Morgunblaðið - 15.07.1995, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDUR
Uppskrift vikunnar
Lax, lax, lax
og aftur lax
Á ÞESSUM árstíma er fyrirhafnar-
lítið að nálgast glænýjan lax. Ef
hann er ekki veiddur af heimilis-
fólkinu þá er á þessum tima hægt
að kaupa lax á hagstæðu verði.
Það má ýmislegt gera við hann
annað en sjóða og borða með sítr-
ónu, agúrkum og tómötum. Laxinn
má steikja, grilla, nota í hlaup,
reykja, grafa, nota í salöt og svo
framvegis.
Pálmi Þór Gunnarsson mat-
reiðslumaður eldar fyrir gesti veiði-
hússins við Laxá í Kjós. Hann seg-
ist af og til fá beiðni um að mat-
reiða fenginn. Flugutímabilið er
hafið og stendur fram í ágúst en
þá er mikið um útlenda gesti við
ána. Þegar slegið var á þráðinn til
Pálma og hann beðinn um að gefa
lesendum laxauppskrift var hann
að undirbúa kvöldmatinn, snigla í
hvítlaukssósu, lamba-file með ma-
deirasoðsósu og Grand Mamier-
frómas með þeyttum ijóma og
ávöxtum.
Hann segir að gestunum finnist
yfirleitt best að fá laxinn steiktan
á pönnu og síðan sé laxasúpan
vinsæl. Hér koma uppskriftimar.
Steiktur lax
laxasneióar
smjör/smjörlíkisklípa
_______________hveiti______________
___________salt og pipar___________
Laxinn er pönnusteiktur í smjöri
eða blöndu af smjörlíki og smjöri.
Fyrst er sneiðunum velt upp úr
hveiti og síðan fiskurinn steiktur
fyrst og þá roðið. Saltað og piprað
og steikingunni er síðan sett í ofn
við 180°C í nokkrar mínútur séu
sneiðarnar stórar.
Borið fram með litlum kartöfl-
um, fersku salati og lauksmjöri.
Laxasúpa
Laxahaus og bein
__________5 lítror vatn_________
____________sitróng_____________
2-3 nióurskornar gulrætur
smótt skornir blómkólsstilkar
smótt skornir spergilstilkar
2 lórvióarlauf
lófafylli af svörtum piparkornum
______________salt______________
1 lítil dós tómatþykkni
fiskikraftur
smjörbolla
rjómi
laxaflak
Fjarlægið augu og tálkn og skol-
ið haus og bein mjög vel. Sjóðið
haus og bein í vatninu og bætið út
í það lárviðarlaufum, grænmeti,
piparkornum og tómatþykkni.
Pálmi segir að fólk geti í raun not-
að hvaða grænmetisafganga sem
er í soðið.
Fáið upp suðu, færið pottinn til
hliðar og látið soðið jafna sig í um
það bil 5 mínútur. Sigtið, smakkið
til og saltið ef þurfa þykir eða
bragðbætið með fiskikrafti ef vill.
Bakið upp með smjörbollu og
bætið út í smávegis af rjóma. í
lokin er flakið skorið í litla bita og
þeim bætt út í súpuna.
Borið fram með nýbökuðu
brauði.
Athugað hvort eitur
leynist í kræklingi
KRÆKLINGASÝNI voru tekin
í Hvalfirði nú í lok vikunnar
og ljóst verður á næstu
dögum hvort fiskurinn
er laus við þörungaeit-
ur. Eitraðir þörung-
ar geta skemmt
skelfisk á sumrin
þegar sjór hlýnar
og hérlendis hef-
ur að minnsta kosti í
fjórgang mælst eitur í skel á síð-
ustu tíu árum. Varað var við tínslu
kræklings úr fjöru í Hvalfirði í
fyrrasumar vegna eitrunarhættu.
Upplýsingar um eitraðan skel-
fisk eru í nýrri skýrslu Guðjóns
Atla Auðunssonar, deildarstjóra á
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins.
Þar segir að tvenns konar þörunga-
eitur hafi fundist við landið: PSP
eða lamandi skelfiskeitur og DSP
eða eitur sem veldur niðurgangi.
Þriðja eitrið, ASP, hefur mengað
skelfisk annars staðar. Það kemur
úr kísilþörungum, sem reyndar lifa
í sjó hér við landið. Guðjón Atli
segir aðeins átta ár síðan uppgöt-
vað var að kísilþörungarnir gefi frá
sér eitrið við ákveðin skilyrði.
Þörungaeitur í íslenskri skel
PSP fannst í kræklingi við Vest-
mannaeyjar í maí 1991 og í hörpu-
diski í Breiðafirði ári seinna. Eng-
um varð þó meint af. Öðru gegnir
um DSP-eitrun í september og
október 1986. Þá veiktust yfir 20
manns sem borðuðu krækling af
Hvalíjarðarfjöru. Sama eitur,
DSP, mældist svo í maí í fyrra í
kræklingi úr Hvalfirði og varaði
Heilbrigðiseftirlit Kjósarsvæðis
við tínslu.
Þórunn Þórðardóttir, þörunga-
fræðingur á Hafrannsóknastofn-
un, segir lengi hafa verið vitað,
allt frá 1927, að Alexandrium-
skoruþörungar gefi við vissar að-
stæður frá sér PSP. Það eitur
hafi áhrif á miðtaugakerfið og
geti valdið lömun, oftast skamm-
vinnri en stöku sinnum alvarlegri,
og í versta falli dauða. PSP-eitur
komi helst upp snemmsumars.
