Morgunblaðið - 30.01.1996, Síða 38

Morgunblaðið - 30.01.1996, Síða 38
38 ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1996 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREIIMAR SEX ÁR eru frá því að gerðir voru þeir kja- rasamningar, sem skiptu sköpum fyrir íslenskt atvinnulíf, svokallaðir þjóðar- sáttarsamningar. Væntingar margra um þá samninga hafa að verulegu leyti brugðist vegna þess að menn geta ekki gert sér grein fyrir hvað hefði orðið ef þeir hefðu ekki verið gerðir. Fyrir öðr- um er augljóst að þess- ir samningar urðu til þess að koma í veg fyrir meiriháttar hrun atvinnulífsins og stórfelldari líf- • skjararýrnun en varð. 'Þjóðarsáttarsamningarnir fyrir sex árum, sem gerðir voru með fulltingi þáverandi ríkisstjórnar, urðu til þess að slá á það mein sem hrjáð hafði íslenskt efnahagslíf um áratugi, verðbólguna. Ég segi ekki að meinið hafi verið læknað, undir niðri krauma enn þau viðhorf sem gætu komið henni af stað að nýju. Og einmitt þessa mánuðina virðast margir vera að undirbúa harða hríð að stöðugleika efnahagslífsins og gera það að sjálfsögðu í nafni rétt- lætisins. Hvalreki fyrir þessi viðhorf hefur verið að íslenskt fiskvinnslu- fólk hefur flust til Hanstholm á Jótlandi og fengið þar betri kjör en hér heima. Þetta er túlkað þannig að hér séu kjörin óeðlilega léleg. Ef við grípum niður í því sem í umræðuni hefur verið borið saman í Hanstholm og á íslandi gnæfir eftirfarandi hæst: 1) I Hanstholm eru laun á klukkustund kr. 1.000, á íslandi kr. 300. 2) í Hanstholm er ekki unnin yfirvinna, en á ís: landi er vinnutími óhóflegur. 3) í Hanstholm eru starfsmennirnir ánægðir en á íslandi kraumar óánægja. 4) íslensk fiskvinnsla berst í bökkum. Ekki hefur heyrst að fiskvinnslan í Hanstholm eigi í erfiðleikum. Gegn þessu hefur því verið teflt að þrátt fyrir hærri laun á klukku- stund í Hanstholm séu laun á fram- leiðslueiningu ekki lægri á Islandi. Og í öðru lagi að í Hanstholm sé fiskvinnslan ríkis- styrkt. Mikið er til í því sem hér var talið og er ekki hallað réttu máli um- fram það sem almennt gerist hér á landi. En það ætti hverjum manni að vera ljóst að miðað við það sem að ofan er rifefnt er ein- hveiju sleppt. Dæmið gengur alls ekki upp. í því sambandi skiptir tvennt mestu máli. Annað er að þegar bor- ið er saman kr. 1.000 í Hanstholm og kr. 300 á Islandi er verið að bera saman ósambærilegar tölur, annars vegar heildarlaun í Dan- mörku, en hins vegar er stórum hluta launanna hér sleppt. En jafn- vel þó að bónusnum sé bætt við er munurinn ennþá mikill. Hitt, og það skiptir ekki minna máli, er að það vantar að taka tillit til afkasta. Meirihluti þeirra íslendinga sem hafa farið til starfa í næsta ná- grenni erlendis hafa rekið sig á að krafa um afköst er meiri þar. Ástæðan fyrir því að ekki hafa all- ir íslendingar sem starfað hafa er- lendis orðið fyrir þessu er að á sum- um sviðum íslensks atvinnulífs eru afköstin sambærileg við það sem annars staðar gerist. Og þar að auki er afkastakrafan erlendis ekki alls staðar sú sama og víða í þriðja heiminum en hún miklu minni. En við erum ekki að bera okkur saman við þriðja heiminn. íslendingar sem starfað hafa erlendis hafa yfirleitt átt auðvelt með að laga sig að nýj- um aðstæðum og meiri afköstum á vinnumarkaði og hafa ekki þurft til þess langan tíma. Þess eru ekki mörg dæmi að þeir hafi gefist upp vegna vinnuálagsins. Þetta gefur vonir um að tiltölulega auðvelt verði að breyta vinnuháttum hér á landi þegar um það verður samkomulag. Það hefur oftast verið erfitt að fá íslendinga sem starfað hafa er- lendis til þess að tjá sig um mismun á afköstum. Fyrst eftir að þeir hefja störf erlendis eru þeir þó oft sæmi- lega opinskáir um þetta, en eftir að þeir koma aftur heim verður Það þarf í senn að halda niðri framleiðslu- kostnaði samkeppn- innar vegna, segir Árni Benediktsson, og halda launum þannig uppi að við verði unað. allt fastara í hendi. Það getur því verið gott að grípa til óbeinna upp- lýsinga. í Morgunblaðinu 7. janúar birtist úttekt á lífi og viðhorfi ís- lendinga í Hanstholm. Þar segir meðal annars í viðtali við einn Is- lendinginn: „Danir eru gott fólk og harðduglegir til vinnu. I fyrstu hélt ég að það væri af þrælsótta, en svo sá ég að þeir vinna svona vel af áhuga.