Morgunblaðið - 14.02.1996, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 1996 19
Hilmar í góðum
félagsskap á
verðlaunapalli
TÁR úr steini, myndin um Jón Leifs, varð
hlutskörpust í keppni um titilinn „besta
norræna myndin“ á Kvikmyndahátíðinni í
Gautaborg sem hófst 2. febrúar og lauk
sunnudaginn 11. febrúar. Kristín Bjarna-
dóttir segir frá niðurstöðum keppninnar.
ÚRSLITIN voru tilkynnt í lokahófi
á laugardagskvöldið og Hilmar
Oddsson stjórnandi myndarinnar
var þar staddur í eigin persónu. í
viðtali við sænska sjónvarpið sama
kvöld, lét hann það berast um land
allt að ferskir vindar blása í ís-
lenskri kvikmyndagerð. Spurning-
unni um hvort hann hefði átt von
á því að vinna sigur í keppninni,
svaraði Hilmar með diplómatísku
neii, „ég kom til landsins í gær, og
þá voruð þið þegar komin með sig-
urvegara." Myndin „Tár úr steini“
var sýnd á föstudaginn, seinust í
röðinni af átta norrænum myndum
sem tóku þátt í keppninni.
í keppninni áttu íslendingar,
Danir, Færeyingar og Finnar eina
mynd hver, en bæði Svíar og Norð-
menn voru með tvær myndir. Þar
voru á ferðinni myndir sem höfðu
verið frumsýndar í heimalandinu á
síðastliðnu ári. Skilyrði fyrir þátt-
töku var m.a. að kvikmyndaleik-
stjórarnir ættu ekki að baki meira
en tvær myndir í fullri lengd. í
dómnefnd voru um hundrað manns,
almennir áhorfendur, sem fyrirfram
höfðu tryggt sér miða inn á mynd-
irnar átta og jafnframt óskað þess
að láta álit sitt í ljós. Störfum nefnd-
arinnar var þannig háttað að horft
var á eina keppnismynd dag hvern,
frá föstudegi til föstudags, í gæða-
kvikmyndahúsi Gautaborgar númer
eitt, Bio Capitol.
Um fímm einkunnir var að ræða,
hægt að gefa eitt til fimm jarðar-
ber. Og þar til röðin kom að íslensku
myndinni hafði sænska myndin
Sommaren eða „Sumarið" eftir
Kristian Petri haldið sér í efsta sæti
með 3,90 jarðarber að meðaltali, frá
því hún var sýnd sunnudaginn 4.
febrúar. Þar sem dómnefndin var
að mestu leyti sænsk má geta sér
þess til, að talsvert hefur þurft til
að kollvarpa tilfínningum hennar og
fá hana til að láta efsta sætið í hend-
ur íslendingi. í Gautaborgarpóstin-
um laugardaginn 10.2. áður en úr-
slitin voru opinberuð, var sagt frá
Tár úr steini eftir Hilmar Oddsson
og henni lýst í fáum orðum sem
stórfenglegri mynd.
En vandi keppinautarins, höf-
undar „Sumarsins“ Kristian Petris,
var orðaður þannig: „Það væri lag-
legt ef sigurmyndin kæmi einmitt
frá þeirri eyju í Atlantshafi þar sem
önnur keppnismynd Kristian Petris
hefst.“ Þar var átt við heimildar-
myndina Atlanten, sem var annað
framlag Svía til keppninnar og sem
reyndar vann til annarra verðlauna,
eða Norrænna kvikmyndaverðlauna
Gautaborgar-Póstsins. Að þeirri
mynd standa, ásamt Kristian Petri,
sem einnig er rithöfundur og hefur
skrifað einar þijár ferðasögur, þeir
Magnus Enquist og kvikmynda-
tökumaðurinn Jan Röed. Myndin
er um eyjarbúa og frásagnir þeirra.
En einnig um ferðalag: frá Islandi
í norðri til Suðurgeorgíu í suðri,
með viðkomu á Azóreyjum, Kap
Verde, og Sankti Helenu . . . Mynd
sem féll í kramið hjá dómnefnd
Gautaborgar-Póstsins, en sem datt
niður í sjöunda sæti hjá áhorfenda-
dómnefndinni, með einkunina 3,18.
Norska myndin Morketid eftir
Maroline Frogner lenti í þriðja sæti,
með einkunnina 3,68. Merketid,
með undirtitlinum „kvinners mote
með nazismen“ er heimildarmynd,
þó með leiknum atriðum. Uppistað-
an er viðtöl við 10 konur sem voru
í norsku andspurnuhreyfingunni á
árum síðari heimstyijaldarinnar.
