Morgunblaðið - 14.02.1996, Blaðsíða 20

Morgunblaðið - 14.02.1996, Blaðsíða 20
20 MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 1996 MORGUNBLAÐIÐ Bamaleik- húshátíð í Reykjavík BARNA- og brúðuleikhússam- tökin á íslandi (UNIMA og ASS- ITEJ) efna til leikhúshátíðar fyrir börn dagana 17. og 18. febrúar í Reykjavík. Allir sem þátt taka í hátíðinni gefa vinnu sína en ágóðinn mun renna óskiptur til eina barnaleikhúss- ins sem enn starfar í Sarajevo í Bosníu-Hersegóvínu. Leikhús þetta hefur verið starfrækt á stríðstímanum með um 25 manna starfsliði. Hefur það að mestu sloppið við skemmdir, þótt dag einn hafi sprengja sprungið við inngang- inn — fimm mínútum eftir að tvö hundruð börn höfðu farið inn til að fylgjast með sýningu. En þótt leikhúsið sé í heilu lagi er mörgu áfátt. Má þar nefna tæknibúnað, ljósabúnað, hljóð- kerfi og sitthvað fleira. Leikhússljórinn, Nermin Tulic, var kunnur leikari í Sarajevo fyrir stríð. í júní 1992 hrifsaði sprengja af honum báða fætur fyrir utan heimili hans. Engu að síður hefur Tulic ekki látið deigan síga og tók nýverið þátt í uppfærslu á verki eftir Jarry í hjólastól. Um þessar mundir er hann staddur á Ítalíu, þar sem hann hefur fengið gervifætur og er að læra að ganga á nýjan leik. Hugmyndin að fjáröflun þess- ari er runnin undan rifjum ít- alska leikstjórans Massimos TÖNLIST Listasafn íslands KAMMERTÓNLEIKAR Kammersveit Reykjavíkur, Marta Halldórsdóttir, Martiai Nardeau og Bemharður Wilkinson fluttu tónlist eftir Webem, Varése, Berio, Cmmb og Jón Leifs. Mánudagurinn 12. febrúar 1996. SAGNFRÆÐINGUM ber sam- an um að sögu þeirrar nútímatón- listar, sem hlotið hefur einkennis- nafnið „modeme“ tónlist, megi rekja til Debussy og að nokkru leyti til rómantískra tónskálda, eins og t.d. Mahlers, sem segja má að sé guðfaðir Vínarskólans síðari. Schönberg, Berg og Webem vora aldir upp í rómantík en bratu af sér hlekki hefðbundinna vinnu- aðferða og leituðu nýrra leiða í tónsköpun sinni. Með tilkomu nas- ismans í Þýskalandi varð ekki um frekari framþróun að ræða varð- andi tónlist og listsköpun yfirleitt en við endalok hans varð eins kon- ar „tónsmíðasprenging“ og sóttust þýsk tónskáld þá af sveltri ástríðu eftir öllu því nýjasta og hrundu af stað þróun, sem enn í dag er í gangi. Að hindra framþróun hugmynd- anna er rangt, hvort sem menn eru sannfærðir um vangildi þeirra og telja sig kunna skil á öðram sannleik og varð þessi hefting á listsköpun aftur einkar ljós, er múrskil austurs og vesturs í Evr- ópu voru brotin niður. Hugmynda- fræðileg átök á sviði listsköpunar hafa oft tekið á sig trúarlegan svip og það á einnig við um boð- bera „modernismans". Reyndar hefur „modernisminn" rannið sitt skeið og er nú til endurmats, sem líklega mun leiða til nýrrar hug- myndafræði. Trúlega mun sú hug- myndafræði styðjast við nýja hljóð- gjafa, og endurmat á tónskilaboð- um þeim sem hægt er að senda hlustendum. Að þessu leyti, þ.e. til endur- mats á „modernismanum“, voru tónleikar Kammersveitar Reykja- LISTIR Schuster sem starfað hefur innan vébanda leikhússins í Sarajevo. Setti hann sig í samband við ASSITEJ og UNIMA á íslandi. Schuster mun sjálfur sjá um að ágóð- inn af fjáröfluninni, sem fram fer víða um lönd, kom- ist í réttar liendur. Lofsvert framtak Morgunblaðið/Ásdís ÞESSIR koma fram á hátíðinni. Dagskrá barnaleikhúshátiðarinnar: Laugardagur 17. febrúar Möguleikhúsið við Hlemm: Kl. 16 sýnir Möguleikhúsið Ævin- týrabókina. Leikbrúðuland, Fríkirkjuvegi 11: Kl. 15 sýnir Brúðubíllinn