“ Með öðrum orðum: íslendingurinn sem kemur úr íslenskri fiskvinnslu með sínu bónuskerfi sér svo mikinn mun á afköstum að honum dettur þrælsótti fyrst í hug. Nú hefur sá sem þetta ritar reynslu fyrir því að þó að einhver afkasti 10-20% og jafnvel allt að 30% umfram það sem algengast er, er það ekkert til þess að hafa orð á. Hann þykist því vita að hér sé um að ræða yfír 30% meiri afköst og jafnvel allt upp í 50-60%o, og bendir raunar orðalag- ið um þrælsótta til þess að hærri talan sé nær lagi. Þetta tvennt skýrir að sjálfsögðu mikinn hluta þess launamunar sem er í Hanstholm og á íslandi. Fleira veldur en það verður ekki rakið hér. Islendingar eru í hópi þeirra 10-15% íbúa heimsins, sem búa við best lífs- kjör. Við náum ekki almennum tekj- um þeirra sem búa við allra hæstu launin, t.d. Dana, Þjóðveija og Norð- manna. Hins vegar stöndumst við samanburð við þjóðir sem hingað til hefur ekki þótt nein skömm að miða við, Svía, Bandaríkjamenn og Breta, svo að einhveijar séu nefndar. Hitt er svo annað mál að við dulbúum launin oft þannig að erfitt er að átta sig á samhengi þeirra. Nú er kominn tími til þess að greiða úr þeirri flækju. En áður en að því kemur er rétt að fara nokkrum orðum um hvað það var sem íslendingarnir í Hanst- holm héldu helst að ylli því að af- köstin þar eru meiri en á íslandi. Þeir virðast hafa myndað sér mjög neikvæða skoðun á starfsumhverf- inu hér á landi. Alls konar afætur fleyti ijómann af rekstri fískvinnsl- unnar, en lítið sé um það í Hanst- holm. Fleira er tínt til um orsakir fyrir betri afköstum í Hanstholm og á það mismikinn rétt á sér. En í heild endurspeglar þetta afar nei- kvæða umræðu hér heima. Umræðu sem er atvinnurekstrinum ijötur um fót. En hitt sýnist samt sem áður skipta mestu máli að íslendingarnir í Hanstholm virðast vera ánægðari með meiri afköst þegar á móti kem- ur styttri vinnutími og hærri laun. Það eru góð tíðindi. í dag stöndum við á tímamótum. Sú reiða, sem verið hefur í efna- hagsmálum síðustu sex árin, á mjög undir högg að sækja. Hér verður engum kennt um, þó að það sé auðvelt. En það er ljóst að margir virðast ekki þurfa mikið á sig að leggja til þess að heyja sér rök fyr- ir því að í næstu kjarasamningum eigi að láta flest annað ganga fyrir en jafnvægi í efnahagsmálum. Ofar á baugi verði meðal annars saman- burður við samninga ríkisvaldsins, en þeir samningar sýna vissulega þreytumerki þar á bæ. Fari svo má í bytjun næsta árs búast við meiri skaða af átökum á vinnumarkaði en gerst hefur í langan tíma og kjararýrnun í kjölfar þess. í stað þess að haga málum á þann veg þurfum við að halda áfram þar sem frá var horfið árið 1990 og taka til við að endurskipuleggja atvinnulífið og kjarasamninga með tilliti til þess sem annars staðar gerist. Með tilliti til þess sem tíðk- ast í þeim löndum sem við viljum helst bera okkur saman við. Raunar sakar ekki að ganga feti framar, laga sig betur að þörfum nútíma samfélags. Það þurfa þær þjóðir sem við berum okkar saman við einnig að gera, og eru að gera. Það er ekki náttúrulögmál að við tökum aldrei frumkvæðið, drögnumst allt- af í humáttina á eftir öðrum. Það þarf mikinn undirbúning til þess að gerbreyta háttum á íslensk- um