Þær segja frá reynslu sem þær
gengu í gegnum fyrir meira en
fimmtíu árum síðan, m.a. í þýskum
fangabúðum, um aðdraganda og
afleiðingar. Karoline Frogner notar
m.a. það bragð, þegar hún blandar
leiknu efni og heimildum, að láta
aldraða heimildarkonu sína ganga
inn í atriði þar sem verið er að leika
frásögnina, lífsreynslu gömlu kon-
unnar. Leikarinn spyr hana spurn-
inga sem áhorfandinn annars sæti
uppi með: Var þetta svona í raun-
veruleikanum? Er þetta eitthvað
líkt?
Mynd Karoline er bæði nöturleg
og athyglisverð og ég gat ekki
varist þeirri hugsun að betri undir-
búning, sögulegan og tilfinninga-
legan, fyrir Tár úrsteini hefði varla
verið hægt að hugsa sér. Þótt
myndirnar sem slíkar séu engan
veginn sambærilegar í listrænu til-
liti byggjast báðar á lífsreynslu
ólíkra .einstaklinga á svipuðum
tíma og að þluta til í sama landi.
Tár úr steini var ekki kynnt sem
heimildarmynd, aftur á móti sem
mynd er fyrst og fremst fjallar um
tónlist. Engu að síður voru spurn-
ingar að lokinni sýningu á þá leið
að augljóst var að áhorfendur tóku
söguna til sín sem staðreynd.
„Hvernig voru viðbrögðin eftir að
Jón Leifs hélt þessa útvarpsræðu.
Hvernig brugðust íslendingar við?“
Og „var hann nazisti eða var hann
það ekki?“ Og Hilmar Oddsson sat
fyrir svörunum og sannfærði
áhorfendur um að hann kunni sinn
efnivið, þekkti sína söguhetju.
Hin norska myndin var Eggs
eftir Bent Hamer, leikin mynd, um
tvo aldraða bræður í afskekktu
húsi, um daglegar venjur þeirra sem
raskast við heimsókn fullorðins son-
ar, sem skyndilega kemur inn í til-
veru þeirra. Framlag Finna var
myndin Kivenpyörittáján kylá eða
öðru nafni „Síðasta brúðkaupið“
eftir Markku Pölönen, frá Dan-
mörku kom mynd eftir Jorn Faursc-
hou, Farligt venskab, og frá Fær-
eyjum kom myndin Maðurinn ið
slapp at fara eða „Maðurinn sem
fékk að fara“. Höfundurinn, Katrin
Ottarsdottir mun vera fyrsti og eini
færeyski kvikmyndaleikstjórinn, en
hún fékk menntun sína í Dan-
mörku. Mynd hennar sem er tekin
upp í Þórshöfn, þótti mér bera vott
um grallaralegan húmor og þótt
myndin lýsi hjónabandi í upplausn,
vegna ungrar sænskrar stúlku (!)
þá fjallar hún ekki síst um viðbrögð
og viðhorf heimamanna gagnvart
því sem erlent er og um erlend
áhrif sem geta haft óafturkallanleg-
ar afleiðingar.
Finnska myndin „Síðasta brúð-
kaupið“ einkennist einnig af per-
sónulegum húmor, kannski öllu
bijálæðislegri, en sú mynd gerist
í litlu finnsku sveitaþorpi í byijun
áttunda áratugarins. Að sögn höf-
undarins, Markku Pölönen þá
„ákvarðaðist hinn sálfræðilegi
rammi myndarinnar þegar í stríðs-
lok. Hinir stríðsþreyttu menn sem
komu heim frá víglínunni fengu
smá skika af fóstuijörðinni „að
launum". í vissum tilfellum voru
launin endalaus vinna . . .“ Draum-
ur bændanna um tilgang vinnunn-
ar varð svo að engu með næstu
kynslóð, börnin vildu eitthvað ann-
að.
En öllum þessum myndum skaut
Tár úr steini sem sagt ref fyrir rass
í hugum og hjörtum áhorfenda, því
meðaltalið úr einkunnagjöfínni varð
4,17, og augljóst að einhveijir hafa
gefið henni hæstu einkunn, öll jarð-
arberin sín fímm. Þegar sjónvarps-
viðtalið við Hilmar kom á skjáinn á
laugardagskvöldið, var einnig sýnt
brot úr myndinni og síðan birtust
úrslitin að sjálfsögðu í sunnudags-
blöðunum. Þá kom viðtal við Hilmar
í sunnudagsblaði Gautaborgar-
Póstsins, þar sem hann var meðal
annars spurður að því hvernig hefði
staðið á því að Jón Leifs, „sem var
giftur konu af ættum gyðinga, hefði
verið ásakaður um njósnir í þágu
nazista“. Forvitni um líf tónskáldsins
hefur því bersýnilega verið vakin og
þá væntanlega um leið á tónlist
hans. Myndina þarf tæplega að
kynna fyrir Islendingum, hún var
best sótt af öllum íslenskum mynd-
um á síðastliðnu ári, en meðhöfund-
ar Hilmars að handritinu voru þeir
Hjálmar H. Ragnarsson og Svein-
björn I. Baldvinsson og myndatöku-
maður Sigurður Sverrir Pálsson.
