Morgunblaðið - 30.01.1996, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Verkaskipting milli
framhaldsskóla
PRUMVARP til
framhaldsskólalaga er
meðal þeirra mála, sem
lögð verður áhersla á
að ljúka á Alþingi í
vor. Frumvarpið hefur
verið nægilega lengi til
meðferðar til að öll
sjónarmið komi fram.
Menntamálanefnd Al-
þingis undir for-
mennsku Sigríðar
Önnu Þórðardóttur,
sem hafði forystu við
gerð frumvarpsins,
hefur það nú til af-
greiðslu. Frá því að
frumvarpið var fyrst
lagt fram vorið 1994
hefur það tekið nokkrum breyting-
um í samræmi við rökstuddar at-
hugasemdir. Kennarar telja, að með
frumvarpinu sé vegið að kjörum
þeirra með breytingum á réttarstöðu
þeirra gagnvart ríkisvaldinu. í ljósi
þess, að nú er markvisst unnið að
almennri stefnumörkun í starfs-
mannamálum ríkisins, er tæplega
tilefni til átaka um framhaldsskóla-
frumvarpið vegna starfsmanna-
mála. Ágreining vegna nýrrar
starfsmannastefnu ber að leysa á
þeim vettvangi, þar sem aðilar þess
máls eiga bein samskipti.
Skýrsla um verkaskiptingu
Samhliða því sem Alþingi íjallar
um framhaldsskólafrumvarpið er
unnið að því í mennta-
málaráðuneytinu að
ákveða verkaskiptingu
milli framhaldsskóla í
landinu. Hún er ekki
ákveðin með l'agasetn-
ingu. Hugmyndir um
verkaskiptinguna voru
hins vegar kynntar á
Alþingi á sama tíma og
fyrsta umræða fór
fram um framhalds-
skólafrumvarpið 2.
nóvember síðastliðinn.
í skýrslu ráðuneytisins
um málið eru allir
framhaldsskólar lands-
ins tíundaðir og því
lýst, hvernig verkum
er skipt á miili þeirra. I þingræðu
komst ég þannig að orði um þessa
skýrslu: „Þetta plagg er ekki skuld-
bindandi fyrir neinn, þetta er lýsing
á stöðunni eins og hún er og einnig
er það tekið fram þar sem við á
hvaða hugmyndir kunna að vera um
breytingar. Þetta plagg hefur verið
sent skólastjómendum allra fram-
haldsskólanna og þeir beðnir um álit
á því sem þar kemur fram. Ég tel
mjög æskilegt að umræður um það
fari fram á sama tíma og Alþingi
fjallar um þetta frv. [um framhalds-
skóla] þannig að menn átti sig glögg-
iega á því hvemig verkaskiptingu á
milii framhaldsskólanna er háttað,
hvar er breytinga þörf að mati
menntmm. og síðan fái ráðuneytið
Það er ekki skylt að leita
umsagnar um verka-
skiptingu framhalds-
skóla, segir Björn
Bjarnason. Unnt hefði
verið að gefa út einhliða
tilskipun yfirvalda um
verkaskiptinguna.
umsagnir um þetta mái og geti ijall-
að um það á grundvelli viðhorfa sem
koma frá skólunum og þá verði auð-
veldara að taka ákvarðanir sem hafa
heildarhagsmuni í huga en ella væri.
Ég lít á það sem lið í þessu skipulags-
starfi sem nú fer fram varðandi
framhaldsskólann." Málið hefur síð-
an verið unnið á þennan veg. Ráðu-
neytinu hafa borist umsagnir frá
mörgum skólum. Er verið að vinna
úr þeim. Síðan verður málið kynnt
á nýjan leik og stefnumarkandi
ákvarðanir ráðuneytisins.
Rangfærslur Kennarablaðsins
í síðustu viku barst mér nýjasta
tölublað Kennarablaðsins í hendur,
en það er gefíð út af Hinu íslenska
kennarafélagi (HÍK) og Kennara-
sambandi íslands. Þar er áberándi
rammi á forsíðu og textinn í honum
Björn
Bjarnason
hefst á þessum orðum: „Mennta-
málaráðuneytið gaf fyrir jói út til-
skipun um verkaskiptingu milli fram-
haldsskóla. Þar er kveðið á um breyt-
ingar á námsframboði einstakra
skóla. Þetta er gefíð út án samráðs
við skólana, kennara eða samtök
þeirra. Reyndar hafa tillögumar ekki
enn verið kynntar fyrir Hinu íslenska
kennarafélagi.“ Síðan er haft eftir
formanni HIK, að þetta valdi vissu-
lega vandræðum í sumum skólum,
vinnubrögðin væru þó það versta,
því að verkaskiptingu yrði að vinna
í samráði við skólana, „en ekki til-
kynna hana með einhliða valdboði
frá menntamálaráðherra“. Öll er
þessi frásögn með miklum ólíkindum.
