Morgunblaðið - 08.09.1995, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 8. SEPTEMBER 1995 35
HVÍT fagurklukka — camp. persicifolia alba.
WVi! " 4»(t^s|P- WmM
y, wBfos
FAGURKLUKKA
Campanula persicifolia
GARÐARNIR á suðvesturhom-
inu eru orðnir ósköp niðurrigndir
og samanbarðir eftir nær sam-
felldan rigningarmánuð. Þó er
einn hópur blóma, sem lítið lætur
vætuna og vindinn á sig fá en
skartar sínu fegursta frá því síð-
ari hluta júlí og út allan ágúst-
mánuð. Hér hef ég í huga ætt-
kvíslina campanula
eða bláklukku. Blá-
klukkuættkvíslin
vex á norðurhveli
jarðar, í Miðjarðar-
hafslöndum og í
Litlu- og Mið-Asiu.
Bláklukkur vaxa
norður eftir allri
Evrópu og meira að
segja vaxa tvær
tegundir viltar hér-
lendis, bláklukka og
fjallabláklukka.
Bláklukkan er ein
af einkennisjurtum
Austurlands, en vex
aðeins á stöku stöð-
um þar fyrir utan,
þá einkum á blett-
um umhverifs Eyjafjörð, á Vest-
fjörðum og suðvestanlands.
Fjallabláklukkan er enn sjald-
gæfari, hún vex hátt til fjalla og
fmnst helst umhverfis Eyjafjörð.
Margir telja að dreifing þessara
tveggja tegunda sýni, að þær
hafi lifað af síðustu ísöld á svo-
kölluðum miðsvæðum, snjólaus-
um svæðum, sem hafa staðið upp
úr jökulbreiðunni, og síðan hafi
þær dreifst lítillega út frá þessum
miðsvæðum. Bláklukkan íslenska
ber flest einkenni þessarar ætt-
kvíslar. Nafnið eitt segir til um
lögun blómsins, en latneska heitið
campanula táknar einmitt lítil
klukka. Bláklukkumar hafa 5
ydd, samvaxin krónublöð, krónan
er ýmist trektlaga, bjöllulaga, eins
og hjá íslensku bláklukkunni, eða
mikið opin, jafnvel nær alveg hjól-
laga. Blöðin mynda hvirfingu við
jörð, þau eru ýmist heil eða smá-
tennt, oft lensu- eða hjartalaga.
Blómleggurinn er grannur, oft
blaðlaus, einkum hjá lágvaxnari
tegundum. Stöngullinn ber ýmist
eitt blóm, líkt og hjá fjallablá-
klukkunni, eða fleiri, blómin sitja
þá í kolli eða lengri blómskipan,
axi eða jafnvel klasa. Blómliturinn
er eins og íslenska nafnið bendir
til, oftast blár, en hann spannar
þó frá hvítu um fölblátt yfir í
dökkblátt. Eins eru til bleikar teg-
undir og fjólublátt er nokkuð al-
gengt. Órfáar gular bláklukkur
eru til, en þær eru mjög sjaldgæf-
ar í ræktun. í bláklukkuættkvísl-
inni em 250-300 tegundir, afar
breytilegar að stærð, allt frá
tommu háar upp í mannshæð.
'BIáklukkurnar em ýmist einærar,
tvíærar eða íjölærar. Þær em
margar hveijar fýllilega harð-
gerðar hériendis þótt sumar dek-
urplöntur eigi best heima í köldu
gróðurhúsi. Betlehemstjaman,
sem var mjög vinsælt inniblóm
hér áður fýrr, tilheyrir einmitt
þessari ættkvísl. Ein af uppáhalds
bláklukkunum mínum, sem flokk-
ast undir íjölærar bláklukkur, er
fagurklukkan, campanula persici-
folia. Fagurklukkan
vex viílt bæði í Evr-
ópu og Asíu og hef-
ur reynst hér all
harðgerð, en þó er
gott að taka hana
annað veifíð upp og
skipta henni. Hæð
hennar er breytileg
40-80 cm. Blöðin
era lensulaga og all-
löng. Þau standa í
blaðhvirfingu niður
við jörð en grannur
blómstöngullinn,
sem ber þéttan
blómaklasann, teyg-
ir sig upp úr. Blómin
eru allstór og blóm-
klukkan mjög opin,
nær hjóllaga og snýr upp á við.