Þórunn segir ljóst síðan
snemma á áttunda áratugnum að
Dinophysis-skoruþörungar geti
gefið frá sér DSP. Þessir þörung-
ar hafi verið algengir hér, ekki
síst í lok sumars. Eitrun af völdum
DSP sé þó ekki eins hættuleg og
PSP-eitrun.
Músapróf eftir efnafræðilega
vinnslu
Hollustuvernd hefur yfirumsjón
með eftirliti með eitrinu auk Fiski- 1
stofu. Fagþekkingin er hins vegar
á Hafrannsóknastofnun og Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins, sem
vinnur vökva úr nýja kræklingn-
um úr Hvalfirði næstu daga. Vök-
vanum verður síðan sprautað í
mýs á Keldum, en það mun enn
vera algengasta leiðin til að at-
huga hvort skelfiskurinn sé eitrað-
ur af DSP eða PSP.
Niðurstöðu er að vænta á næstu |
dögum og framhald eftirlits með
skelfiski hér ræðst eftir það. Hall-
dór Runólfsson, framkvæmda-
stjóri Heilbrigðiseftirlits Kjósar-
svæðis, segir líklegt að þessi sýna-
taka verði látin duga ef ekki sé
eitur í skelinni. Annars verði reynt
að fá peninga til frekara eftirlits.
I
Gömul húsgögn fá nýtt líf
Það sem einum finnst
ónýtt getur verið verð-
mæti í auffum annarra.
Mikið af þeim húsmun-
um sem er hent dags
daglega vegna þess að
þeir eru orðnir slitnir,
gamaldags eða passa
ekki við annan húsbún-
VILBERG Tryggvason starfsmaður og Ómar Sigurðsson verslunarstjóri í Nyljamarkaði
Rauða krossins Bolholti 6, en þar fást alls kyns húsgögn fyrir lítið fé.
I
>
)
)
)
í FRÍÐU frænku við Vestur-
götu fæst þessi blómastand-
ur úr birkigreinum sém
var smíðaður hér á landi
um aldamótin.
húsgagnasmiðir taka einnig að sér
að gera við húsgögn. Sá elsti í
greininni er eflaust Magnús í verk-
stæðinu Nýmörk við Skólastræti.
Hann hefur starfað við húsgagna-
smíðar og viðgerðir á sama stað frá
1930. En viðgerðir geta verið kostn-
aðarsamar og tímafrekar og borga
sig sjaldnast nema húsgögnin séu
sérlega vönduð og verðmæt.
Húsgögn fyrir milljónir
Að sögn Sigríðar Ingvarsdóttur,
fulltrúa uppboðsfyrirtækisins Sot-
hebys á Islandi, er antik samkvæmt
alþjóðlegum skilgreiningum það
sem orðið er 100 ára. Sumir hús-
gagnasalar setja þó mörkin annars
staðar, t.d. við það sem framleitt
var fyrir seinna stríð. Sigríður seg-
að geta öðlast nýtt líf á
öðrum heimilum. Helgi
Þorsteinsson skoðaði
markaði og hleraði hjá
mönnum um þetta mál
REYKJAVÍKURDEILD Rauða
krossins opnaði fyrir skömmu nytja-
markað með notaða húsmuni. Á öll-
um gámastöðvum Sorpu á höfuð-
borgarsvæðinu er sérstök móttaka
fyrir hluti sem enn eru nýtilegir.
Þeir eru síðan fluttir i vörugeymslu
í Hafnarfírði og flokkaðir. Þaðan eru
valdir hlutir á nytjamarkað Rauða
Krossins í Bolholti 6. Öllum er fijálst
að versla þar, bæði einstaklingum
og fyrirtækjum. Ýmis líknarsamtök
hafa sérstakan aðgang að markaðn-
um, m.a. Hjálpræðisherinn, Geð-
hjálp, Geðvemd, Rauði kross íslands
og Kvennaathvarfið.
Að sögn Ómars Sigurðssonar
verslunarstjóra Nytjamarkaðarins-
þjónar hann þríþættum tilgangi. í
fyrsta lagi hefur hann áhrif til um-
hverfísvemdar. Það sem annars
hefði farið á ruslahauga er notað
lengur. í öðru lagi bjóðast ódýr hús-
gögn, t.d. fyrir þá sem eru að koma
sér upp heimili í fyrsta sinn. í þriðja
lagi verður til ágóði sem rennur til
góðra málefna, líknarstarfs á vegum
Rauða krossins.
Slíkir markaðir hafa lengi verið
við lýði erlendis. í Danmörku eru
100 verslanir á vegum líknarfélaga.
Þær eru mikið notaðir af háskóla-
nemum og öðrum sem ekki hafa
mikla peninga milli handanna.
Endursala á notuðum húsgögnum
er ekki nýtt fyrirbæri hér. Antik-
verslanir hafa verið starfandi hér
lengi og hefur þeim fjölgað mjög
upp á síðkastið. Einnig eru til einka-
reknir nytjamarkaðir þar sem hús-
munir eru teknir í umboðssölu.
Húsgögn fyrir
nokkur hundruð
Verðlag á nytjamarkaðinum er lágt.
Hægt er að fá stóla á allt niður í
300 kr., sófasett með borði og stól-
um á 6000, svefnsófa á 3000 og
hægindastóla á 400 kr. Margt af
þessum munum er í mjög góðu ásig-
komulagi. Þeir hlutir sem eru bein-
línis ónothæfír eru lagfærðir á verk-
stæði nytjamarkaðarins áður en
þeir eru settir í sölu. Oft geta kaup-
endur bætt enn um betur með til-
tölulega lítilli fyrirhöfn. Fáeinir
HÉR hefur vagnhjól fengið nýtt líf sem undirstaða undir
glerborði. í Fríðu frænku fást auk húsgagna alls kyns
aðrir notaðir húsmunir, föt og fleira.