Á laugardagskvöldið kom einnig
I ljós að sem bestu sænsku mynd
ársins 1995 höfðu áhorfendur kosið
seinustu mynd Bo Widerbergs Lust
och fágring stor, svo segja má að
Hilmar hafí verið í góðum félags-
skap á verðlaunapallinum að lokinni
fyrstu erlendu frumsýningu á Tár úr
steini.
Listasafn Reykjavíkur
verði alþjóðlegt safn
LÖGÐ hefur verið fram
í borgarráði tillaga um
nýtingu Hafnarhúss-
ins, þar sem gert er ráð
fyrir að um 3.500 fer-
metra húsnæði verði
keypt af hafnarsjóði og
fengið Listasafni
Reykjavíkur til um-
ráða. Gunnar Kvaran,
forstöðumaður Lista-
safns Reykjavíkur,
sagði í Morgunblaðinu
í gær að ef af yrði
væri hugsanlega hægt
að útvíkka hugsunina
að baki safninu og setja
það í alþjóðlegt sam-
hengi, sem hann kvaðst
telja að væri næsta skref. „Okkur
skortir nú áþreifanlega þær sam-
ræður við heimslistina sem þarna
skapast grundvöllur fyrir.“
Gunnar kveðst með þessum orð-
um einkum hafa átt við að tíma-
bært sé að safnið kosti kapps um
að eignast listaverk eftir erlenda
listamenn og að þróunin verði sú
að Listasafn Reykjavíkur verði al-
þjóðlegt safn. „Það mætti kannski
telja óeðlilegt að listasafn sem á
verk eftir fjölda íslenskra lista-
manna með óyggjandi tengsl við
hinn alþjóðlega list-
heim — bæði hug-
myndafræðileg og per-
sónuleg — endurspegl-
aði ekki þennan raun-
veruleika."
Lán eða gjafir
Gunnar leggur hins
vegar áherslu á að
Listasafn Reykjavíkur
hafi ekki burði til að
festa kaup á verkum
af þessum toga. Þess
vegna verði að freista
þess að fá hingað til
lands gjafir eða lán.
„Það er mikil hefð fyrir
því í hinum alþjóðlega
listheimi að söfn geymi listaverk í
ákveðinn tíma, auk þess sem brögð
eru að því að þekktir listamenn
gefi verk sín í slík söfn til að styrkja
eigin ímynd.“
Gunnar segir að Errósafnið, sem
hugsanlega mun hafa varanlegt
aðsetur í Hafnarhúsinu, yrði jafn-
framt óyggjandi tengiliður við um-
heiminn sem gefí jafnframt tilefni
til að endurskilgreina inntak Lista-
safns Reykjavíkur.
Þá segir Gunnar að frekara sam-
starf við erlenda listamenn sé jafn-
framt fýsilegt. „Á síðastliðnum
misserum höfum við í auknum
mæli reynt að fá erlendar sýningar
hingað til lands. Skemmst er að
minnast sýninga á verkum eftir
Míró, Roden og Hendricks, auk
þess sem nú standa yfir á Kjarvals-
stöðum sýningar á verkum Oliviers
Debré og Komars og Melamids. í
lok marsmánaðar ætlar siðan einn
þekktasti sýningarstjórinn af
yngstu kynslóðinni, Svisslendingur-
inn Obrist, að búa til fyrir okkur
alþjóðlega forskriftarsýningu undir
yfirskriftinni Do it.“
Gunnar
Kvaran
Aðalfundur
1996
Aðalfundur Hampiðjunnar hf.
verður haldinn í fundarsal félags-
ins, Bíldshöfða 9, Reykjavík,
föstudaginn 23. febrúrar 1996
og hefst kl. 16.00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Tillaga félagsstjórnar um
útgáfu jöfnunarhlutabréfa.
3. Önnur mál, löglega upp borin.
Dagskrá, endanlegar tillögur, svo og reikningar
félagsins munu liggja frammi á skrifstofu
félagsins, hluthöfum til sýnis, viku fyrir aðalfund.
Atkvæðaseðlar og fundargögn verða afhent á
fundarstað.
Óski hiuthafar eftir að ákveðfn mál verði tekin til
meðferðar á aðalfundinum, þarf skrifleg beiðni
um það að hafa borist féiagsstjórn með
nægilegum fyrirvara, þannig að unnt sé að taka
málið á dagskrá fundarins.
Hluthafar, sem ekki geta mætt á fundinn, en
hyggjast gefa umboð, þurfa að gera slíkt
skriflega.
HAMPIÐJAN