Morgunblaðið - 23.01.1996, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 23.01.1996, Blaðsíða 28
28 ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 1996 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Val fólksins: Lægsti finnan- legi samnefnari Morgunblaðið/Árni Sæberg VITALY Komar og Alexander Melamid. VERK eftir Ilona Romule. Leirlista- vinnustofa kynnt JANOS Probstner stofnandi og forstöðumaður kynnir vinnu- stofuna, sem er í Kecskemét í Ungverjalandi, á miðvikudaginn kl. 16.30 í Myndlista- og hand- íðaskólanum, Skipholti 1. Janos er gestakennari við skólann nú í janúar eins og mörg undanfarin ár. Hann mun ræða þá hugmyndafræði og starfsanda sem hann byggir kennslu sína á og þann jarðveg og hreyfingu sem Alþjóðlega leirlistavinnustofan spratt úr á áttunda áratugnum. Leirlistafólk frá fimm heims- álfum hefur haft tækifæri til að vinna saman í Kecskemét og hver þátttakandi hefur skilið eftir sig eitt listaverk í safni vinnustofunnar. Anda vinnu- stofunnar er lýst þannig í ný- legri sýningarskrá: „í Kecske- mét hefur verið unnið að því hartnær í tuttugu ár að skapa Museion í eiginlegri merkingu orðsins; helgan stað þar sem unnt er að nálgast uppsprettu hugljómunar, þar sem gildi eru varðveitt og heiðruð, þar sem fullkomnun verka þeirra sem á undan gengu er þeim nýkomnu hvatning, þar sem safnið er í þjónustu listsköpunarinnar". MYNPOST Kjarvalsstaðir/ Mokka MÁLVERK/SILKIÞRYKK Komar og Melamid. KjarvaLsstaðir: Opið kl. 10-18 til 18. febr.: Aðgang- ur kr. 300 (gildir á allar sýningar). Mokka: Opið til 11. febrúar. Sýning- arskrá: 550 kr. VIÐ íslendingar teljum okkur sæla þegar við komumst í snertingu við heimslistina í gegnum þær er- lendu listsýningar, sem hingað rata. Hins vegar erum við óvön því að verða á einhvern hátt hluti af alþjóð- legri umræðu á þessu sviði, og þó að við þráum alltaf landkynningu er hún óviss fengur þegar við fáum engu ráðið um þróun umræðunnar. Þetta hefur þó gerst nú, og má vænta þess að tvær sýningar Vitaly Komar og Alexander Melamid hér á landi um þessar mundir, tilurð þeirra, inntak og afleiðingar eigi eftir að vekja ýmsar spurningar um íslenska jafnt sem alþjóðlega mynd- list, þó að heimsókn listamannanna og sú athygli, sem þeir hafa notið í innlendum fjölmiðlum, hafi því miður ekki enn beint umræðunni í þá átt. Fyrst er að árétta, að þeir Komar og Melamid eru meðal merkari lista- manna samtímans, sem hingað hafa komið. Þeir hafa verið framarlega í hópi ögrandi listamanna allt frá því þeir voru frumkvöðlar „Sots-listar“ 1972 (en það var eins konar sovésk útgáfa af pop-list) og síðan hinnar alræmdu „Jarðýtu-sýningar" í Belja- evo í Moskvu 1974. Röskleg viðbrögð borgaryfirvalda (jarðýtur hindruðu listamenn í að setja upp verk sín á opnu svæði, og eyðilögðu þau flest að lokum) vöktu i fyrsta sinn at- hygli á þeirri staðreynd að undir yfir- borðssælu opinberrar sósíalískrar listar kraumaði eitthvað, sem var andstætt fagnaðarerindi yfirvalda — alveg eins og á vesturlöndum. - í kjölfarið voru þeir félagar auðvitað reknir úr samtökum listamanna. 