Víst er, að höfundur hennar hefur
ekki haft minnstu tilburði til að leita
eftir því, sem sannara reynist. Eitt
símtal til ráðuneytisins, svo að ekki
sé minnst á tölvubréf til mín, hefði
getað losað hann undan þeim huga-
ræsingi, sem einkennir þessa litlu,
alröngu frétt. Engin tilskipun hefur
verið gefin út um þetta mál. Það
hefur verið rækilega kynnt í skólum.
í heimsóknum mínum í framhalds-
skóla hef ég rætt málið og orðið var
við, að það hefur verið til umræðu
á kennarafundum. Skýrslan hefur
legið frammi og er öllum til skoðun-
ar, sem áhuga hafa á henni. Endur-
skoðun skýrslunnar að fengnum
ijölda umsagna er ólokið. Það hvíldi
engin skylda á mér eða menntamála-
ráðuneytinu að fara þessa leið. Unnt
hefði verið að gefa út einhliða tilskip-
un yfírvalda um verkaskiptinguna.
Eftir að ráðuneytið hafnaði sjálft
þeirri leið, er það engu síður skamm-
að á forsíðu Kennarablaðsins fyrir
að fara hana!
Gildi verkaskiptingar
Ótvírætt gildi hefur að komast
að almennri niðurstöðu um verka-
skiptingu milli framhaldsskóla. Fela
á einstökum skólum að vera kjarna-
skólar eða móðurskólar í einhveijum
greinum. Skilgreina þarf með eins
skýrum hætti og unnt er, hve langt
er unnt að ganga í námsframboði
miðað við hæfileg fjárráð hvers
skóla. Móta verður heildarstefnu um
fjárfestingu í dýrum tækjakosti, sem
er nauðsynlegur til að geta veitt
haldgóða og nútímalega menntun.
Fjölmennasti framhaldsskólinn,
Fjölbrautaskólinn í Breiðholti, hefur
kvartað mest undan hugmyndum í
skýrslunni um nýja verkaskiptingu.
Er jafnvel látið í veðri vaka, að um
óvild í garð skólans sé að ræða.
Þetta er mikill misskilningur.
Ákvörðunin um að reisa Borgar-
holtsskóla byggðist hins vegar á
því, að þar yrði best aðstaða til
náms í málmiðnaðar- og bílgreinum.
í þessu fólst, að fjárfest yrði í full-
komnum tækjakosti fyrir skólann.
Samskonar ákvörðun var á sínum
tíma tekin um aðstöðu fyrir matvæ-
lagreinar í Menntaskólanum í Kópa-
vogi. Að þessum staðreyndum verða
skólastjórnendur að laga sig eins
og aðrir. Hluti af stefnumörkun
vegna verkaskiptingar framhalds-
skólanna er ákvörðun um það,
hvernig flestum kennurum og nem-
endum verði gefinn kostur á að
nýta sér hinn besta tækjakost, þótt
hann sé hýstur í öðrum skóla. Hafí
menn hagsmuni nemenda að leiðar-
ljósi, geta þeir ekki verið talsmenn
þess, að fjárfesting í dýrum tækjum
dreifíst milli skóla, því að þá yrði
aldrei bolmagn til annars en meðal-
mennsku. Kröfumar til skólakerfis-
ins em svo miklar, að aðeins hið
besta kemur til móts við þær. Skyn-
samleg verkaskipting á að hafa að
leiðarljósi, að framhaldsskólar á ís-
landi standi undir slíkum kröfum.
Höfundur er menntamálaráð-
herra.
