Morgunblaðið - 30.11.1995, Síða 32

32 FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
SAMKEPPNI í FJARSKIPTUM
og síma að keppinaut. Guðni Einarsson ræddi við um GSM-farsímaleyfi.
Dagnýju Halldórsdóttur,
framkvæmdastjóra Skímu
ehf., sem rekur tölvupóst-
þjónustu, og Yngva
Samkeppnissvið Pósts Harðarson, stjórnarformann Nat hf., sem sótt hefur
Tölvupóstþjónusta og
rekstur farsímakerfis virð-
ast óskyld fyrirbæri. Einka-
fyrirtæki sem hasla sér völl
á öðru hvoru sviðinu eiga bæði
Samkeppnisrekstur er
ekki hlutverk ríkisins
Morgunblaðið/Sverrir
DAGNÝ Halldórsdóttir, framkvæmdastjóri Skímu ehf., telur að
ríkið hefði átt að halda að sér höndum til að skapa fleiri fyrir-
tækjum svigrúm á fjarskiptamarkaði.
DAGNÝ Halldórsdóttir er fram-
kvæmdastjóri Skímu ehf. Fyrirtæk-
ið hefur sérhæft sig í tölvupóstþjón-
ustu og miðlar tölvupósti milli fyrir-
tækja og stofnana innanlands og
utan. Einnig býður það Alnetsþjón-
ustu (Intemet). Helstu keppinautar
Skímu eru tvö fyrirtæki í opinberri
eigu, Póstur og sími (P&S) og
Skýrsluvélar ríkisins og Reykjavík-
urborgar (SKÝRR).
Dagný segir að samkeppnissvið
P&S sé mjög sterkur keppinautur
þar sem P&S rektur X.25 gagna-
flutningsnetið og háhraðanetið
sem eru grunnur fyrir X.400 tölvu-
póstþjónustu sem Skíma veitir.
Auk þess rekur það X.400 tölvu-
póstsþjónustu í samkeppni við
Skímu.
Engin smuga
„Aðstæður á fjarskiptamark-
aðnum eru erfiðar fyrir einkaaðila,
því Póstur og sími hefur búið við
einokunaraðstöðu í gegnum árin,“
segir Dagný. „Þótt dregið hafi úr
einokun síðustu ár hafa þeir stöð-
ugt styrkt stöðu sína og verið að
færa út kvíamar. Þeir hafa fylgt
eftir öllum nýjum tækifærum til
fjarskiptaþjónustu án þess að skilja
nokkurs staðar eftir smugu fyrir
aðra.“
Dagný segir stærð og umfang
samkeppnissviðs sýna best hvað
samkeppnisrekstur P&S er um-
fangsmikill. Þar blandist saman
sala búnaðar og þjónustu við rekst-
ur gagnaflutningskerfa, farsíma-
kerfa og boðtækja. „Sala farsíma
var ekki skilin frá rekstri farsíma-
kerfa. Samá.-má segja um rekstur
tölvusamskiptaþjónustu Pósts og
síma, hún fylgir kerfunum."
Fáir nýttu frelsið
Dagný segir að öllum hafí verið
frjálst að byggja upp virðisaukandi
þjónustu en enginn farið út í það
vegna þess hvað P&S er sterkur á
þessu sviði með grunnþjónustuþátt-
inn í hendi sér. Stofnunin hafí not-
fært sér aðstöðu sína og nálægð
við grunnþjónustuna á einokunar-
sviðinu. P&S hafi til dæmis sett upp
gagnaflutningsþjónustu í símstöðv-
um um allt land. Gjaldskráin miðist
við vegalengdir og því geti þeir
boðið ódýrari þjónustu en einkaaðil-
ar. Notendur sem tengist gagna-
flutningsþjónustu P&S séu tengdir
við hana inni á símstöðvunum. Vilji
notendur tengjast öðru fyrirtæki
frekar þurfi þeir að greiða fyrir
tengingu áfram úr símstöðinni og
út í það fyrirtæki.
