Morgunblaðið - 21.05.1995, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 21. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
r
DEr þá ævintýrið horf-
ið? Ekki alveg. Auðn-
in er sú sama, birtan
jafn heillandi og
skynjun þess að vera í eins
konar miðpunkti jarðar er
sterk. Auðvitað hefur marg-
falt minna erfiði, fleiri heim-
sóknir á pólinn og minni
hættur dregið úr þeirri
sigurtilfinningu að hafa náð
settu og sjaldgæfu marki.
Þannig er flestu varið í heimi
hraða og tækni. En eftir sit-
ur, líkt og áður, undrunin
yfír margbreytileika jarðar-
innar okkar og sú heillandi
hugsun að standa á afar
sjaldfömum stað sem er vaf-
inn ævintýraljóma land-
könnunar. Landkönnun ^er
um margt eitt það helsta
sem hefur lokkað manninn
út í óvissuna og dregur hann
enn. Norðurpóllinn var það
fyrrum; ef til vill er það
Mars núna, í 75 milljón kfló-
metra fjarlægð.
PPH Við Ragnar Th. Sig-
I urðsson veltum þessu
pLyjf öllu ekki fyrir okkur
2. apríl sl. þar sem
við stjákluðum umhverfis
flugvélina rétt við 90.° norð-
ur breiddar. Við drukkum í
okkur hvítbláa auðnina,
flýttum okkur að mynda sem
mest og villtumst í eigin
ruglingslegum hugarheimi
sem var líkt og hraðspólað
myndband. Svo mörg,
samanþjöppuð og furðuleg
voru áugnablikin sem við
höfðum upplifað dagana á
undan. Flugmaðurinn Bill
og Steve, flugvirkinn, höfðu
komið þarna oft áður; dældu
rólegir eldsneyti á Twin Ott-
erinn en Bezal Jesuhadson,
leiðsögumaðurinn, brosti
bara breitt og kom fyrir hin-
um eiginlega norðurpól:
Röndóttri stöng með litlu
skilti. í heitinu felst orða-
leikur því pole á ensku merk-
ir stöng.
Skammt frá voru vakir
og úfnir íshryggir. Frostið
aðeins 22°C: Hlýjasti dagur
ferðarinnar. Hrímþokunni
var heldur að létta í logninu.
Eftir tæprar klukku-
stundar viðdvöl sátu
leiðangursmennirnir
sjö af sex þjóðernum
um borð í flugvélinni sem
skrönglaðist út að enda skíð-
afaranna úr lendingunni.
Bill lyfti þumalfingri, ýtti
fram eldsneytisgjöfunum og
eftir 100-200 metra brölt og
skammvinna dynki kleif
flugvélin bratt upp í 10.000
feta hæð. Miklir hvellir
heyrðust úr eldsneytistunn-
unum við hlið fötunnar sem
gegndi hlutverki neyðarkló-
setts. Tómar tunnurnar
belgdust út er loftþiýsting-
urinn minnkaði. Ragnar
settist frammí og náði sam-
bandi við Gufunes-radíó
heima á íslandi, Bezal deildi
út kampavíni, menn kölluð-
ust á hamingjuóskir og mér
leið hálfilla í maganum eftir
að hafa þolað nær endalaust
hringsólið, horfandi í gegn-
um myndavélarauga, áður
en lendingarstaður fannst.
Eftir um klukkustundarflug
„heim“ í búðirnar við Hazen-
vatn á Ellesmere-eyju
(81°N) kallaði Bill á Bezal
sem smokraði sér fram í
stjórnklefann og greip tal-
stöðina. Samtalið var stutt.
Bezal kom afturí, hallað sér
að mér og sagði: „Búðimar
okkar sprungu í loft upp,
allt brann, enginn slasaður,
við verðum að elta hina vél-
ina til Evreku og koma vin-
um okkar til Resolute." Iæk-
ur gaskútur hafði valdið
sprengingunni og eldsvoðan-
um. Eldsneytisvélin okkar
var þá nýlent og gat bjargað
klæðalitlu fólkinu úr bruna-
gaddinum utandyra.
Og Bezal ræddi við
okkur öll við undirleik
hreyflanna. Fyrst brá
okkur, svo áttuðum
við okkur á eigin tjóni, síðan
fundum við feginstilfinningu:
Við vorum ekki í hættu og
enginn hinna sjö í búðunum
hafði meiðst. Loks síaðist
óvissan um framhaldið í hug-
ann. Var ferðinni lokið? Yrði
ekkert úr myndefni okkar?
Gátum við flogið til Evreku,
veðurstöðvarinnar í meira en
1.000 km fjarlægð? Við
Ragnar höfðum misst ýmsan
búnað, vegabréf, ferðafé og,
verst af öllu, margvíslegt
myndefni og mikið af óátekn-
um fílmum.
Þegar ég stakk höfðinu
inn í stjórnklefann og spurði
Steve hvort við næðum til
Evreku, benti hann niður og
sagði: „Tanquary Fiord,
eldsneyti". Bætti svo við og
glotti: „Kannski."