Fagurklukkan er oftast lavander-
eða fjólublá á lit, en þó er hvítt
afbrigði mjög algengt.
Fagurklukkan getur sýnt á sér
fleiri hliðar, því til eru fagur-
klukkur bæði með breytilega
blaðlögun og blómlögun, meira
að segja fylltar, með tvöföldan
og jafnvel margfaldan bikar. Þar
sem blómstöngullinn er grannur
er gott að veita honum stuðning,
eigi blómklasinn að geta skartað
sínu fegursta. Einn höfuðkostur
fagurklukkunnar er blómgunar-
tíminn, sem er nær allur ágúst-
mánuður fram í september.
Það er eftir hæð bláklukkunn-
ar komið hvar þær eru ræktaðar
í garðinum. Smávaxnar blá-
klukkur, eins og íslenska blá-
klukkan, eiga einstaklega vel
heima í steinhæðum, enda flestar
upprunnar í fjalllendi, en þær
stærri sóma sér vel í blómabeðum
meðal annarra íjölæringa.
Fagurklukka, eins og blá-
klukkur almennt, er nægjusöm
jurt, sem gerir engar sérstakar
kröfur til jarðvegs heldur þrífst
ágætlega í venjulegri garðmold
sem er þokkalega framræst. Blá-
klukkur eru ekki kvillasamar
jurtir, þó geta sniglarnir ekki
stillt sig um að sýna dálæti sitt
á þeim á áþreifanlegri hátt en
garðeigendum líkar. Bláklukkum
er yfirleitt auðvelt að fjölga,
hvort heldur með sáningu, skipt-
ingu eða græðlingum. Yenjulega
eru fræ af mörgum bláklukku-
tegundum á frælista G.I.
Ath. Kolbrún Finnsdóttir
skrifaði greinina um nellikur en
nafn hennar féll niður.
S.Ej.
BLOM
VIKUNNAR
318. þáttur
Umsjón Ágústa
Björnsdóttir
Smyslov er kominn í gang
SKAK
Afmælismót Friðriks
Ólafssonar og Skák-
sambands íslands
ÞJÓÐARBÓKHLÖÐUNNI
2-16. september 1995
ALDURSFORSETI Friðriks-
mótsins, Vassilí Smyslov, 75 ára
fyrrum heimsmeistari, vann ung-
versku stúlkuna Soffíu Polgar í
fjórðu umferð Friðriksmótsins á
miðvikudagskvöldið. Smyslov er þar
með kominn upp í miðjan hóp kepp-
enda og virðist hafa náð sér eftir
það áfall að tapa fyrir Jóhanni
Hjartarsyni í aðeins 16 leikjum í
annarri umferð. Svetozar Gligoric
er 72 ára, en lætur engan bilbug á
sér fínna. Öllum skákum hans hefur
lyktað með jafntefli til þessa, hann
lét Bent Larsen ekki komast upp
með neinn moðreyk með hvítu
mönnunum.
Friðrik Ólafsson lagði alltof mik-
ið á stöðuna gegn Hannesi Hlífari
og tapaði. Hannes hélt þar með
efsta sætinu. Æfingaleysi Friðriks
segir til sín eins og vænta mátti.
Hann hefur gert tvö jafntefli á hvítt,
en tapað báðum skákum sínum á
svart. Það eru þó allar líkur á því
að Friðrik hressist þegar fingurnir
verða farnir að liðkast seinna á
mótinu.
Úrslit 4. umferðar:
Hannes-Friðrik 1—0
Smyslov-Soffía Polgar 1-0
Þröstur-Margeir 0-1
Larsen-Gligoric V*- 'A
Jón L.-Helgi Áss Vt-Vt
Helgi Ól.-Jóhann frestað
Staðan:
1. Hannes Hlífar 3'A v.
2. Margeir 3 v.
3. Jóhann 2 v. og frestuð skák
4-7. Smyslov, Soffía Polgar, Jón
L. og Gligoric 2 v.
8-10. Helgi Áss, Þröstur og Larsen
1 Vt v.
11. Helgi Ól. 1 v. og frestuð skák
12. Friðrik 1 v.
Soffía teflir skemmtilega
Þótt Soffía Polgar sé ekki alveg
eins hættulega og Júdit yngri syst-
ir hennar, ráða fáir við hana þegar
hún nær rennsli í sókninni. Larsen
varaði sig ekki á þessu í fjórðu
umferð. Hann vandaði sig ekki
nægilega í byijuninni og Soffía
náði stórsókn með þekktu peðsfórn-
arstefi. Hún opnaði línur að svarta
kóngnum og Larsen réð ekki við
neitt.
