Morgunblaðið - 15.07.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
LAUGARDAGUR 15. JÚU 1995 1S
Segulbandsupp-
tökur frá Waco
Safnaðar-
meðlimir
kveiktu í
Washington. Reuter.
SÝNT þykir að meðlimir í söfnuði
Davids Koresh hafi sjálfir hellt
niður bensíni í búgarðinum í Waco
í Texas áður en bandarískir alríkis-
lögreglumenn réðust til inngöngu
19. apríl 1993, til þess að binda
enda á tveggja mánaða þrátefli.
Segulbandsupptökur sem gerðar
voru með hlerunartækjum lög-
reglu benda til þessa.
Lögreglumenn notuðu skrið-
dreka til þess að varpa táragas-
sprengjum inn í búgarðinn og
ætluðu með því að hrekja Koresh
og fylgjendur hans út, en eldur
kom upp og húsin brunnu til kaldra
kola. Koresh og um 8D fylgjendur
hans létu lífið í brunanum.
Lögreglumenn hafa haldið því
fram að meðlimir söfnuðarins hafi
sjálfir kveikt í búgarðinum, en
herskáir hópar hafa fullyrt að lög-
reglumenn hafi kveikt í húsunum
til þess að eyða gögnum sem sönn-
uðu að þeir hafi átt frumkvæði
að byssubaradaganum þegar þrá-
teflið hófst í febrúar.
„Ég er búinn að hella“
Segulbandsupptökurnar voru
gerðar með hlustunartækjum sem
smyglað var inn í búgarðinn með
mjólkursendingum. Lögfræðingur
söfnuðarmeðlims sem komst lífs
af hefur fengið aðgang að upp-
tökunum, og var hluta þeirra út-
varpað á bandarísku sjónvarps-
stöðinni ABC.
„Þeir eru að koma inn, þeir eru
að koma inn!“ æpir kvenmanns-
rödd inni í búgarðinum. „Þeir eru
að rífa húsið.“
„Ertu búinn að hella?“ segir
önnur rödd.
„Þú verður að gera bensínið
klárt,“ segir sú þriðja.
„Ég er búinn að hella, ég er
búinn að hella,“ er svarað.
Fyrrum alríkislögreglumaður
sem hafði yfirumsjón með aðgerð-
unum í Waco sagði við ABC að
hann teldi upptökurnar sýna svo
ekki yrði um villst að Koresh hefði
skipað fylgjendum sínum að
kveikja í búgarðinum.
-----»-»-♦----
Verkfall
lamar lesta-
samgöngur
London. Reuter.
LESTASAMGÖNGUR lögðust
nánast algjörlega niður í Bretlandi
í gær þegar stéttarfélag lesta-
stjóra efndi til sólarhrings verk-
falls.
Lestir Eurostar, sem heldur
uppi ferðum um Ermarsundið til
Parísar og Brussel, stöðvuðust þó
ekki vegna verkfallsins. Örfáar
aðrar lestir gengu á mesta anna-
tíma um morguninn þar sem lang-
flestir 12.000 félaga í stéttarfélag-
inu tóku þátt í verkfallinu.
Talið er að verkfallið kosti lesta-
fyrirtækið British Rail sem svarar
milljarði króna í tekjur. Flugfélög
og rútufyrirtæki bættu við ferðum
til að anna aukinni eftirspurn og
umferðin á vegum til London var
mun meiri en venjulega.
Atvinnurekendur létu í ljós
óánægju með verkfallið, enda kusu
margir launþegar að mæta ekki
til vinnu frekar en að eyða löngum
tíma í akstur í mikilli umferð.
Mannlegur harmleikur
Reuter
Hermenn Bosníuserba hrekja nú alla aðra
íbúa úr griðasvæði SÞ í bænum Srebrenica.
Drepa eða hneppa í fangelsi karlana en
nauðga og hrekja konur, börn og gamal-
menni á flótta til Tusla, annarrar yfirfullrar
vemdarborgar SÞ. Það er sama skelfílega
aðferðin sem flóttafólkið, er Elín Pálma-
dóttir hitti þar í fyrrasumar, gekk í gegnum.
IBÚAR Srebrenica voru orðnir
illa haldnir, þar sem engin
matvæli hjálparstofnana
höfðu verið leyfð til bæjarins
í langan tíma, er Bosníu-Serbar
tóku á miðvikudag að smala öllum
múslimakonum, börnum og gamal-
mennum upp á trukka, en héldu
eftir öllum karlmönnunum til
„stríðsglæpaleitar". Hollenska
friðargæsluliðið mátti horfa á
trukkana með fólkinu fara hjá og
fólkið hrakið gangandi austur á
svæði múslima til borgarinnar
Tusla. Serbar eru að hreinsa burtu
aðra kynþætti.
