Morgunblaðið - 01.09.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1995 2 7
’ahúsin veita sem víðast um landið
lús við hlið þess gamla. Á Seyðis-
gð upp
þarfir
„Við höfum rætt þessa hugmynd
við sérfræðinga," sagði Matthías Hall-
dórsson. „Við héldum fund með bein-
asérfræðingum og þvagfærasérfræð-
ingum og þeir töldu þetta vera erfitt
í framkvæmd. Öll aðstaða úti á landi
er verri. Þar er ekki sérhæfðt starfs-
fólk sem læknarnir þurfa á að halda.
Það er því ekki nóg að flytja skurð-
lækninn út á land. Með honum þurfa
að fara svæfingalæknar og skurð-
stofulið. Auk þess þarf að flytja með
ýmis tæki sem ekki er auðvelt að flytja
á milli.
Sérfræðingarnir sögðu á fundinum
að það væri vitlaust að loka sjúkrahús-
um í Reykjavík og senda lækna og
sjúklinga út á land þar sem aðstaðan
er verri,“ sagði Matthías.
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðis-
ráðherra sagði að ekki yrði gerð til-
laga um lokun sjúkrahúsa á lands-
byggðinni í fjárlögum næsta árs, en
hins vegar væri ljóst að hætt yrði við
áform um frekari uppbyggingu. Hún
sagði sjálfsagt að leita allra leiða til
að gera rekstur sjúkrahúsa á lands-
byggðinni hagkvæmari, m.a. með
breytingu á rekstri þeirra, en ekki
mætti gleyma því að þau gegndu vissu
öryggishlutverki.
Ingibjörg sagðist hafa uppi áform
um að fækka sjúkrahús-
stjórnum á landsbyggðinni
og fela stjórnunum að
skipta föstum ijárveiting-
um milli einstakra sjúkra-
stofnana í stað þess að
Alþingi gerði það. Þetta
ætti að verða til þess að
heimamenn leituðu allra
leiða til að hagræða og ná sem mestu
út úr þeim fjármunum sem varið yrði
til heilbrigðismála.
Endurskipulagning gæti
sparað 800 milljónir
Símon Steingrímsson, verkfræðing-
ur og sérfræðingur í sjúkrahúsrekstri,
vann tölulegar upplýsingar fyrir
sjúkrahúsanefndina. Hann bjó til mód-
el þar sem reynt er að áætla þörf
fyrir sjúkra-, hjúkrunar- og dvalarrám
á landsbyggðinni. Á grundvelli þessa
mats er kdstnaður við sjúkrahúsaþjón-
ustuna metin. Niðurstaðan er að hægt
sé að spara 782 milijónir með endur-
skipulagningu á þjónustunni. Rétt er
að taka fram að módelið gerir ekkj
ráð fyrir að skipulagsbreytingin leiði
til aukis kostnaðar á sjúkrahúsum í
Reykjavík.
Símon sagðist telja að þessi niður-
staða skýrslunnar stæðist, en tók
jafnframt fram að talsverðan tíma
tæki að ná fram slíkum sparnaði jafn-
vel þótt stjórnmálamenn myndu
ákveða að fara að tillögum skýrslu-
höfunda. Hann sagði að stjórnmála-
menn hefðu tekið tillit til tillagna
skýrslunnar um að efla sjúkrahúsið á
Akureyri og styrkja fæðingardeildina
á Selfossi. Þeir hefðu hins vegar ekki
enn sem komið er sýnt nein merki
um að þeir ætluðu að fara að tillögum
nefndarinnar þar sem hún gerði til-
lögu um niðurskurð.
Símon sagði það sína skoðun að
þegar í stað ætti að taka ákvörðun
um að breyta sjúkrahúsunum á Seyð-
isfirði og Stykkishólmi í hjúkrunar-
heimili. Það væri ekki þörf fyrir 26
rúma sjúkrahús á Seyðisfirði, en íbú-
ar þar eru innan við 900. í skýrslu
sjúkrahúsanefndar segir að eitt al-
mennt sjúkrarúm nægði, sex hjúkr-
unarrám og fjögur dvalarrúm.
Símon sagði heldur ekki þörf fyrir
fimm hæða sjúkrahús á Stykkis-
hólmi, en þar búa innan við 1.500
manns. Eins væri mikil þörf fyrir
endurskipulagningu á sjúkrahúsa-
þjónustu á Norðurlandi vestra. Hann
benti á að sjúkrahúsakostnaður á
Norðurlandi vestra og Norðurlandi
eystra væri svipaður, en sjúkrahús á
Norðurlandi vestra sinntu aðeins 50%
sjúklinga á svæðinu, hinir færu ann-
að, og sjúkrahús á Norðurlandi eystra
sinntu 83% af sínum sjúklingum.