Stuðningur
ráðuneytisins
„Fjarskiptaþjónusta er sú grein
upplýsingaiðnaðar sem verið hefur
í hvað mestum vexti erlendis. Víð-
ast hvar er í boði fjölskrúðug fjar-
skiptaþjónusta á mörgum sviðum.
Það er ekkert að gerast á þessu
sviði á íslenska markaðnum. Maður
spyr sig hvers vegna og ég sé ekki
aðra ástæðu en ýfirburðastöðu
Pósts og síma og stuðning sam-
gönguráðuneytisins við alla starf-
semi stofnunarinnar.“
Dagný bendir á að æðstu stjórn-
endur P&S eru póst- og símamála-
stjóri og aðstoðar póst- og síma-
málastjóri. Yfir P&S sé engin
stjórn. Póst- og símamálastjóri
sæki umboð sitt til samgönguráðu-
neytisins og samgönguráðherra
sem í raun gegni sama hlutverki
og stjórnir annarra fyrirtækja, svo
sem í stefnumótun.
„Það veldur erfiðleikum að ráðu-
neytið er ekki nógu hlutlaust á fjar-
skiptamarkaðnum," segir Dagný.
Hún segir hlutverk ráðuneytisins
eiga að vera að tryggja fyrirtækjum
jafnan rétt til að veita fjarskipta-
þjónustu. Það eigi að bera velferð
allra landsmanna og alls viðskipta-
lífsins fyrir brjósti.
Að tryggja sig gegn samkeppni
„Póstur og sími hefur bent á að
breyta þurfi stofnuninni í hlutafélag
til þess að búa sig undir breyting-
arnar 1998 þegar einokun verður
aflétt. Það eina sem gerist 1998
er að talsímaþjónustan nýtur ekki
lengur verndar, allt annað er fijálst
nú þegar. Það eru líklega mestar
fjárfestingar í talsímanetinu og
minnstar líkur á að aðrir komi þar
inn, sérstaklega eftir slíkt uppbygg-
ingarskeið og hér hefur staðið. Það
er búið að endurnýja allar símstöðv-
ar í landinu, gera þær stafrænar
samnetsstöðvar. Búið er að leggja
ljósleiðara um allt land. Þetta ér
góð þjónusta, en það er líka verið
að tryggja sig gagnvart mögulegri
samkeppni. 1998 verður allt kerfið
af nýjustu tegund og fjárfestingu
lokið í þessari þjónustu," segir
Dagný.
„Mér finnst það orka tvímælis
að gera stofnun, sem byggð er upp
í einokun, að einu hlutafélagi í eigu
ríkisins. Þetta félag á svo að keppa
á markaði sem þegar er í járnum
vegna yfirburðastöðu stofnunarinn-
ar. Þetta getur aldrei orðið eðlileg
samkeppni. Það er ekki hlutverk
ríkisins að stofna fyrirtæki til þess
að fara út í samkeppni. Samkeppn-
in er og verður ekki eingöngu við
erlenda aðila heldur einnig við inn-
lenda aðila. Hvernig fer um útboðin
hjá ríkinu þegar fyrirtæki í ríkiseigu
fer að bjóða í verk? Hvernig ætlar
samgönguráðuneytið að standa á
bakvið eitt fyrirtæki á markaðnum?
Það verða beinir hagsmunir ríkisins
að fyrirtæki þess gangi sem best.
Þess vegna getur þetta aldrei geng-
ið. Það þarf að fara aðrar leiðir.“
Engarskorður
Dagný bendir á að samkeppnis-
svið P&S starfar á ólíkum sviðum
fjarskiptaþjónustu, eins og að
rekstri GSM-farsímakerfis og tölvu-
póstþjónustu. Hún telur farsælla
að stofna smærri fyrirtæki um hvert
starfssvið sem séu í eðlilegra hlut-
falli við önnur fyrirtæki í íslensku
atvinnulífi.
„Pósti og síma hafa aldrei verið
settar neinar skorður varðandi hvað
þeir eiga að ganga langt,“ segir
Dagný. „Hefði ekki verið skynsam-
legra að láta öðrum eftir einhver
svið til að fá meiri grósku á þessum
vettvangi? í stað þessarar útþenslu-
V æntir svars um
GSM- rekstrarleyfi
Morgunblaðið/Kristinn
YNGVI Harðarson, stjórnarformaður NAT hf., hefur beðið svars
við umsókn um rekstur GSM-farsímakerfis frá síðustu áramótum.