Við flengdum nokkra
snjóskafla, römbuð-
um á öðrum og rudd-
umst í gegnum enn
aðra í lendingunni við yfir-
GIDOEN veiðmaður frá Qannaaq í Norður-Grænlandi á leið til veiða með hundaækið sitt.
gefnar búðir í Tanqumy%$^
fírði. Þetta var ekki nauðjjj^
lending heldur neyðarlend- ’
ing því í tönkunum var að-
eins eftir eldsneyti til 20-30
mín. flugs. Minnstu munaði
að vélin styngist á nefið og
hreyflamir bruddu snjó þeg-
ar vélin vó salt á stærsta
skaflinum.
Tunnumar sáust hvergi í
fyrstu en komu undan snjó-
breiðu þegar grafið var í
offorsi meðan úlfsgól heyrð-
ist í fjarska utan úr örlítilli
snjómuggunni.
í Evreku tókum við þrjá
þeirra sem sluppu úr eldin-
um upp í, alla á lánsfötum.
Sá yngsti, Colin, slapp ber-
fættur úr húsinu í gömlu
vísindastöðinni við Hazen-
vatn og var rétt að jafna sig
á skrekknum. Við Ragnar
töluðum við hann í tvo tíma
á leið til Resolute, um Calg-
ary, kærustuna, skólann og
vinina uns hann sofnaði allt
í einu, örmagna, á öxl Ragn-
ars.
Resolute Bay er
næstnyrsta þorp
norðvesturhéraða
Kanada. Þar búa um
180 manns, flestir lifa á
veiðum, en á milljóna fer-
kílómetra svæðum Kanada
þarna uppfrá búa aðeins
54.000 manns. í Resolute
PRIJAMINI-fjölskyldan í Grise Fiord, nyrstu byggð
Kanada. Frá vinstri: Liza Ningiuk og börn hennar:
Suzie Ningiuk og Steven Akeeagok og afi þeirra:
Abraham Piijamini. Pirjamini er afbökun á Benjamín
úr Biblíunni, Ningiuk merkir gömul kona á inúíta-
máli og Akeeagok þýðir magi. Þau klæddust hefð-
bundnum vetrarfötum í vélsleðaferð.
ARI Trausti lætur sólina þiða frosna andlitsdrætti í
hundasleðaferð í Norður-Grænlandi.
\
I . , j

Wmmim
OODLATEETAH Iqaluk, ísbjarnaveiðimaðurinn frá Grise Fiord, er fór með til Beecheyeyjar sem „lífvörður“.
Hann ber haglabyssu til að hræða forvitna hvítabirni og fylgir bjarnasporum á „útkikkinu".
er bækistöð Bezals og
Terry, konu hans, en þau
reka þjónustu við pólfara,
ferðalanga á heimskauta-
slóðum og veiðimenn. Bezal
er Indveiji sem sest hefur
að harla fjarri hlýjum
heimabyggðum í Madras. í
Resolute er líka einn helsti
flugvöllur héraðsins, með
200 mönnum í vinnu. Þang-
að komum við upphaflega
frá London um Montreal og
þaðan um Iqaluit og Nanisi-
vik á Baffinslandi. Þau hjón
lögðu okkur til sérstaka
filtskó en engan fatnað
(eins og hinum þátttakend-
unum). Við skyldum reyna
íslenskan flísfatnað frá
MAX og fóðraðan vind- og
vatnshlífðarfatnað (úr Max-
tex-öndunarefni) þar utan
yfir. Ég var væddur mælit-
ölvu frá Háskóla íslands,
útsteyptur í vírum, plástr-
um og tengingum.
BFrá Resolute Bay
héldum við flugleiðis
á norðursegulpólinn
í lok mars. Þar bend-
ir segulnál beint niður í jörð,
enda sá póll í raun líkur
endanum á stafsegli og á
ekkert skylt við snúning-
spóla jarðar. Segulsvið jarð-
ar er breytilegt með ýmsu
móti og póllinn á skamm-
tíma- og langtímaflakki, oft
svo tugum kílómetra skiptir
á dag. Samkvæmt okkar
upplýsingum átti hann að
vera nálægt Eilif Ringnes-
eyju, langt norðaustur af
annarri eyju með mannsheiti
sem minnti á söguna: Vil-
hjalmur Stefanssons island.
Vilhjálmur var síðastur í röð
margra þekktra evrópskra
og vesturheimskra land-
könnuða sem skoðuðu eyjar
og nes norðursins, frá því á
18. öld fram til 1920, hittu
frumbyggjana, inúíta af
ýmsum ættum, og lærðu að
skynja mál náttúrunnar.
Við lentum í kulda og
trekki en sólbjörtu veðri á
segulpólnum, staupuðum
okkur að venju á þorskalýsi,
og flugum svo þaðan yfir
Axel Heiberg-eyju og Elles-
mere-eyju til Evreku og loks
Hazen-vatns; yfir tinda,
jökla, firði, hafís; framhjá
sauðnautahjörðum, úlfahóp-
um og snæhérum niður á
lagnaðarís Hazen-vatns í
þjóðgarði Ellesmere-eyju.