Líka þörf á breytingum
í Reykjavík
Símon sagði að þó enginn vafi léki
á að hægt væri að koma sjúkrahúsa-
þjónustunni á landsbyggðinni fyrir
með hagkvæmari hætti mættu menn
ekki gleyma því að þau tækju til sín
aðeins 3,5 milljarða á meðan heildarfj-
ármagn til heilbrigðisþjónustunnar
væri yfir 30 milljarðar. Með ályktun
um -offjárfestingu í sjúkrahúsaþjón-
ustu á landsbyggðinni væru læknaráð
Landspítala og Borgarspítala að reyna
að koma sér undan því að taka ti! í
eigin garði. Símon sagði að það væri
hægt að gera betur í endurskipulagn-
ingu heilbrigðisþjónustunnar á höfuð-
borgarsvæðinu. Þörf væri að endur-
skipuleggja endurhæfingu og tauga-
lækningar í Reykjavík og
nágrenni. Hann benti á að
endurhæfmgarþjónusta
væri veitt á Reykjalundi,
Hveragerði og á Grensás-
deild. Landspítalinn ræki
taugadeild og Borgarspít-
alinn væri með tauga-
skurðdeild. Þessi þjónusta
væri of dreifð. Með endurskipulagn-
ingu mætti ná fram hagræðingu og
betri þjónustu.
Símon sagði einnig nauðsynlegt
færa bráðamóttöku á Vífiisstöðum inn
á Landspítalalóð. Þá sagðist hann
vera þeirrar skoðunar að megin ha-
græðingin af sameiningu Borgarspít-
ala og Landakots hefði ekki verið
nýtt með því að færa barnadeild
Landakots milli húsa í stað þess að
sameina bamadeildina við barnadeild
Landspítala. Þar hefðu menn einfald-
lega tekið ranga ákvörðun.
Sjúklingar
sækja mikið
suður þó að
sjúkrahús sé í
heimabyggð
i
járfestingu
5. Sjúkrahús á landsbyggðinni.
Heimamenn óskuðu eftir nokkur
hundruð fermetra viðbyggingu.
Landiæknisembættið taldi að sú
bygging nægði og var þá tekið til-
lit til þess að sjúkrahúsið taki við
aðgerðum frá nærliggjandi minni
sjúkrahúsum.
Niðurstaða: Heimamönnum boð-
in 5-6 sinnum stærri viðbygging!
Bygging er nú hafin!
6. Tvær byggingar áætlaðar fyr-
ir elli- og hjúkrunarheimili á stöð-
um úti á landsbyggðinni, þar sem
engir biðlistar voru og heimaþjón-
usta rýr. Forsenda fyrir nýrri elli-
og hjúkrunarheimilisbyggingu er
að þörfin sé fyrir hendi þrátt fyrir
vel skipulagða heimaþjónustu.
7. Heilsugæslustöð 1974.
Áætlaðar 4.000 heimsóknir á ári.
Svar landlæknis: Lagt til að
byggt verði fyrir rúmlega 2.000
heimsóknir á ári.
Niðurstaða: Áætlað að byggja
fyrir 4.000 heimsóknir ári þrátt
fyrir að fjöldi heimsókna sé tæp-
lega 2.000 á árunum 1986-87!
8. Stór viðbygging ásaint skurð-
stofuaðstöðu úti á landi.
Landlæknir lagðist gegn þessari
byggingu vegna fámennis á svæð-
inu og nálægðar stórs sjúkrahúss.
Niðurstaða: Lokið við byggingu.
BRESKIR hraðliðar manna 105 mm fallbyssu á Igmanfjalli við Sarajevó.
Reuter
Friðargæslu SÞ í
Bosníu lokið
AÐFARANÓTT miðviku-
dagsins 30. ágúst hófu
Sameinuðu þjóðirnar og
Atlantshafsbandalagið
stríð gegn Bosníu-Serbum við
Sarajevó, Gorazde, Tuzla og Mostar
í Bosníu. Þegar flugvélar NATO hófu
loftárásir og hraðliðar SÞ byijuðu að
skjóta sprengi- og fallbyssukúlum á
víghreiður Serbanna lauk friðargæslu
SÞ í Bosníu. Vesturveldin, og þá sér-
staklega Bandaríkin, Bretland og
Frakkland, hafa tekið af skarið og
reyna nú að koma á friði, í stað þess
að láta nægja að gæta hans.
Tæplega eitt hundrað flugvélum var
beitt við loftárásirnar, sem eru um-
fangsmesta hernaðaraðgerð sem
NATO hefur nokkru sinni ráðist í.