Þetta er nákvæmlega sama sag-
an, sem undirritaður blaðamaður
hlustaði nánast orðrétt á í flótta-
mannabúðunum í Tusla í fyrra-
sumar. Konurnar í Bancivici búð-
unum sem „Norsk folkehjelp" var
að koma upp annars vegar fyrir
konur með börn, og hins vegar
fyrir gamlar einstæðar flóttakon-
ur, höfðu verið á sama hátt hrakt-
ar úr þorpum sínum og bæjum
50-100 km fyrir austan. Saga
þeirra allra var samhljóða frásögn
gömlu konunnar sem var þarna
með dætur sínar og tengdadætur
og öll litlu börnin í fjolskyldunni:
Serbarnir komu, smöluðu öllum
karlmönnunum í bænum saman á
íþróttasvæðinu, nauðguðu konun-
um og ýmist ráku þær gangandi
eins og fénað í austurátt og inn
fyrir átakalínuna milli serbneska
og bosníska yfirráðasvæðisins eða
óku þeim á yfirfullum trukkum
áleiðis og létu þær svo ganga með
börnin síðasta spölinn. Ekkert
hafði heyrst af karlmönnunum síð-
an og töldu konurnar að allir karl-
mennirnir í þorpinu hefðu verið
drepnir. Einn 14 ára gamall dreng-
ur fékk að fylgja konunum. Friðar-
gæsluliðið kom svo til móts við
flóttafólkið að víglínunni. Fólkið
hafði síðan lengi hafst við á járn-
brautarstöð og var nýkomið í
norsku búðirnar, alsælt að hafa
vatn, hreinlætisaðstöðu og einkum
að fá að vera saman.
Nú halda Bosníu-Serbar á sama
hátt eftir öllum karlmönnum yfir
12 ára í Srebrenica. Og hrekja
þessar vesalings konur til Tusla,
sem fyrir er yfirfull af flóttafólki
og fær ekki vistir. í skólahúsi einu
hitti ég 200 þúsund flóttamenn við
enn hörmulegri aðstæður, þar sem
fólkið hafði í tvö ár hrúgast sam-
an, fleti við fleti. Mér eru minnis-
stæð gömul bændahjón sem höfðu
þannig setið þarna umkomulaus á
fletinu sínu allan tímann. Flótta-
mannahjálpin og norskar hjálpar-
stofnanir voru að reyna að losa
eina álmu skólans, svo börnin á
staðnum gætu aftur gengið í skóla.
En það gekk hægt. Ekki get ég
ímyndað mér hvar verður komið
fyrir þessum nýja flóttamanna-
straumi. Um veturinn hafði matar-
skammturinn tímunum saman ver-
ið 100 gr. af brauði á dag, þegar
matvælálestunum var ekki hleypt
í gegn. Þó göntuðust menn með
að þá hefðu börn, gamalmenni og
flóttamenn þó verið best sett, því
þeir fengu þó einhvern bita.
Eins og dýr í gildru
Frá því samningar náðust 1993
við Bosníu-Serbana um að lið Sam-
einuðu þjóðanna fengi að verja
íbúana á sex afmörkuðum griða-
svæðum í Bosníu, hafa friðargæsl-
uliðin þó getað varið þetta fólk.
Oftast að minnsta kosti, því ekki
hafa grið alltaf haldið, og íbúar
oft verið skotnir á færi á götunni.
Þar til nú að Serbarnir hafa hafið
hreinsanir út úr griðaborgum aftur
og Friðargæslan getur ekkert að
gert. Friðargæsluliðarnir teknir
gíslar.
Friðargæslusvæðin eru sex: Sre-
brenica, Zepa, Gorazde, Tuzla,
Sarajevo og Bihac. Allir þessir
bæir eru inniluktir eins og í skál
með skógi vaxin háfjöll allt um
kring. Og í þessum fjöllum sitja
hersveitir Bosníu-Serba með eld-
flaugahreiður og þungavopn, svo
enginn kemst óséður að eða frá
bæjunum. Slíkt verður að vera
samþykkt af þeim. Og nú hafa
þeir ákveðið að herða takið, byij-
uðu í vikunni á Srebrenica og sama
vofir yfir Zeba og Gorazde. Má
búast við að hinir bæirnir komi svo
á eftir. Þá verður þetta flóttafólk
sem nú er að hrekjast til Tuzla,
aftur á vergangi og í hörmungum.
í Gorazde eru breskir friðargæslul-
iðar en í Tuzla eru mest lið frá
Danmörku, Svíþjóð og Noregi. Þar
voru í nokkra mánuði læknarnir
sem Islendingar lögðu norska
spítalanum til, Júlíus Gestsson frá
Akureyri og Máni Fjalarsson frá
Höfn og hjúkrunarmaðurinn Stef-
án Alfreðsson. Máni var líka um
tíma í Gorazde og í Bihac. Ekki
varð framhald á framlagi íslend-
inga, en mun nú í athugun í sam-
bandi við næstu fjárlög.
Friðargæsla SÞ hefur sem sagt
haldið verndarhendi yfir þessu
vesalings fólki í tvö ár og fyrir
hvern einstakling í þeiin hópi er
það auðvitað dýrmætt, hvað sem
fólki í fjarlægð kann að finnast.
