Morgunblaðið - 21.07.1995, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
LÍÚ vill frest á —
slegpibúnaðarskyldu
THskipnn inn örygRÍsbtinað
fiskiskipa á EES (vinnslu
Önnur rök, scm LÍÚ tilgreinir í •
|jcbsu saníbnndi eru |)au, að nú sé 1
vcrið að vlnna að sctningu tilskipun* ^
nr um samræmdar reglur yin ör- (
VECÍsbÚnað fiskiskina é P.vrMn<jWn
Því miður strákar. Samkvæmt EES mega ekki vera meiri möguleikar á að bjargast
hér en í hinum aðildarríkjunum...
Rök Vegagerðar fyrir nýrri Borgarfjarðarbraut
Veðravíti þar sem
brautin er nú
BIRGIR Guðmundsson, umdæmis-
verkfræðingur Vegagerðarinnar í
Borgarnesi, segir að Vegagerðar-
menn hafí fullan skilning á sjónar-
miðum landeigenda og ábúenda í
Reykholtsdalshreppi, sem mótmælt
hafa áformum um að Borgarfjarð-
arbraut verði lögð á svokallaðri
neðri leið, frá Varmalæk að Klepp-
járnsreykjum og sagt var frá í Morg-
unblaðinu á fimmtudag.
Minni hagsmunir verði hins vegar
að víkja fyrir meiri og að rök fyrir
því að leggja nýja veginn um jarðir
Stóra-Kropps og Ásgarðs séu sterk-
ari en rök þeirra sem vilja að vegur-
inn verði lagður á svipuðum stað
og hann er nú
Að sögn Birgis voru aðrar veglín-
ur skoðaðar nægilega vel til að
hægt væri að taka ákvörðun um
hvar væri best að leggja veginn og
að Skipulag ríkisins hefði ekki gert
athugasemd vegna þess. Ef skipu-
lagsstjóra hefði þótt eitthvað á
skorta viðvíkjandi undirbúningi
málsins hefðu hann kallað eftir ýt-
arlegri upplýsingum. „Við hönnuð-
um þijár leiðir, línu 1 sem Skipuiag
ríkisins valdi, og h'nur 2a og 2b.
Menn frá Skipulaginu meta öll rök,
bæði okkar sem eru á fleiri tugum
síðna, landeigenda og annarra og
komast að þessari niðurstöðu," seg-
ir Birgir.'
Lítum ekki framhjá
óþægindum af veginum
Þá segir hann að Vegagerðar-
menn hafi ekki litið framhjá þeim
óþægindum sem vegurinn muni
valda bændum heldur þvert á móti
lagt ýmislegt til til að minnka þau.
Sum rök bændanna eigi rétt á sér
en það séu bara önnur rök sterkari
t.d. bæti vegurinn samgöngur í hér-
aðinu og krappar beygjur og brattir
vegkaflar heyri sögunni til með til-
komu nýja vegarins. Samgönguefnd
sveitarfélaga á Vesturlandi hafi auk
þess samþykkt veglínuna og það
hafi Svæðisskipulagsnefnd hreppa
norðan Skarðsheiðar líka gert.
„Vegagerðin starfar fyrir hönd al-
mennings og verður að gæta hags-
muna hans. Vegurinn er ekki til
vegarins vegna heldur fyrir notend-
ur hans.“
Birgi fínnst Jón Kjartansson,
bóndi á Stóra-Kroppi, taka full djúpt
í árinni þegar hann talar um að jörð
sín verði ónýt ef vegurinn verði lagð-
ur á fyrirhugðum stað. „Vegir liggja
um bújarðir víða á landinu. Á Hálsi
í Kjós er t.d. nýbúið að leggja göng
undir þjóðveginn en um hann fara
um 2600 farartæki á dag. Það væri
hugsanlegt að gera það einnig við
Stóra-Kropp en það væri ekki gott
til eftirbreytni að byggja göng und-
ir veg þar sem ekki fara fleiri bílar
um en 300 á dag því Vegagerðin
myndi þá gera lítið annað en að
byggja undirgöng um allt land.“
Ekki í óþökk íbúa
Að sögn Davíð Péturssonar, for-
manns Samgöngunefndar sveitar-
félaga á Vesturlandi, er veðravíti
þar sem vegurinn er nú og að veð-
urfarslega sé neðri leiðin hagkvæm-
ari. Jóni Kjartanssyni hafi einnig
verið boðið að veglínan yrði færð
íjær húsum hans en hann hafi ekki
svarað því.