En mikilvægi árásanna felst fyrst og
fremst í því að þær sýna fram á að
SÞ hafa brugðist hlutverki sínu í fyrr-
um Júgóslavíu. Fréttaskýrendur telja
líklegt að þessari sendiför samtak-
anna, þeirri dýrustu í sögu þeirra, sé
eiginlega lokið.
Alþjóðaherinn ekki á förum
Þó er ólíklegt að alþjóðaher muni
hverfa á braut fyrir fullt og allt. í
maí síðastliðnum sagði Rupert Smith,
yfirmaður alþjóðlega heraflans á
svæðinu, að líklegt mætti teljast að
alþjóðaher í einhverri mynd „yrði á
ferðinni hérna mun lengur en ráða-
menn í löndum heijanna eru búnir
undir.“ Nú þykir sýnt að í framtíðará-
ætlunum um Bosníu verði gert ráð
fýrir að svæðisbundin öryggisbandalög
á borð við NATO, Vestur-Evrópusam-
bandið (VES) og Evrópusambandið
(ESB) verði í fararbroddi, en ekki SÞ.
Atburðarásin sem leiddi til árás-
anna á miðvikudag virðist hafa verið
óhjákvæmleg, ejns og oft vill verða á
Balkanskaga. Á mánudag létust 37
óbreyttir borgarar og 90 særðust þeg-
ar sprengikúlur lentu á markaðstorgi
í Sarajevó. Eftir nákvæma athugun
komust Rupert Smith og menn hans
að þeirri niðurstöðu að það væri „eng-
um vafa undirorpið" að Bosníu-Serbar
bæru ábyrgð á árásinni. Serbarnir
báru það af sér, eins og þeir hafa
alla jafna gert, og sögðu að Bosníu-
múslimar hefðu ráðist á sitt eigið fólk.
Þetta var í fjórða sinn, á innan við
fjórum mánuðum, sem ráðist var á
óbreytta borgara í Bosníu með þessum
hætti. í byijun maí urðu sprengjur
Serba 11 múslimum að bana í út-
hverfí Sarajevó. Smith krafðist þess
að NATO gerði loftárás, en borgara-
legir embættismenn í Zagreb komu í
veg fyrir það.
NATO samþykkti 25. júlí og 2.
ágúst stefnumarkandi ályktanir um
aðgerðir til að vernda griðarsvæðin í
Bosníu. Að sögn Árna Páls Árnason-
ar, sendiráðsritara hjá fastanefnd ís-
lands hjá NATO, eru allar ákvarðanir
bandalagsins teknar samhljóða og
voru íslendingar aðilar að fyrrnefnd-
um ályktunum.
Gæsluliðar í gíslingu
Síðla í maí fór Smith aftur fram á
loftárásir, eftir að Serbar höfðu skotið
fosfórsprengjum að einni fjölförnustu
götunni í miðborg Sarajevó. Loftárás-'
irnar voru gerðar, en runnu út í
sandinn þegar tæplega 400 SÞ-liðum
Árásir NATO og SÞ á
Bosníu-Serba sýna svo
ekki verður um villst að
friðargæsla í Bosníu hef-
ur brugðist. í stað þess
að gæta friðar verður nú
hafist handa við að koma
á friði.
SKILYRÐI SÞ
Eftir harðar árásir á víghreiður Bosníu-
Serba hefur yfirmaður SÞ í Bosníu,
Bernard Janvier, sett skilyrði
_______ Undantekning er
Engin tveggja kílómetra svæði
þungavopn verði umhverfis höfuðstöðvar
Innan við 20 kmN^ Bosníu-Serba í Pale
fjarlægð frá Sarajevó
| Skilyrði sem Bosníu-Serbar skulu lúta 1
Öll vopn verði í að minnsta kosti tssEw 20 km fjariægð frá Sarajevó
Sveitir SÞ fái að fara allra sinna ferða óhindraðar
© Leyniskyttur i Sarajevó hætti árásum og flugvöllurinn verði opnaðuraftur
REUTER Vopnahlé verði samþykkt og látið afáreitni á griðasvæöum SÞ í Gorazde og Tuzla
var safnað_ saman og þeir hnepptir í
gíslingu. Á meðan þessu fór fram
vörpuðu Serbar bensínsprengju á
Tuzla, og 71 beið bana, mest ungt
fólk og námsmenn sem höfðu leyft
sér að njóta þess fágæta munaðar að
eiga kvöldstund í vinahópi.