Af hverju? og Trúða og töframenn. Sunnudagur 18. febrúar Möguleikhúsið við Hlemm: Kl. 14 sýnir Furðuleikhúsið Hlina Kóngsson. Kl. 16 sýnir Þjóðleikhúsið Loft- hrædda öminn. Leikbrúðuland, Fríkirkjuvegi 11: Kl. 14 sýna 10 fingur Englaspil. Kl. 16 sýnir Sögusvuntan Smjörbita- sögu. íslenska brúðuleikhúsið við Flyðru- granda: Kl. 15 sýnir íslenska brúðuleikhúsið Kabarett. Hallveig Thorlacius hjá Sögusvuntunni, sem annast hefur undirbúninginn hér á landi, segir að framtak ítal- ans sé vissulega lofsvert. Þá sé henni ekki kunnugt um að fjáröflunin hafi ann- ars staðar farið fram með þessum hætti, það er barna- leikhúshátíð. Hallveig segir jafnframt að hátíðin sé vel til þess fallin að ýta undir frekara samstarf barna- og brúðuleikhúsanna hér á landi. Flest verkanna sem sýnd verða á hátíðinni hafa eingöngu verið færð upp í skólum og á barnaheimilum. Fæst eru á al- mennum markaði. Að sögn Hall- veigar er hátíðin því öðrum þræði liður í því að koma þessum sýningum á framfæri. Ólöf Sverrisdóttir hjá Furðu- leikhúsinu, sem einnig tekur þátt í hátíðinni, tekur í sama streng. „Það er nauðsynlegt að vekja athygli á starfi þessara leikhópa, sem er í miklum blóma um þessar mundir.“ Fjölmargir aðilar koma að átakinu auk leikhópanna. Má þar nefna menntamálaráðuneyt- ið, Þjóðleikhúsið, Hitt húsið, Barnaheill, Dagvist barna og Félag íslenskra leikara. Verð aðgöngumiða á allar sýningar er 500 krónur. Stórkost- 1 eg upp- rifjun víkur sérlega áhugaverðir, auk þess að vera frábærlega vel fram- færðir. Þrír höfundanna (Webem, Varése og Jón Leifs) era fæddir fyrir aldamótin og teljast til fram- kvöðla á sviði „moderne" tónlistar en tveir (Berio og Cramb), báðir fæddir 1925, teljast til eftirstríðs tónskáldanna, er hrifust af „þýsku byltingunni". Tónleikamir hófust á Konsert op. 24, eftir Anton Webern, af- burða fögra verki fýrir flautu, óbó, klarinett, hom, trompett, básúnu, fíðlu, víólu og píanó, sem var mjög vel flutt undir stjóm Bemharðs Wilkinsonar. Sé þróun tónlistar hugsuð í samhengi, hafa fáir tón- höfundar bætt nokkra markverðu við það sem Webem gerði í mótun tónskipunar, hljóðfalls og blæ- brigða. Eftir Edgard Varése var flutt verkið Octrande, sem er sam- ið fyrir flautu, klarinett, óbó, fag- ott, hprn, trompett, básúnu og kontrabassa, kraftmikið verk er var hressilega flutt og lauk flutn- ingi aldamótamannanna með kvintett op. 50 fyrir flautu, klari- nett, fagott, víólu og selló, eftir Jón Leifs. Þetta fallega verk var mjög vel fiutt og þó í því gæti sérkenna Jóns, er það án þjóðlegra tilvísanna, nema í síðasta þætíin- um, þar sem bregður fyrir gaman- sömu tónbroti er minnir á hryn og tónferli íslenskra rímnalaga. Notk- un hljóðfæranna er sérkennileg og mátti oft heyra undarlega þrengingu á tónsviðinu, þar sem háradda hljóðfærin léku á lágsviði sínu en lágradda hljóðfærin á há- sviði sínu. Á seinni hluta tónleikanna voru verk eftir Berio og Crumb. Seren- ata I, eftir Berio, er samin 1957 en upp úr 1960 tóku menn að fjar- lægjast tólftónatæknina, sem bæði hvað innihald og stíl þótti of bind- andi. Að þessu leyti fór eins fyrir Schönberg og Wagner en sá síðar- nefndi reyndi að spá fyrir um tón- list framtíðarinnar (Das Kunstw- erk der Zukunft), sem auðvitað gekk ekki eftir. Það var trú Schön- bergs, að ólærðum tónlistaraðdá- endum framtíðarinnar yrði jafn tamt að syngja tólftónatónstigann og hvem annan dúr og moll tón- stiga. Trúlega þætti Schönberg jafn lítið til koma, þess sem eftir- menn hans gera í dag og