1976 afsöluðu þeir sér sovéskum ríkisborgararétti, og sóttu um að fá að flytjast úr landi. Það leyfí fékkst ári síðar (í millitíðinni höfðu þeir stofnað eigið ríki („Trans-ríkið") með eigin stjórnarskrá, stafróf, tungumál, vegabréf, peninga o.s.frv.), og þeir fluttu til ísraels en síðan til Bandaríkjanna 1978, og þar hafa þeir búið og starfað síðan. Oft verða píslarvottar eins kerfis hetjur meðal andstæðinganna, en síðan fjarár undan áhuganum á því sem þeir hafa fram að færa. Komar og Melamid gátu vissulega byggt á fyrri frægð, en þeir voru einnig fljót- ir að gera sér grein fyrir nýjum aðstæðum; Melamid sagði í viðtali að tveimur vikum eftir að þeir komu til Bandaríkjanna hafi þeir áttað sig á að sem listamenn væru þeir hluti af skemmtibransanum. Þeir byggðu fyrstu árin mikið á and-stalínískri fortíð sinni, en tóku síðan að stinga á ýmsum kýlum allsnægtaþjóðfé- lagsins, eftir því sem þeir kynntust hinu nýja heimalandi betur. Verkefnið „Val fólksins" var upp- haflega ætlað til að hjálpa þeim til að mála myndir eftir smekk ólíkra þjóðfélagshópa í Bandaríkjunum, en munurinn milli hópa reyndist harla lítill; þá létu þeir kanna sömu hluti í Rússlandi og útkoman varð keim- lík. „Val fólksins" hefur siðan undið upp á sig, og og nú hafa kannanir verið gerðar um „eftirsóttustu" og „síst eftirsóttu“ listaverk í tólf lönd- um, og fleiri í bígerð. Hannes Sigurðsson listfræðingur hefur haft veg og vanda af hlut ís- lands í þessu öllu; fyrst með sam- bandi sínu við listamennina, síðan með samvinnu við Hagvang hf. um gerð íslensku könnunarinnar og loks með gerð fróðlegrar sýningarskrár og uppsetningu sýninganna á Mokka og á Kjarvalsstöðum. Þetta verk skilur eftir sig fjölda spuminga sem verður að svara með einum eða öðr- um hætti - annað væri uppgjöf. Fyrst ber að nefna að sjálf hug- myndin, aðdragandinn, athygli fjöl- miðla og umgjörðin eru aðalatriði, en hin endanlegu málverk einfald- lega rusl: hér hefur verið leitað að lægsta finnanlega samnefnara, en útkoman er móðgun við þann al- mannasmekk sem verkin eiga að lýsa. Þeir sem hafa litið á báða staði hafa tekið eftir að „eftirsóttustu" verkunum á íslandi og í Bandaríkj- unum svipar mjög saman (og það gildir einnig um verkin frá Frakk- landi og Tyrklandi, sem eru aðgengi- leg á Alnetinu) - vemmileg náttúru- rómantík í óspjölluðu umhverfi - og það er einfalt að segja að „síst eftir- sóttu“ málverkin eru alls staðar af- straktverk. En þannig hlaut líka að fara. Verkin eru unnin út frá „könnun- um“, sem eru sama marki brenndar og flestar kannanir á öðru en einföld- um þekkingaratriðum: spurningar og möguleg svör eru leiðandi, bæði hvað varðar efnisval, orðalag og röðun - og niðurstöðurnar því mjög svipaðar alls staðar, og þær er hægt að teygja og toga í endanlegri túlk- un. Með þessu má segja að þeim félögum hafi tekist að snúa könn- unar-„vísindunum“ á hvolf: „Allar skoðanakannanir eru risastór lygi“, svo vitnað sé í orð Melamid. Þó er hér að finna nokkur sann- leikskorn, sem ráðamenn, fjölmiðlar, listheimurinn - og ekki síst mennta- kerfíð - geta ekki afneitað. Þar ber fyrst að nefna almenna höfnun á nútímalist, eins og hún hefur þróast á 20. öld, sem skín út úr svörunum; hvernig bregðast listamenn og aðrir við því? Hefur allt þeirra verk þá verið einskisnýtt hjóm, föndur á vernduðum vinnustað? Næst er að benda á nær glæpsam- lega vanþekkingu á listafólki á þess- ari öld, sem má lesa úr svörum við spurningu nr. 39 (Picasso er óþekkt- ur meðal 14% svarenda, 52% þekkja ekki Louisu Matthíasdóttir, 57% ekki Svavar Guðnason, og 72% þekkja ekkert til Þórarins B. Þorlákssonar, sem við teljum gjarna einn helsta frumheija íslenskrar myndlistar); hvað hefur menntakerfið sér til af- sökunar? Eða þeir fjölmiðlar, sem stæra sig af miðlun fræðslu og menningarefnis? - Það er hætt við að margir tækju a.m.k. andköf ef hér væri verið að tala um samsvar- andi nöfn í bókmenntasögunni. Hneykslar þetta engan skólamann? Eða ráðamann? Þessi framkvæmd er þörf á marg- an hátt: Hún heldur uppi spegilmynd sem Islendingar verða að gangast við. Þeir sem vilja hafna þessu munu eflaust nöldra um léleg myndverk, en þau eru aukaatriði. Hugmyndin flettir óþyrmilega ofan af sjálfum- gleði listheimsins sem og mennta- hroka íslendinga; þetta er köld vatnsgusa sem erfitt er að hunsa - en það er samt líklegast að verði niðurstaðan. Eiríkur Þorláksson Tær myndhugsun Morgunblaðið/'Kristinn JÓN Sigurpálsson: Rómverskar súlur. MYNPLIST Nýlistasaíniö BLÖNDUÐ TÆKNI/ INNSETNINGAR Jón Sigurpálsson/Guðmundur Thoroddsen/Asta Ólafsdóttir. Opið alla daga kl. 14-18 til 28. janúar. Aðgangur ókeypis HÚSNÆÐI Nýlistasafnsins er nú sem oftar nýtt undir þijár sjálfstæðar sýningar (auk gests í setustofu) lista- fólks sem einkum vinnur með innsetn- ingar og blandaða tækni, og falla þær að þessu sinni vel saman og mynda góða heild fyrir áhorfendur. Jón Sigurpálsson í forsal sýnir Jón Sigurpálsson nokk- urn fjölda verka, sem í eðli sínu skapa nokkrar samstæðar heildir. Kjarna þess sem hér getur að líta setti Jón fyrst upp á sýningu í Listasafninu á Akureyri síðia árs 1994, og fjallaði undirritaður um þá uppsetn- ingu á sínum tíma og leist vel á. Kjarninn í þeirri sýningu fólst í samspili búta úr skrautlegum gylltum römmum, sem þó afmörkuðu ekki neitt; þessi vandlega skipu- lögðu brot listheimsins voru því í raun lítil- sigld við hlið litríkra en viðkvæmra eggja- skurna annars vegar og ryðgaðra, þungra en sterkra járnfesta hins vegar. Þessi atriði komast hér glögglega til skila, en jafnframt bætir Jón nokkru við, bæði út frá sama efnivið og með óskyldu verki. í eitt horn salarins hefur hann fest sagaða ramma- búta, sem hafa verið litaðir í sárið, þannig að þeir fá á sig lífrænan blæ; síðan tekur við röð smáverka, þar sem rammahiutar líkjast efsta hluta af skrautlegum súlum, sem nefnast fjöl- breytilegum nöfnum í tengslum við lilarfar súlunnar, og vísa til ýmissa fyrirbrigða náttúr- unnar. Hin fínlega litun súlnanna er hér í hrópandi andstöðu við gyllingu rammaefnis- ins, þar sem samræða listar og lífs er áfram meginviðfangsefnið. Báðum fylgir síðan fallvaltleikinn með nær- tækum hætti; verkið “...Sjáðu mig í dag...“ er góð áminning um þetta, því glæstar vonir eru ætíð sem glerhús, sem geta fallið við minnsta áreiti. Guðmundur Thoroddsen Ferðalög og fjarlægar slóðir eru flestum sælir draumar, sem aðeins rætast stöku sinn- um og þá tímabundið; ferðahugurinn er þá ætíð til staðar, reiðubúinn til að takast á við nýja drauma. Guðmundur Thoroddsen hefur látið slíka drauma rætast eftir því sem mögu- legt er, en hann hefur verið í ferðalögum árum saman, og segja má að verk hans hér tengist slíkum draumum öðru fremur. í þessum sjö samsetningum bera