Ekki fór mikið fyrir atvikinu í fjöl-
miðlum þá, en þetta var mannskæð-
asta árás sem gerð hafði verið á
óbreytta borgara frá því stríðið hófst
fyrir þremur árum.
í síðasta mánuði lögðu Serbar und-
ir sig griðarsvæði SÞ í Srebenica, þar
sem tæplega hálf milljón fólks af mis-
munandi þjóðerni hafði dvalið við
þröngan kost. Múslimsir skæruliðar á
svæðinu höfðu látið til sín taka og
Serbar gripu tækifærið og réðust á
bæinn og þorpin í grenndinni.
Þúsunda múslima er enn saknað,
og byssumenn Serba eru sakaðir um
að hafa myrt hundruði óvopnaðra
manna og drengja, sem sumir voru
varla eldri en tólf ára.
Frá upphafi átakanna í Bosníu hafa
stríðsherrar Serba þar verið sjálfum
sér samkvæmir að einu leyti, það er
að segja, í eigin ósamkvæmni. Einn
daginn eru þeir árásaraðilinn, en þann
næsta eru þeir orðnir fórnarlambið.
Leiðtogi þeirra, Radovan Karazdic,
hélt uppteknum hætti á miðvikudag-
inn þegar hann fordæmdi „óréttlætan-
lega og miskunnarlausa árás NATO,“
en sagði um leið að „Bosníu-Serbar
[væru] hvergi bangnir, einarðari en
nokkru sinni í baráttunni fýrir ríki
sínu.“
Orðunum fylgt eftir
Eftir að Bosníu-Serbar lögðu undir
sig griðasvæði SÞ í Srebrenica voru
þeir varaðir við því að réðust þeir á
óbreytta borgara á hinum griðar-
svæðnunum i Gorazde og Sarajevó
myndi flugher NATO bregðast við „af
fullri hörku.“ Þeim orðum var fylgt
eftir aðfaranótt miðvikudagsins.
Núverandi framkvæmdastjórn SÞ
hefur lýst því yfír að friðargæsla sé
einungis möguleg að fengnu samþykki
yfirvalda á þeim stað þar sem hún á
að fara fram, eða viðkomandi ríkis-
stjórna. Ef SÞ færu öðru vísi að hefðu
samtökin „farið yfír Mogadishu-mörk-
in“, og tekið afstöðu gegn og lýst
stríði á hendur einum aðila, líkt og
Bandaríkjamenn gerðu gegn Mo-
hamed Farah Aidid í Mogadishu, höf-
uðborg Sómalíu, fyrir tveimur árum.
Þeir sem hafa lært af nöturlegri
reynslu í Bosníu segja að þessi stefna
hafi verið ómöguleg frá upphafi, eins
og komið hafi í ljós þegar SÞ reyndu
að láta til sín taka í Sómalíu og Rú-
anda.
„Friðargæsla SÞ hefur ekki leyst
deilumál í fjörutíu ár,“ sagði einn
gagnrýnandi. Friðargæsla byggð á
samþykki, segja gagnrýnendur, hefur
lítið að segja þar sem stjórnleysi rík-
ir, eins og víða er í Bosníu og Rúanda
núna.
Auknar friðarlíkur?
Afleiðingar árásanna á miðviku-
daginn eiga enn eftir að koma fylli-
lega í ljós. Til skemmri tíma litið get-
ur verið að friðarlíkur í Bosníu hafi
aukist, en samkomulag er enn utan
seilingar.
En yfirmenn liðsafla SÞ og NATO
hafa loksins látið til skarar skríða og
reynt að létta umsátrinu um Sarajevó,
reka Serba á brott með þungavopn
sín og opna leiðir í lofti og á landi til
borgarinnar. Þegar skráfað var fyrir
vatn, gas og rafmagn til íbúanna í
sumar, og sprengjum ausið yfír þá í
staðinn, lét nærri að Sarajevóbúar
gæfust upp, allir sem einn.
Nú er að koma vetur, og engar
horfur voru á að hörmungum fólksins
í borginni myndi linna. Þess vegna sáu
yfírmenn liðsafla SÞ og NATO ekki
annan kost en að bregðast við síðustu
sprengjuárás, sem varð 37 manns að
bana á mánudaginn.
Þeir sem þykjast hafa vit á málun-
um hafa varað við því hversu tak-
markaðan árangur loftárásir beri, og
hættunni sem hjálparstarfi stafi af
þeim. En eins og ónefndur embættis-
maður SÞ sagði á miðvikudaginn:
„Við gerum okkur grein fyrir hætt-
unni sem fylgir þessum aðgerðum, en
að gera ekki neitt myndi hafa enn
verri afleiðingar."
Byggt á The Daily Telegraph