sem for- verar hans gerðu um og eftir alda- mótin. Einleik í verki Berios lék Martial Nardeau og gerði af snilld og þó serenaðan væri á köflum svolítið stirðleg, lék 14 manna hljómsveitin verkið ágætlega undir stjóm Bemharðs. Síðasta verkið á tónleikunum nefnist Madrigals I-IV og er eftir Georges Cramb, samið á árunum 1965-69. Textinn er sóttur í kvæði eftir Lorca. í tónferli sönglínunnar er textinn ýmist brotinn upp í stök bókstafshljóð og endurtekningar einstakra orða og setningarhluta en þó kemur textinn í heild mjög vel fram og var að auki sérlega vel mótaður af söngkonunni. Marta Halldórsdóttir söng þessa fallegu en sérkennilegu tónlist af hreinni snilld. Cramb þarf ekki mörg hljóð- færi til samleiks við röddina og stillir oftast upp tveimur hljóðfær- um, eins og t.d. kontrabassa og víbrafón, flautu og slagverki, hörpu og slagverki en í fjórða madrigalnum era öll fjögur hljóð- færin samankomin. í verki Crumbs er tónsmíðin oft við jaðar tónferlis, þar sem við taka hljóðgerðir og blæbrigði, allt gert af næmi fyrir sérkennilega fallegum blæbrigðum hljóðfæranna en yfir þessu hljóð- umhverfí svífur söngurinn. Flutningur Kammersveitar Reykjavíkur var í alla staði frábær og tónleikamir í heild stórkostleg upprifjun, er spannaði sögu „mod- emismans", allt frá 1900 til 1970. Jón Ásgeirsson AÐSEÍMDAR GREINAR Útskýring á „einkennilegum fullyrðingum“ ÉG ÞAKKA Kristjáni Baldurs- syni fyrir athugasemd hans í Morg- unblaðinu 3. febrúar sl. við grein mína í í blaðinu 27. janúar. Ég kann því vel þegar menn ganga hreint til verks og koma athuga- semdum sínum á framfæri á rétt- um vettvangi. Um leið gefst mér tækifæri til þess að útskýra betur það sem erfítt er að tjá og má vissulega kalla „einkennilegar fullyrðingar". Skal nú reynt að halda umræðunni áfram í von um að hún skili okkur báðum áleiðis að dýpri skilningi á miklum leyndardómi. Það er ekki nýtt að menn hnjóti um leyndardóma trúarinnar. Marg- ur er leyndardómurinn sem eigi verður útskýrður nema að litlu leyti fyrir okkur mönnum og þá helst með mynd- og tákn- máli. Margt er það í trúnni sem hefur á sér tvær hliðar. Á jólum syngur íslenska þjóðin fagra játningarsálma eins og t.d. þenna: Fjármenn hrepptu fögnuð þann, / þeir fundu bæði Guð og mann, / í lágan stall var lagður hann, / þó lausnarinn heimsins væri. / Með vísnasöng ég vögguna þína hræri. (Sb. 72.3, let- urbr. mín). Sálmurinn Heims um ból, tjáir sama leyndardóm, nefnilega þann að „signuð mær son Guðs ól“ (leturbr. mín). María fæddi „frumglæði ljóssins". Hann, sem í upphafi skóp ljósið, varð maður í Jesú Kristi. Þjóðkirkjan, segirÖrn Bárður Jónsson, er manngerð stofnun. Það var hann sem stofnaði kirkju sína, kirkju Krists. Það kann að vera að ég hafi ekki gert nógu skýran greinarmun á kirkju Krists, sem ósýnilegum veraleika og Þjóð- kirkjunni sem nú þjáist vegna deilna. Sú fyrrnefnda mun aldrei undir lok líða. Þjóðkirkjan, söfnuð- ir hennar og aðrir söfnuðir, sem félagsleg fyrirbrigði, geta risið og hnigið fyrir tilstilli manna. En það sem er andlegt og eilíft verður ekki skaðað af hinu tímanlega og takmarkaða. Máttur heljar mun ekki verða kirkju Krists yfirsterk- ari, ekki vegna presta hennar og biskupa, heldur vegna Krists. Hann er sterkari en hel. Þegar Kristján Baldursson talar um að menn geti haft áhrif á kirkj- una á hann við kirkjuna sem stofn- un og þar er ég honum sammála. En ég er honum ósammála þegar hann segir: „Kirkjan er ekki verk guðs heldur manna...