Af þeim sex jörðum sem veglínan
fer urri eru einungis tveir landeig-
endur andsnúnir henni. Davíð telur
að nýja veglínan sé síður en svo í
óþökk íbúa héraðsins.
Deila Óðals og Kaffi Reykjavíkur
Dómur hafnar lögbanni
HERAÐSDOMUR Reykjavíkur stað-
festi í gær synjun sýslumannsins í
Reykjavík við beiðni Kaffí Reykjavík-
ur hf. um að lögbann yrði sett á starf-
semi veitingahússins Óðals við Aust-
urstræti.
Eins og fram hefur komið töldu
eigendur Kaffi Reykjavíkur að rekst-
ur veitingahússins stangaðist á við
ákvæði í kaupsamningi þeirra og
Vals Magnússonar, stofnanda Kaffi
Reykjavíkur, en þar var kveðið á um
að Valur mætti ekki hefja starfsemi
kaffihúss eða rekstur með svipuðu
sniði og Kaffi Reykjavík næstu 3 ár.
Málið byggðist á því að Valur stæði
að stofnun og rekstri Óðals.
Því var mótmælt af hálfu Vals
enda væri sonur hans, Magnús Freyr,
eigandi staðarins og veitingamaður.
Eftir að sýslumaður hafði hafnað að
leggja lögbann á starfsemina var
synjunin kærð til Héraðsdóms, sem
staðfesti hana í gær. í niðurstöðum
Guðjóns St. Marteinssonar héraðs-
dómaia segir m.a. að hvorki Valur
Magnússon né Penson hf, sem áttu
aðild að kaupsamningnum standi að
rekstri Veitingahússins Óðals og
geti tengsl feðganna Vals og Magn-
úsar Freys ekki leitt til þess að rekst-
ur sem Magnús standi að verði talinn
bjóta í bága við samkomulagið jafn-
vel þótt í ljós komi að Valur hafi
lánað syni sínum fjármuni eða að-
stoðað hann með ráðgjöf.
Islenskir dýrlingar
Rit um dýrlinga-
átrúnað á Islandi í
fjögur hundruð ár
Margaret Cormack
argaret Cormack
er bandarískur
miðaldafræðingur
sem hefur nýlega birt bók
sem er að grunni til dokt-
orsritgerð um íslenska
dýrlinga og dýrkun þeirra
frá kristnitökunni til ársins
1400. Margaret hefur lengi
haft áhuga á íslandi og
íslenskum fræðum eða allt
frá því að hún komst í
kynni við íslensku í Har-
vard-háskóla þar sem Ein-
ar Haugen var kennari
hennar. Segist hún fyrst
hafa lært forníslensku af
Einari en síðan hafí hún
komið hingað til lands fyrir
um sextán árum að nema
málið betur. „Ég var svo
heppin að mér var komið
fyrir í sveit á Vorsabæ á
Skeiðum en húsfreyjan þar var
afskaplega dugleg við að kenna
mér málið. Hún hlýddi mér yfir
málfræðina á meðan hún sat að
hannyrðum. Hún bannaði líka
krökkunum á bænum að tala við
mig ensku þannig að ég varð
að tala íslensku. Þessi kona var
góður íslenskukennari og bjó
mig vel undir nám við Háskóla
íslands um haustið.“
- En hvernig fékkstu áhuga
á ÍSlenskum dýrlingum?
„Það var prófessor Peter Fo-
ote sem benti mér á að skrifa
um þetta efni. Hann vildi reynd-
ar að ég skrifaði sérstaklega um
Þorlák Þórhallsson helga en ég
vildi frekar skrifa yfirlitsritgerð
um dýrlinga og dýrlingaátrúnað
á íslandi. Eg ætlaði raunar fyrst
í stað að skrifa um Snorra-Eddu
og goðsagnir. Það rann hins veg-
ar fljótlega upp fyrir mér að
þessar sögur voru allar skrifaðar
af kristnum mönnum og því
gæti verið sniðugt að skoða
hversu kristnir íslendingar hefðu
í raun verið á þessum tíma og
hvað það þýddi að vera kristinn.“
- Hver var niðurstaðan?