Um
auðlindaskatt
A UNDANFORN-
UM mánuðum hefur
mikið verið rætt um
að setja eigi auðlinda-
skatt á kvóta og hafa
þar farið fremstir í
flokki þingmenn Al-
þýðuflokks og Þjóð-
vaka. Nú vill Sighvat-
ur Björgvinsson einn
þingmanna Alþýðu-
flokks úr Vestfjarða-
kjördæmi draga veiðar
utan lögsögunnar inn
í umræðuna. Kýs hana
þó að nefna aðeins þær
veiðar sem snerta
Vestfirðinga minnst,
en það eru veiðar í síldarsmugunni
svokölluðu og vill hann nota féð
sem styrk til þorskveiðiflotans, en
Það yrði öllum til góðs,
_ _ ■
segir Arni Arnason, að
ríkið hætti beinum af-
skiptum af rekstri
Árni Árnason
fyrirtækja.
þar eru Vestfirðingar fremstir í
flokki. Þykja mér þessi ummæli
vera gott dæmi um skammsýni og
stjórnsemi margra stjórnmála-
manna, sem telja að ríkið eigi að
vera stefnumótandi afl fyrir sjávar-
útveginn í landinu en ekki sjávarút-
vegurinn sjálfur.
Ávinningur úthafsveiða
Undanfarin ár hafa íslensk fiski-
skip haldið í auknum mæli út fyrir
lögsöguna í von um afla og verð-
mæti og gengið misjafnlega. Hefur
kappið oft verið mikið því veiði-
reynslan skiptir miklu og oft stend-
ur veiðin stutt. Horfa menn nú til
veiða í síldarsmugunni, því fiski-
fræðingar segja að í
ár verði þar góð veiði
og möguleikar okkar
íslendinga þar miklir.
Ávinningur slíkra
veiða er mikill fyrir
alla. Peningalega fyrir
alla, en útgerðimar og
ríkið horfa mest til
langtíma hagnaðar í
veiðireynslu. Slíkar
veiðar eru utan kvóta
og því góður kostur ef
verðið er gott.
Auðlindaskattur, á
þessar veiðar sem aðr-
ar, myndi draga veru-
lega úr hagnaði fyrir-
tækjanna og draga einnig úr áhuga
þeirra á að senda skipin til veiða.
Þannig myndi gróði ríkisins
minnka, það er gróði okkar allra.
Hvers vegna nefndi Sighvatur
ekki úthafskarfann, rækjuveiðam-
ar á Flæmingjagrunni eða Smug-
una í Barentshafi? Við þessu er
einfalt svar, engin skip skráð á
Vestfjörðum hafa stundað veiðar i
síldarsmugunni undanfarin ár.
Myndi þessi skattur því ekki leggj-
ast á nein fyrirtæki þar heldur
aðeins færa þeim fé á kostnað ann-
arra.
Að lokum
Þessi umræða um auðlindaskatt
er gott dæmi um það hve langt
félagslega hugsjónin nær, að nýta
hæfíleika þeirra færu til að fram-
fleyta hinum. Það yrði okkur öllum
til góðs, ef ríkið hætti beinum af-
skiptum af rekstrarumhverfi fyrir-
tækja. Að fyrirtæki fengju að nota
gróða sinn til þess að vaxa og
dafna, því grundvöllur hagvaxtar í
landinu er hagnaður fyrirtækja
hvort sem er í sjávarútvegi eða
Höfundur er nemi og sjómaður.
Aðild Rússlands
að Evrópuráðinu
Á ÞINGI Evrópu-
ráðsins 25. janúar sl.
var samþykkt að mæla
með því við ráðherra
Evrópuráðslandanna að
veita Rússlandi aðild að
ráðinu. Það vakti
nokkra athygli að full-
trúar íslands greiddu
atkvæði hver með sín-
um hætti. Hjálmar
Árnason greiddi at-
kvæði með aðild Rúss-
lands, Lára Margrét
Ragnarsóttir sat hjá, en
undirritaður greiddi at-
kvæði á móti.
Grundvöllur starfs
Evrópuráðsins lýtur að
því að tryggja lýðræði og vernda
mannréttindi. Stofnskrá ráðsins og
sáttmálar lýsa þeim meginreglum,
sem aðildarlöndum er gert að lúta.
Stjórnmálanefnd Evrópuráðs-
þingsins lagði til að Rússum yrði
veitt aðild. í áliti, sem laga- og
mannréttindanefnd þingsins var
beðin um að semja til þess að hægt
væri að leggja mat á það út frá laga-
legu sjonarmiði og með tilliti til
mannréttinda, hvort Rússland upp-
fyllti skilyrði og viðmiðanir Evrópur-
áðsins, er niðurstaðan hins vegar
skýr og ótvíræð.
Ekki er hægt að líta á Rússland
sem ríki byggt á lögum og rétti.
