækifæri í starfl.
Um leið krefjumst við þess að hlúð verði að fjölskyldúnni og staða hennar styrkt
þannig að báðir foreldrar geti axlað og deilt með sér fjölskylduábyrgð með
jafnrétti að leiðarljósi.
Alþýðubandalagið og óháðir efha til eða taka þátt í sameiginlegum baráttufundum
8. mars í öllum kjördæmum. Við hvetjum konur til að taka þátt í fúndunum og
leggja þ:mnig mannréttindabaráttu kvenna lið.
Reykjavík
Baráltufundur i Ráðhúsi Reykjavfkur
kl. 20.00.
Fjölbreytt menningardagskrá á vegum MFÍK, ASÍ, BSRB, Félags
leikskólakennara, Jafnréttisnefndar Reykjavíkur, HÍK, KÍ, Meina-
tæknafélags íslands og Sjúkraliðafélags íslands. Ávörp flytja:
Kristín Á. Guðmundsdóttir, formaður SjúkraliðHélags íslands
sem skipar 3- sæti G-hstans á Reykjanesi, Þórunn Magnúsdóttir,
Sigríður IJllý Baldursdóttir, Guðrún Alda Harðardóttir og
Björg Vilhelmsdóttir. Fundarstjóri er Guðrún Helgadóttir.
Við minnum á útifund Stígamóta á Ingólfstorgi kl. 18.00.
Kristín Á. Guðmundsdóttir
Reykjanes
Baráttufundur i Skálanum,
Hafnarfirði kl. 20.30.
Vilborg Guðnadóttir stjómmálafræðingur fjallar um niðurstöður
rannsóknar á launamyndun og kynbundnum launamun. Lára
Sveinsdóttir starfsmaður Verkakvennafélagsins Framtíðarinnar
flytur ávarj). Kristín Ómarsdóttir ritliöfúndur Ies úr verkum sínum.
Vesturland
Baráttufundur Hátel Borgarnesi kl. 20.30.
Á dagskrá m.a.: Erindi um nýútkomna skýrslu um launamyndun
og k\nbundinn launamun - Anna Guðrún Þórhallsdóttir, í 3. sæti
G-listans á Vesturlandi. Jóhann Ársælsson idþingismaður og
Guðrún Geirsdóttir í 6. sæti G-listans flytja ávörp.
Pallborðsumræður.
Anna Guðnín Mrhallsdúuir
Vestfirðir
Baráttufundur i
launamisrétti i Hæsta-
ittvtundur qegn launamisretti i
Sstaðarhúsinu, Aðalstrseti 42,
ði kl. 20.30.
Frummælendur: Bryndís Friðgeirsdóttir og Lilja Rafney
Magnúsdóttir frá G-hstanum og Magdalena Sigurðardóttir frá
Framsóknarflokknum. Almennar umræður, kaffiveitingar.
lilja Raíney Magnúsdóttir
Norðurland vestra
Baráttufundur gegn launamisrétti á Kaffi
Krék, Sauðárkróki, kl. 20.30.
Ávörp flytja Anna Dóra Antonsdóttir frá Kveimahsta, Anna Kristín
Gunnarsdóttir Alþýðubandalagi og Herdís Sæmundardóttir Fram-
sóknarflokknum. Ánna Sigríður Hejgadóttir syngur baráttusöngva
Anna Krisiín Gunnarsdóltir
Norðurland eystra
Opið hús Jafnréttisnefndar Akureyrar
Hétel KEA kl. 20.30.
Þenta: Það sem við vissunt hefur verið staðfest. Kjör kvenna eru
lakari en kjör karla í sambærilegum störfúm og rneð sambærilega
menntun. Og hvað svo? Rannveig Sigurðardóttir formaður töl-
fræðihóps Norræna jafúlaunaverkefúisins greinir frá niðurstöðum
rannsóknar á launamayndun og kynbundnum launamun.
Austurlond
Baráttufundur gegn launamisrétti i Hótel
Valaskjálf kl 20:30.
Þuríður Backman sem skipar 2 sæti G-hstans fjallar um niður-
stöður rannsóknar á launamyndun og kynbundnum launamun.
Fjölbreytt menningardagskrá með söng, upplestri og tónhst.
Kaffiveitingar.
Suðurland
Baráttufundur á Hótel Selfossi kl. 20.30.
Þverpóhú'skur fundur hóps kvenna á Suðurlandi. Hansína Stefáns-
dóttir formaður Alþýðusambands Suðurlands flytur framsögu
um nýbirta skýrslu Jafnréttisráðs um kynbundinn launamun.
Hanstosirfiasdóitlr
FuUtrúar framboðslista flytja smtt ávörp og á eftir verða almennar umræður.
JQFNTÆKIFÆRI
JQFNÁBYRGÐ
JOFNÁHRIF
Höfundur er læknir.