vinnumarkaði. Það skref verður ekki stigið í einu lagi. Meðal þess sem æskilegt er að vinna að er að afköst í (dag)vinnu aukist sem yfir- vinnunni nemur og laun hækki í samræmi við það. Yfirvinna hætti að vera regla en verði þess í stað undantekning. Ljóst er að þeim ís- lendingum sem starfa í Hanstþolm fellur vel við þetta skipulag og hvers vegna ætti það ekki að falla mönn- um í geð hér heima? Afkastakrafa verði samræmd og nái til allra stétta þjóðfélagsins. Þar með fellur niður að greiða bónus og premíu ofan á laun en þær greiðslur falla inn í föstu launin. Hér verða rúmsins vegna ekki taldar fleiri breytingar, sem ýmist er æskilegt eða nauðsynlegt að gera á vinnuskipulagi okkar. Þeim sem vilja kynna sér það efni nánar er bent á kjarastefnu Vinnumála- sambandsins þar sem tekið er á fjöl- mörgum þáttum atvinnustarfsem- innar. En eins og áður sagði stöndum við nú á tímamótum. Annars vegar getum við snúið aftur til fortíðar- innar með átökum á vinnumarkaði og kjararýrnun eða við getum fetað okkur inn á nýja framfarabraut þar sem aðilar vinnumarkaðarins vinna saman að því að ná árangri. Sú endurskipulagning atvinnulífsins, breytingar á vinnutilhögun og launakerfum, sem hér er verið að fjalla um, næst ekki fram nema með samstilltu átaki allra. Menn verða að gera sér grein fyrir því að gamlar aðstæður og þar með gömul viðhorf eru úr sögunni. Nú eru uppi ný viðhorf, ekki einasta hér á landi heldur alls staðar. Við getum ekki hagað okkar málum eins og við séum einir í heiminum. Við stöndum í samkeppni við ailan heiminn. Til þess að ná árangri í þeirri samkeppni þarf að standa saman. Það er sameiginlegt verk- efni fyrirtækja og starfsfólks að standast samkeppnina, sameigin- legt verkefni aðila vinnumarkaðar- ins. Það er sameiginlegt verkefni að halda kostnaði íslenskrar fram- leiðslu niðri þannig að hún standist samkeppni, en jafnframt að halda launum uppi þannig að við verði unað. Þetta er erfitt verkefni. En þessu verða menn að gera sér grein fyrir, og það án tafar, ef ekki á illa að fara. Höfundur er formuður Vinnu■ málasambandsins. Kjaramálin, hvað nú? Árni Benediktsson Ogöngur niðurskurðar SPÍTALARNIR í landinu fengu árið 1994 mun minna opin- bert fé til starfsemi sinnar en árið 1988. Þar munar heilum 850 milljónum á verðlagi ársins 1994 sam- kvæmt upplýsingum Þj óðh agsstofn u n ar. Á þessu árabili fjölgaði Islendingum um fimmtán þúsund. Hlut- fall 70 ára og eldri meðal þjóðarinnar var 7,11% í árslok 1988 en hafði hækkað í 7,64% sex árum síðar. Flestir þurfa margfalda heil- brigðisþjónustu á elliárunum miðað við fyrri æviskeið. Eftir því sem hlutfall aldraðra hækkar þarf þjóðin meiri heilbrigðisþjónustu, m.a. á sjúkrahúsum. Það á sérstaklega við þar sem skortur er á hjúkrunar- heimilum eins og í Reykjavík. Minna fé - fleira og eldra fólk Þróunin á framangreindu 6 ára tímabili í fjárveitingum hins opin- bera, mannfjölda og aldurssamsetn- ingu þjóðarinnar er í hrópandi ósamræmi við þann áróður sem dunið hefur á landsmönnum. Látið er eins og útgjöld til sjúkrahúsa hafi verið að hækka óeðlilega mikið og því nauðsynlegt að halda áfram með grimmar sparnaðaraðgerðir. Tölur Þjóðhags- stofnunar sýna einnig að útgjöld hins opin- bera til heilbrigðismála í heild hafa lækkáð frá því sem var fyrir nokkrum árum, þegar þeim er deilt niður á þj óðfél agsþegnan a. Þannig voru heilbrigð- isútgjöld á mann rúm- lega 111 þúsund krón- ur árið 1994 en nær 115 þúsund til tæplega 118 þúsund á árunum 1988-1991 (verðlag 1994). Til sjúkrahúsanna voru opinberu útgjöldin 7.300 krón- um hærri á mann árið 1988 en árið 1994. Sem hlutfall af vergri landsframleiðslu hafði opinbert fé til sjúkrahúsa árið 1994 ekki verið jafn lágt síðan árið 1980. Vafasamur