Hvítt: Soffía Polgar
Svart: Bent Larsen
Sikileyjarvörn
1. e4 - c5 2. Rf3 - d6 3. d4 -
Rf6 4. Rc3 - cxd4 5. Rxd4 -
Rbd7 6. f4 - a6 7. Rf3 - Dc7 8.
a4 - g6 9. Bd3 - Bg7 10. 0-0 -
0-0 11. Del - e6 12. Khl - Rc5
13. Dh4 - b6 14. f5! - exf5 15.
exf5 - Rxd3 16. cxd3 - Bxf5 17.
Rd4 - Dc5 18. Rxf5 - gxf5 19.
d4 - Dc4 20. Hxf5 - Re8?
Hér var 20. - De6 skárra.
21. Rd5! - Ha7
Hér mátti svara 21. — Dxd4 með
22. Re7+ - Kh8 23. Dxh7+! -
Kxh7 24. Hh5+ - Bh6 25. Hxh6+
- Kg7 26. Rf5+ og vinnur drottn-
inguna til baka og mikið lið.
22. Be3 - f6 23. De4 - Haf7 24.
Re7+ - Kh8 25. Hh5 og Larsen
gafst upp.
í fjórðu umferðinni komst Soffía
ekki á skrið. Það hefur gríðarlegur
stöðuskilningur hlaðist upp hjá
Smyslov á meira en 60 ára skák-
ferli. Það er oft eins og hann þurfi
ekki að hugsa, höndin finnur besta
leikinn. Svona á að byggja upp
stöðu:
Hvítt: Vassilí Smyslov
Svart: Soffía Polgar
Réti-byrjun
1. Rf3 - d5 2. b3 - Rf6 3. Bb2
- Bg4 4. g3 - Rbd7 5. Bg2 - e6
6. 0-0 - Be7 7. d3 - 0-0 8.
Rbd2 - a5 9. a4 - c6 10. e4 -
dxe4 11. dxe4 - Dc7 12. h3 -
Bh5 13. De2 - h6?! 14. g4 - Bg6
15. Rel! - e5 16. Rd3 - Bd6?
Þrettándi leikur Soffíu var óþarfi
og hér var 16. - Rh7 nauðsynlegt.
Vassilí Smyslov, 75 ára.
Nú springur hvíta staðan út:
17. Rc4 - b5 18. Rxd
6 - Dxd6
19*. f4! - exf4 20. e5 - Ha°e8 "
Tapar manni, en 20. - Bxd3 21.
cxd3 - Hfe8 22. d4 - Rd5 23.
axb5 var einnig mjög slæmt.
21. Ddl - De7 22. exf6 - Rxf6
23. Bxf6 - Dxf6 24. Rxf4 - Be4
25. Bxe4 - Hxe4 26. Df3 - Dd4+
27. Kg2 - He3 28. Dxc6 - g5
29. Hadl - De5 30. Rh5 - bxa4
31. bxa4 - Hc3 32. Df6 - Hxc2+
33. Hf2 - Hxf2+ 34. Kxf2 -
Dh2+ 35. Kf3 - Dxh3+ 36. Rg3
- Dh2 37. Hhl og Soffía Polgar
gafst upp.
6. umferð í dag
Sjötta umferðin hefst í Þjóðar-
bókhlöðunni í dag kl. 17. Þá tefla
saman Hannes og Gligoric, Helgi
Ól. og Soffía Polgar, Jóhann og
Friðrik, Smyslov og Margeir, Lar-
sen og Helgi Áss, Jón L. og Þröstur.
Frí er á mótinu á morgun, laugar-
dag, en sú sjöunda hefst á sunnu-
daginn kl. 14.
Friðriksmótið á Intemetinu
Þeir sem tengdir eru Internetinu
geta séð skákirnar og úrslitin mjög
fljótlega eftir að umferðum lýkur.
Rita þarf sióðina:
http://www.vks.is/skak/
I textavarpi RÚV er fjallað um
mótið á síðum 241-243.