UM síðustu mánaðamót voru
skráðir notendur GSM-síma hér
á landi 7.668 og hafði fjölgað
úr 2.119 um síðustu áramót.
GSM-farsímakerfið var tekið I
notkun hér á landi 16. ágúst
1994.
NAT hf. lagði inn umsókn í
samgönguráðuneytið um rekst-
ur GSM-farsímakerfis 29. des-
ember 1994. Að sögn Yngva
Harðarsonar, stjórnarformanns
NAT hf., hefur enn ekki borist
svar frá ráðuneytinu. Hann
sagði að félagið liti svo á að
umsóknin væri til efnislegrar
meðferðar í ráðuneytinu og
væntir svars á næstu vikum.
Eigið dreifikerfi
NAT hf. stefnir að því að
byggja upp eigið dreifikerfi fyr-
ir GSM-þjónustuna. Yngvi telur
góðar rekstrarlegar forsendur
fyrir öðru GSM-farsímakerfi
við hlið kerfis Pósts og síma.
Að sögn Yngva eru íslenskir
aðilar að baki NAT hf. en hann
útilokar ekki þátttöku erlendra
fjárfesta þegar fram í sækir.
„Það er tvennt sem menn leita
eftir í því sambandi, það er fjár-
magn og þekking,“ sagði Yngvi.
„Við sækjumst ekki hvað síst
eftir viðbótarþekkingu til að
komast hjá því að gera sömu
mistök o g aðrir hafa gert.“
ísland eitt á báti
Evrópusambandið er að gefa
út tilskipun um samkeppni í
farsímarekstri frá 1. janúar
1996. Nær allstaðar á Evrópska
efnahagssvæðinu er GSM-sím-
rotendum gefinn kostur á að
velja á milli þjónustuaðila. Af
þeim 18 löndum sem tilheyra
EES er aðeins Island þar sem
einungis einn aðili býður GSM
þjónustu og ekki er búið að
ákveða opnun annarrar GSM
þjónustu. Vegna legu Lúxem-
borgar eiga margir þarlendir
kost, á að kaupa GSM þjónustu
hjá fyrirtækjum sem liggja utan
landamæra ríkjanna.
Reglur skortir
í nýlegu áliti Samkeppnisráðs
er vikið að leyfisveitingu um
rekstur GSM símakerfis. Þar er
bent á að samgönguráðherra
hafi ekki enn birt hvaða skil-
yrði þarf að uppfylla til að fá
leyfi til að reka farsímakerfi
þótt liðin séu tvö og hálft ár frá
setningu fjarskiptalaga og
nokkur tími sé liðinn síðan ráðu-
neytinu barst umsókn um rekst-
ur GSM-farsímakerfis. Yngvi
sagði umsókn NAT hf. hafa
verið miðaða við almenn skil-
yrði um sllkan rekstur í Evrópu-
sambandinu.
Eðlilegt að áliti sé fylgt eftir
Yngvi sagði að sér þætti eðli-
legt að Samkeppnisráð fylgi áliti
sínu eftir og nefndi sérstaklega
þá ábendingu ráðsins að Póstur
og sími hefur rekið farsíma-
kerfi, án þess að Ijóst sé hvaða
skilyrði þarf til slíks reksturs.
Einnig nefndi hann þá ábend-
ingu ráðsins að með því að ekki
liggja fyrir almenn hlutlæg skil-
yrði og vegna þess dráttar sem
orðið hefur við afgreiðslu um-
sóknar um GSM-farsímakerfi
verði að telja að farið sé gegn
markmiði samkeppnislaga.
Einnig að ekki verði betur séð
en að farið sé gegn grunnreglu
íslensks réttar um jafnræði að-
ila.
Yngvi sagði að ef ekkert gerð-
ist á næstunni í málum NAT hf.
kæmi til greina að félagið leitaði
til umboðsmanns Alþingis.