Nefndin kemst að þeirri niðurstöðu
að Rússland uppfylli ekki skilyrði
fyrir aðild. í skýrslunni er viður-
kennt að veikar undirstöður réttar-
ríkisins séu grundvallarvandamál í
Rússlandi. Ríkið lýtur ekki lögum. Á
mörgum mikilvægum sviðum rétt-
arfars hefur löggjöfin ekki verið
endurskoðuð. Gildandi lög eru óvirk.
Dómstólar eru háðir ríkisvaldi og
embættismannakerfi og mjög erfítt
að ná fram lagalegum rétti fyrir til-
stilli þeirra. Mútum er beitt í dóms-
kerfinu.
Tómas Ingi
Olrich
Þrátt fyrir ótvíræða
niðurstöðu, kemur fram
sú skoðum í áliti laga-
og mannréttindanefnd-
arinnar, að skynsam-
legt gæti talist, af pólit-
ískum ástæðum, að
veita Rússum aðild nú.
Pólitíska þróunin
hefur hins vegar verið
sú síðustu misserin og
ekki síst eftir kosning-
arnar í desember, að
lýðræðisöflunum í rúss-
neskum stjórnmálum
hefur verið skipulega
vikið til hliðar og þau
gerð áhrifalaus, jafnt á
innanríkismál sem ut-
anríkismál. Boris Jeltsín hefur látið
undan kommúnistum og þjóðernis-
sinnum Zhírínovskís og tekið upp
harða stefnu bæði inn á við og út á
við. Fullkomnu miskunnarleysi er
beitt í baráttunni við Tsjétséna, ekki
einungis gagnvart uppreisnarmönn-
um heldur einnig gagnvart varnar-
lausum óbreyttum borgurum. Hægt
hefur verið á umbótum í rússnesku
efnahagskerfi og á sumum sviðum
hafa komið fram hugmyndir um aft-
urhvarf til miðstýrðs hagkerfís.
Rússar hafa með hótunum fryst all-
ar hugmyndir um ný aðildarríki Atl-
antshafsbandalagsins. Þeir leita nú
fyrir sér um stofnun hernaðarbanda-
lags, til mótvægis við NATO. Þess-
um hugmyndum er tekið með mik-
illi tortryggni meðal nágrannaþjóða
Rússa, ekki síst Úkraínumanna, sem
telja nýfengnu sjálfstæði sínu ógnað
með endumýjuðu hernaðarbandalagi
undir forystu Rússa. Mannréttinda-
frömuðurinn Kovaliev telur að man-
réttindamálum fari nú hrakandi í
Rússlandi og alþjóðleg nefnd lög-
fræðinga í Genf skorar á Evrópuráð-
ið að fresta umræðum um aðildarum-
sókn Rússlands vegna grófra mann-
réttidnabrota í Kákasus.
Boris Jeltsín er ekki
talsmaður lýðræðis og
mannréttinda, segir
Tómas Ingi Olrich,
sem var andvígur aðild
Rússlands að Evrópu-
ráðinu.
Við þessar aðstæður verður að
líta svo á að með því að mæla með
aðild Rússa, af sérstökum pólitísk-
um ástæðum, sé þing Evrópuráðsins
að leggja blessun sína yfir fram-
angreinda þróun. Það er mitt mat
að skynsamlegra hefði verið að taka
sér meiri tíma til umræðna um
málið og setja fram ákveðin skil-
yrði, sem rússnesk yfirvöld hefðu
orðið að uppfylla áður en af aðild
hefði getað orðið. Rússar hefðu
ekki einangrast, þótt umræður
hefðu tekið lengri tíma. Þeir hefðu
átt eftir sem áður áheyrnaraðila á
þinginu og tekið þátt í umræðum
og þeim sarúvinnuverkefnum á veg-
um ráðsins, sem þeir eru þegar
aðilar að. Þá eru þeir aðilar að ÖSE
og hafa samstarf við NATO og
Evrópusambandið.
Aðild Rússa að Evrópuráðinu er
vatn á myllu Borisar Jeltsíns. En
Boris Jeltsín er ekki talsmaður lýð-
ræðis og mannréttinda. Sem stend-
ur myndar hann farveg fyrir skoð-
anir og kröfur andlýðræðislegra
afla, kommúnista og ofstækisfullra
þjóðernissinna, en þau öfl eru
reyndar sprottin úr sama farvegi.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í Norður-
landskjördæmi cystra.