titlarnir með sér löngun ferðarinnar, og form þeirra vísa með ákveðnum hætti til lögunar báta sem og hornafræði siglingarfræðanna, sem síðan er staðfest af bútum úr sjókortum í verkunum. Mest áberandi efniviður verkanna, tré og gler, styrkja þessa ímynd enn frekar; renniskeið bátsins kemur upp í hugann, og einstakar aðstæður fararinnar verða ljóslifandi fyrir ÁSTA Ólafsdóttir: „Boð“. hugskotssjónum. Flest verkin ganga ágætlega upp í þessu samhengi, en vert er að benda sérstaklega á „Hugsað að Horni“ og „Stað- vindatár" (nr. 3 og 6), sem fyrir listamannin- um vekja væntanlega upp minningar fyrri ferðalaga, en gætu verið efniviður drauma flestra annarra. Ásta Ólafsdóttir Verk Ástu Ólafsdóttur má öðru fremur skilja sem vegvísa hennar í endalausri leit mannsins að skilningi á lífinu - „eins konar vegabréf um tilveruna", eins og hún orðar það sjálf í sýningarskrá. Þessir þankar mynda grunninn að málverk- um hennar, teikningum og innsetningum, sem hér skapa órofa heild, þegar nánar er að gáð. Á palli hefur listakonan sett upp þijú málverk af einu af verkfræðiundrum náttúrunnar, lauf- blaðinu, og hring tíðinda af þeim. Tilvísunin í stutta sumartilveruna er hrein og bein, og tengist einnig öðru atriði sem hún nefnir í skránni: „Kyrrstaðan, þegar ekkert virðist gerast, er ekki síður tíðindi.“ í efsta sal safnsins hefur listakonan sett upp fjórar innsetningar, þar sem segja má að samskipti manna séu í fyrir- rúmi. Slík samskipti eru oft sterkust þegar þau eru án orða, og verk eins og „Vinarþel“ og „Boð“ bera ekki með sér glamur og hávaða, heldur innileik og jafnvel kímni, sem ætti að létta brúnina á þeim sem hér koma til að njóta kyrrlátrar og um leið ágengrar listar, sem er óaðskiljanlegur hluti af lífínu sjálfu. í tilefni sýningar sinnar á sama stað fyrir tæpum fjórum árum sagði Ásta m.a. í sýningarskrá: „Mig langaði til þess að búa til einföld og tær verk. Til þess nota ég fersk efni sem ég dulbý ekki. Viðurinn er ómálaður, leirinn er án glerungs, lopinn er óspunninn. Um verkin ieikur loft sem er kjarni þeirra." Þessi viðhorf listakonunnar eru enn í fullu gildi. Helst má tala um að nú sé tærleikinn rneiri, rýmiskenndin virkari og heildin sterkari; hér eru á ferðinni verk listakonu i öruggri þróun á sínu sviði. NinaJvanova í setustofu safnsins er að þessu sinni uppi eins konar heimildasýning ungrar rússneskrar listakonu um gjörning, sem hún framkvæmdi í Reykjavík og nágrenni fyrir rúmum mánuði. Þá lagði Nina út frá einum þeirra hluta sem hafa komið henni á óvart hér á landi, þ.e. gesta- bókinni. Hún kom hundrað gestabókum og pennum fyrir á ákveðnum (kortlögðum) stöð- um, og vitjaði þeirra aftur eftir tíu daga. Endur- heimtur voru rýrar, og er athyglisvert að skoða þær bækur sem enn voru til staðar, sem og ljósmyndir sem tengjast framkvæmdinni. Glöggt er gests augað, segir máltækið, og er bæði gaman og nöturlegt að íhuga árang- urinn hér - annars vegar fjör þeirra sem skrif- uðu í þær bækur sem skiluðu sér og hins vegar eyðileggingarhvöt þeirra sem gátu ekki séð hinar (76%) í friði. Það er gaman að koma í Nýlistasafnið þessa dagana, og rétt að hvetja sem flesta til að skoða þær sýningar sem þar eru nú uppi. Eiríkur Þorláksson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.