“ Með því er aðeins hálf sagan sögð. Lúther glímdi við að skilgreina þann leyndardóm að kirkjan væri í senn jarðnesk og himnesk. Hann talaði m.a. um hina sýnilegu og ósýnilegu kirkju (Herman Amberg Preus, The Communion of Saints, 1948). Og hann var ekki einn um það. Allt frá dögum Ágústínusar kirkjuföður höfðu guðfræðingar brotið heilann um þennan leyndar- dóm. Lúther hélt því ekki fram að til væru tvær kirkjur en hann not- ar þessi hugtök til þess að reyna að skilgreina kirkjuna. Hin sýni- lega er ekki hin eiginlega kirkja (með stórum staf). Lúther gengur út frá því að hin eiginlega kirkja sé í raun ósýnileg. Það er vilji Guðs að fólk safnist saman um Guðs orð og sakramentin og myndi söfnuði. Hið ytra skipulag, form kiijunnar, er manngerð stofnun, byggð af lýð Guðs, sem rammi um gjafir Guðs. Lúther tekur meira að segja svo djúpt í árinni að hvergi í guðspjöllunum sé gefið til kynna að slík kirkja sé stofnsett af Guði. En þar með er ekki sagt að samfé- lag trúaðra sé ekki raunverulegt og lifandi. Það er hluti hinnar ósýnilegu kirkju. Hin sýnilega kirkja er ytra tákn þess sem æðra er og meira. Táknið vísar til hinn- ar ósýnilegu kirkju. Guð einn þekk- ir þá sem henni tilheyra. Við treyst- um ekki eða trúum á hina sýnilegu kirkju, hún er aðeins verkfæri okk- ar manna, vettvangur til þess að þjóna Guði og náunganum. Traust okkar er á hinni ósýnilegu, eilífu, andlegu kirkju. Kirkj- an sem stofnun, leið- togar hennar og bygg- ingar, mun hverfa, en Kirkjan, hið andlega samfélag mun vara að eilífu „og máttur helj- ar munu ekki á henni sigrast“ (Matt 16.18). Þess vegna geta kristnir menn tekið undir postullegar trú- aijátningu og sagt: „Ég trúi á heilaga, al- menna kirkju." Við treystum því að kirkjan sem andlegur veruleiki sé til og að hún sé í almáttugri hendi Guðs. Um leið standa kristn- ir menn frammi fyrir því að endur- skoða og þróa það form, sem sett hefur verið utan um starfið á hverj- um tíma. Þjóðkirkjan er manngerð stofnun, verkfæri til þjónustu við Guð og menn. Öll slík form þarfn- ast stöðugrar endumýjunar eins og Lúther minnti rækilega á. Hér að framan var minnst á Ágústínus kirkjuföður. Til er saga sem kennd er við hann og reynslu hans af heilabrotum um trúna. Ágústínus var biskup í N-Afríku á 4. öld. Dag einn var hann á gangi á strönd Miðjarðarhafsins og sá þar snáða sem grafið hafði holu í flæðarmálið. Biskupinn spurði snáðann hvað hann ætlaði að gera við holuna og hann svar- aði að bragði: Ég ætla auðvitað að veita Miðjarðarhafinu í hana! Ágústínus brosti með sjálfum sér, en þá rann það upp fyrir honum, að hann var að bisa við jafnvon- lausan hlut, að veita alvisku Guð inn í sinn takmarkaða haus. Auð- vitað var ég sjálfur í sporum snáð- ans og biskupsins þegar ég gerði tilraun til þess að útskýra leyndar- dóm kirkjunnar í stuttri blaða- grein. Hvorki ég né aðrir geta tjáð þann leyndardóm, nema á mjög svo brotakenndan hátt. Sagan er sögð til þess að minna okkur öll, sem glímum við leyndardóma trúarinnar, á þá staðreynd að við skiljum ekki allt í þessu lífi. Við sjáum hlutina aðeins „í skuggsjá, í ráðgátu" eins og postulinn orðar það (I.Kor 13.12 ), en í fyllingu tímans munum við fá að sjá „aug- liti til auglitis“. Allt til þess tíma munu menn glíma við „einkenni- legar fullyrðingar" trúarinnar sem oft hefur lítið annað að segja en þetta: Guð ég skil þig ekki til fulls, en ég treysti þér. Höfundur er prestur og stnrfnr sem fræðslustjóri þjóðkirkjunnar. Örn Bárður Jónsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.