Undir verndaivæng friðargæslul-
iðsins hefur hjálparstofnunum líka
tekist að halda vistaflutningum í
þeim mæli að þetta fólk hefur get-
að skrimt. En vegna aðstæðna eru
þeir háðir vitund og leyfi Ser-
banna. Til lokuðu borganna er ein-
ungis hægt að komast gegn um
fjallaskörðin, sem herflokkar í há-
íjöllunum geta auðveldlega stöðv-
að. Og með flugvél eða þyrlu.
Norðmenn hafa lagt til þyrlusveit
og sagt að norsku þyrluflugmenn-
irnir séu þeir einu sem geti flogið
um þessi þröngu skörð með svifti-
vindum. Við smugum á tveimur
norskum þyrlum frá Sarajevo til
Tuzla gegn um ótrúlega löng og
þröng skörð, þakin tijám, sem
manni fannst við hveija beygju
vera alveg ofan í þyrlunni. Auðvit-
að þurfti leyfi Bosníu-Serba til
ferðarinnar og sérstaklega til að
taka með blaðamann í Sameinuðu
þjóða-vél. Jafnvel í sjúkraflutning-
um þarf leyfi fyrir hverri ferð og
oft verður að lenda hjá Serbum í
ljöllunum í báðum leiðum til að
þeir geti sannfærst um að ekki sé
eitthvað annað í vélinni en sjúkl-
ingur.
Vistir háðar leyfi Serba
Sama er með alla birgðaflutn-
inga hjálparstofnana til þessara
borga. Serbarnir verða að hafa
gefið leyfi, hvort sem er flugleiðis
eða gegnum fjallaskarðið. Þeir
hafa algera stjórn á því. Ég fór
með Svíunum til móts við 27 bíla
norska birgðalest, sem var á tveim-
ur dögum að koma frá Split gegn-
um hið mikilvæga fjallaskarð.
Serbar höfðu veitt henni leyfi.
Samt sendu Svíarnir á móti bryn-
varða bíla, sem þeir röðuðu inn í
lestina gegnum skarðið, svo bíl-
stjórarnir ættu stutt að hlaupa ef
Serbar í fjallshlíðunum beggja
vegna sendu eldflaug eða skot.
Sama var á flugvellinum í Tuzla,
sem er undir stjórn norskra friðar-
gæsluliða. Eftir margra vikna
samningaþóf við þá kom fyrsta
birgðavélin, rússneskur Illusín-
garmur, lenti kl. 13.40, renndi út á
brautarenda og hleypti nokkrum
mönnum út, 13.45 kom eldflaug
rétt hjá frá alkunnu hreiðri Bosníu-
Serba við hinn brautarendann og
kl. 13.48 var flugvélin farin aftur
á loft með allar þessar langþráðu
matarbirgðir. Þetta sýnir að Bos-
níu-Serbar hafa ráð þessara griða-
borga algerlega í greip sinni. Og
geta hert að þegar þeim sýnist.
Og einmitt þarna á flugvöllinn í
Tuzla safnast nýja flóttafólkið og
hefst við undir berum himni, í aug-
sýn og skotlínu Serbanna í eld-
flaugaheiðrunum allt um kring,
þar sem ekki er hægt að veija
það. Skelfileg tilhugsun.
Friðargæslulið SÞ eru því alger-
lega háð að þeir veiti leyfi og að
þau haldi hveiju sinni. Friðar-
gæsluliðin eru ekki búin þunga-
vopnum. Og þótt flugvélar Nato
væru fljúgandi yfir, t.d. þegar eld-
flaugin kom að birgðavélinni í
Tuzla og allir vissu nákvæmlega
hvar eldflaugahreiðrið var í fjallinu
hafa þjóðirnar aldrei komið sér
saman um að láta til skarar skríða.
Enda veigrar hver þjóð sér við að
senda sína ungu menn í viðbótarl-
iðssveitum í svona grimmt stríð,
sem enginn sér fyrir endann á eða
hvernig eigi svo að ljúka.
Þetta flóttafólk, sem flúði og
er nú verið að hrekja frá griða-
svæðum í austurhluta Bosníu, er
mest frá þorpum og bæjum í nám-
unda við Drínu, en við fljótið ligg-
ur einmitt jarðskjálftalínan svo-
kallaða, þar sem átök hafa verið
um aldir á mörkum Bosníu og
Serbíu. Brúin á Drínu heitir ein-
mitt hin fræga saga sem Ivo
Andric hlaut fyrir Nóbelsverðlaun
1961 og kom út á íslensku. Sú
bók gefur stórkostlega innsýn í
þann núning sem í aldir hefur
verið milli þessa fólks með mis-
munandi trúarbrögð, sem hefur
reynt að lifa í sambýli en reglu-
lega hlotið hörmuleg örlög fyrir
aðskiljanlega utanaðkomandi at-
burði. Eins og sá sem vildi kynn-
ast flóknum bakgrunninum í þjóð-
arsál íslendinga hefði gagn af að
lesa íslandsklukku Nóbelskálds
Islendinga, þá veitir Brúin yfir
Drínu baksviðið í því flókna og
harmræna spili sem nú er að ger-
ast á þessum stað í dag.