sparnaður Sagt er að heilbrigðiskerfið og þar með talin sjúkrahúsin verði að taka tillit til erfiðrar stöðu ríkis- sjóðs á samdráttartímum. Stjórn- endur þeirra þurfi að spara og skera eins og aðrir. Það hafa þeir svo Heilbrigðisþjónustan mun skaðast illa til langs tíma, segir Kristín Á. Ólafsdóttir, verði íjárveitingar ekki hækkaðar. sannarlega gert. Látlaus „sparnað- arátök“ hafa verið f gangi innan vggja sjúkrahúsanna a.m.k. frá ár- inu 1991. En lögmál lífsins eru ekki þannig að þörf fyrir heilbrigð- isþjónustu taki tillit til minnkandi aflaverðmæta fiskveiðiþjóðarinnar eða annarra orsaka þess að.þrengsli verða í ríkissjóði. Þjóðinni heldur áfram að fjölga þrátt fyrir sam- drátt í efnahagslífi, fólkið eldist og sjúkdómar og slys herja á lands- menn hvað sem stöðu ríkissjóðs líð- ur. Það bendir reyndar margt til þess að einmitt í kreppuástandi og atvinnuleysi sé heilsu manna meiri hætta búin en á velmegunartímum. Heilbrigðis- og félagsþjónusta eru að mínu mati það framlag samfé- lagsins sem síst má spara þegar erfitt er í ári. Það er enginn raun- sparnaður fyrir þjóðina, afleiðing- arnar koma með auknum þunga niður á henni síðar, hvort sem mælt verður í fjárútlátum eða skertu heilbrigði, líkamlegu, and- legu eða félagslegu. Enn er skorið Þrátt fyrir þróunina sem að fram- an er lýst og sífellt aukið álag á sjúkrahúsin samþykkti Alþingi fjár- lög fyrir nýbyijað ár með áfram- haldandi kröfu á sjúkrahúsin um samdrátt. Sjúkrahúsi Reykjavíkur, sem varð til um áramótin með sam- runa Borgarspítalans og Landa- kots, er gert að mæta fjárskorti upp á 380 milljón krónur, en það er sú upphæð sem vantar ef reka ætti sambærilega starfsemi og var á síð- asta ári á spítulunum tveimur. Fjárskorturinn nemur 7-8% af rekstrarkostnaði. Ógerningur er að mæta honum öðruvísi en með mikl- um tilfærslum, verulegri fækkun starfsfólks og stórfelldum sam- drætti á þjónustu. Áður en ljárlög voru samþykkt reyndu stjórnendur sjúkrahússins að sannfæra alþingismenn um að alvarlegar afleiðingar myndu hljót- ast af því að hækka ekki fjárveiting- ar frá því sem ætlað var í frum- varpi til fjárlaga. Meirihlutinn á Alþingi tók ekki mið af því mati okkar. Fjárvöntun frumvarpsins var staðfest með lagasetningu og eftir þeim lögum er stjórnendum hans ætlað að vinna. Að öðrum kosti gerast þeir lögbijótar skilst manni af ráðamönnum þjóðarinnar. Hvar liggur þá ábyrgðin gagnvart sjúkl- ingum? Ábyrgð Alþingis Úrvinnslu stjórnenda Sjúkrahúss Reykjavíkur úr lögum Alþingis má lýsa sem leit að illskástu kostunum í afleitri stöðu. Til þess að hlýða lögunum verður að benda á leiðir sem stjórnendur geta í raun ekki varið þegar tekið er mið af skyn- samlegri heilbrigðisstefnu, þörf sjúklinga fyrir þjónustu spítalans eða tillitssemi við starfsfólk. Fjár- skorturinn er af þeirri stærðargráðu að einungis er boðið upp á tillögu- gerð um leiðir sem stjórnendur sjúkrahússins telja að muni skaða þjónustuna við sjúklinga minna en einhveijar aðrar leiðir. Ég leyfi mér að vona að þing- mennirnir sem hafa meirihlutavald á Alþingi átti sig á því að gengið hefur verið of nærri þjónustu sjúkrahúsa undanfarin ár, niður- skurðurinn hefur komið henni í al- varlegar ógöngur. Það verður að ætla að alþingismenn séu reiðubún- ir að bregðast við þeirri staðreynd að heilbrigðisþjónustan mun skað- ast illa og til langs tíma ef ljárveit- ingar til Sjúkrahúss Reykjavíkur verða ekki hækkaðar á þessu ári frá því sem er í fjárlögum. Verði það ekki gert neyðast stjórnendur sjúkrahússins til að grípa til úrræða sem stríða gegn heildar- og framtíð- arsýn, samfélagssparnaði og mann- úð. Höfundur er stjórnarfonnuður Sjúkrahúss Reykjavíkur. Kristín Á. Ólafsdóttir

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.