Margeir Pétursson
BRIPS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson
Sumarbrids
FIMMTUDAGINN 31. ágúst mættu
20 pör í sumarbrids. Urslit urðu þann-
ig:
N-S riðill:
BjömÞorláksson-JúlíusSnorrason 252
HalldórÞorvaldsson-KristinnKarlsson ’ 230
Ámína Guðlaugsdóttir - Bragi Erlendsson 230
A-V riðill:
Ragnar T. Jónasson - Stefán Jóhannsson 309
VilhjálmurSigurðsson-ÞórðurSigfússon 236
Hallgrimur Hallgrimss. - Sigmundur Stefánss. 232
Miðlungur var 216 og er skor þeirra
Ragnars og Stefáns sú hæsta í sum-
arbrids til þessa eða 71,5%.
Föstudaginn 1. september mættu
svo 22 pör og þá urðu úrslit þannig:
N-S riðill:
JónStefánsson-PállÞ.Bergsson 316
GylfiBaldursson-JónHjaltason 309
Friðrik Jónsson - Tómas Siguijónsson 286
A-V riðill:
ValdimarSveinsson -ÞorleifurÞórarinsson 314
Halldór Þorvaldsson - Kristinn Karlsson 289
Eggert Bergsson - Þórður Sigfússon 284
Miðlungur var 270.
Bridsfélag Hafnarfjarðar
Vetrarstarfið er að hefjast og hefir
haustdagskráin verið ákveðin.
11. sept. Eins kvölds barometer með
Monrad-röðun
18. sept. Eins kvölds barometer með
Monrad-röðun
25. sept. - 16 okt. Aðaltvímenningur
- A-Hansen-mót - barometer
23. okt. - 6. nóv. Minningarmót um
Kristmund Þorsteinsson og Þórarin
Andrewsson - michell
13. nóv. Barometer — eitt kvöld —
peningaverðlaun
20. nóv. Aðalsveitakeppni
27. nóv. Aðalsveitakeppni
4. des. Keppt við Bridsfélag kvenna
11. des. Aðalsveitakeppni
18. des. Aðalsveitakeppni + jóla-
sveinamót með óvæntum glaðningi
28. des. Jólamót BH og Sparisjóðs
Hafnarfjarðar spilað í Þönglabakka 1
8. jan. Aframhald aðalsveitakeppni
Spilastaður verður félagsálma
gamla Haukahússins, innkeyrsla frá
Flatahrauni. Keppnisstjóri verður
Sveinn R. Eiríksson.
Landsbréf úr leik í
Bikarkeppninni
ÞREMUR leikjum er lokið í fjórðu
umferð Bikarkeppninnar 1995 og hafa
þijár sveitir þvf tryg;gt sér rétt til þess
að spila í undanúrslitunum sem verða
spiluð laugardaginn 16. september nk.
Sveit Hjólbarðahallarinnar spilaði
við sveit Roche og vann sveit Hjól-
barðahallarinnar með 77 impum gegn
74 eftir jafnan og spennandi leik.
Sveit Sigurðar Vilhjálmssonar spil-
aði við sveit Landsbréfa og vann sveit
Sigurðar Vilhjálmssonar með 115 imp-
um gegn 61 impa. Sveit Sigurðar vann
allar loturnar.
Sveit Samvinnuferða spilaði við
sveit Estherar Jakobsdóttur sl. mið-
vikudag. Leiknum lauk með öruggum
sigri Samvinnuferða sem hafði skorað
120 gegn 47 þegar þijár lotur voru
búnar og játuðu þá andstæðingarnir
sig_ sigraða.
Áætlað var að spila leik VÍB og
Potomac í gærkvöldi. Frestur til að
spila fjórðu úmferðina rennur út
súnnudaginn 10. september nk. Dreg-
ið verður í undanúrslit keppninnar
þegar öllum leikjum er lokið.
íslandsmótið í
einmenningi 1995
íslandsmótið í einmenningi verður
haldið í Þönglabakka 1, hetgina 7. -
8. október nk. Mótið verður með svip-
uðu sniði og undanfarin ár og spilað
eftir sama kerfi. Skráning er hafin á
skrifstofu Bridssambands íslands í
síma 5879360. Spilað er um gullstig
og er þátttökugadið 2.500 kr. á mann.
Núverandi Islandsmeistari í ein-
menningi er Þröstur Ingimarsson,
Bridsfélagi Kópavogs.