„Helsta niðurstaðan var sú að
dýrlingaátrúnaður íslendinga
var í megindráttum sambærileg-
ur við það sem gerðist annars
staðar í Evrópu. Menn hafa oft
velt því fyrir sér hvort írsk áhrif
hefðu ekki verið mikil í þessum
efnum en svo reyndist ekki
vera.“
- Hafði heiðinn siður engin
áhrif þar á?
„Nei, svo virðist sem hann
hafi ekki haft nein veruleg áhrif.
Líklega var heiðnin heldur ekki
tíðkuð mjög af íslendingum eftir
kristnitökuna. Það er
auðvitað erfítt að full-
yrða um þetta vegna
skorts á heimildum en
mikill hluti þjóðarinn-
ar hlýtur að hafa verið
kristinn áður en siðurinn var lög-
tekinn hér árið 999 eða 1000,
annars hefði þetta aldrei gengið
svona vel fyrir sig.“
- Bókin þín er fyrst og fremst
uppflettirit?
„Þetta er uppsláttarrit sem
skýrir frá heimildum um tignun
dýrlinga á íslandi um fjögur
hundruð ára skeið og hvernig
hægt er að nota þær. Þarna er
öllu safnað saman sem vitað er
um dýrkun dýrlinga á Islandi á
þessum tíma. í bókinni er m.a.
skrá yfír kirkjur sem reistar voru
hér á landi á þessum tíma og
helgaðar dýrlingum. Þetta eru
►MARGARET Cormack er
fædd í Suður-Afríku árið 1952
en hefur búið í Bandaríkjunum
frá fjögurra ára aldri. Hún
lauk BA-prófi frá Harvard-
háskóla . í samanburðarmál-
fræði 1974. Hún kenndi ensku
í Þýskalandi í eitt ár eftir próf-
ið en fór svo til Skotlands þar
sem hún náði sér í gráðu frá
háskólanum í Saint Andrews.
Doktorsprófi lauk hún frá
Yale-háskóla 1983 með ritgerð
um dýrlinga á Islandi. Margar-
et kenndi ensku við Fjöl-
brautaskóla Suðurnesja vetur-
inn 1985-1986. Hún var við
rannsóknarstörf við The Ukra-
inian Research Institute við
Harvard-háskóla í fimm ár en
síðastliðin fimm ár hefur hún
kennt við Smith-háskóla í
Massachusetts. í haust mun
hún svo hefja kennslu í College
of Charleston í Suður-Karól-
ínu. Margaret hefur m.a. hlotið
styrki frá Fullbright-stofnun-
inni og Vísindasjóði.
um 400 kirkjur. Ég skoða þessar
heimildir gaumgæfilega í bók-
inni og reyni að átta mig á eðli
íslensks dýrlingaátrúnaðar.
Einnig er fjallað um það á hvern
hátt íslendingar vegsömuðu
dýrlinga sína en þeir virðast ekki
hafa borið sig að á annan hátt
en tíðkaðist annars staðar í Evr-
ópu.
íslendingar skáru sig þó úr á
einn hátt. Það kom í ljós að þótt
dýrlingar væru alls staðar svip-
aðir að gerð þá eru illar vættir
mismunandi eftir löndum. Og
hvað þetta varðar eru
tröllin séríslenskt fyr-
irbæri."
- Islendingar
eignuðust sinn fyrsta
dýrling seint?
„u <*, u. tólftu öld var ísland
eina landið í Norður-Evrópu sem
ekki átti sinn eigin dýrling, jafn-
vel Orkneyingar áttu sér sína
eigin dýrlinga. Þetta hlýtur að
hafa verið afskaplega pínlegt
fyrir íslendinga. Það er ekki fyrr
en Þorlákur kemur til sögunnar
sem íslendingar eignast sinn eig-
in dýrling. Og það er mjög merki-
legt að um leið og leyfi hafði
verið veitt til að heita á Þorlák
þá dreifðist dýrkun hans mjög
hratt út um iandið. Fólk hefur
sennilega verið mjög fegið því
að hafa eignast sinn eigin dýrl-
ing.“
Lærði ís-
lensku af hús-
freyjunni