Morgunblaðið - 24.02.1996, Blaðsíða 28

AÐSEIMDAR GREINAR
28 LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Um veðsetningu skips
og aflaheimilda
Skattayfírvöld viður-
kenna, segir Jónas
Haraldsson, að verð-
mæti skipa hefur að
stórum hluta færst'yfír
FRUMVARP um samningsveð
hefur enn á ný verið lagt fyrir
Alþingi og er þetta fjórða tilraunin
sem gerð er til að fá frumvarpið
afgreitt. Að þessu sinni hefur ver-
ið felit út úr frumvarpinu heim-
ildarákvæði að véðsetja megi afla-
heimildir (kvóta) með skipi, eða
öllu heldur skip með aflaheimildum
en það ákvæði hefur verið ástæða
þess, að frumvarpið hefur ekki náð
fram að ganga hingað til.
Útbreiddur misskilningur hefur
verið í gangi varðandi þetta atriði
og margir hafa staðið í þeirri trú,
að verið sé að heimila veðsetningu
á aflaheimildum einum og sér. Svo
er alls ekki, því aflaheimildirnar
eru alltaf bundnar skipi og verða
aldrei sjálfstætt veðandlag. Auk
þess sem veðsetning-
arheimildin fyrir hendi
í dag í lögunum um
stjóm fiskveiða.
Tímabundinn réttur
Miklu pólitísku
moldviðri hefur verið
þyrlað upp í kringum
þetta mál, þar sem
vissir þingmenn hafa
verið að vekja á sér
athygli í máli, sem
þeir halda að þeir geti
slegið sér upp á gagn-
vart almenningi. Hafa
algengustu rökin hjá
þeim verið þau að
verði heimilað í lögum um samn-
ingsveð að veðsetja skip ásamt
aflaheimildum, þá sé
verið að festa í sessi
eignarrétt útgerðar-
manna að auðlindinni.
Jafnframt myndu
lánastofnanir þá geta
gert skaðabótakröfu á
ríkisvaldið breytti Al-
þingi lögunum um
stjórn fiskveiða og af-
næmi aflamarkskerfið.
Þetta er að sjálf-
sögðu hrein bábilja,
eins og þessir þing-
menn ættu að vita. í
1. gr. laganna um
stjóm fískveiða nr.
38/1990 eru skýr
ákvæði um það að nytjastofnarnir
á Islandsmiðum eru sameign þjóð-
arinnar og tekið skýrt fram að
úthlutun veiðiheimilda myndi ekki
eignarrétt eða óafturkallanlegt
forræði einstakra aðila yfir auð-
lindinni. Er hnykkt á þessu í svo-
kölluðu Hrannarmáli varðandi
skattlagningu aflaheimilda. Þar
kemur fram hjá Hæstarétti, að
útgerðannenn hafi ekki að lögum
tryggingu fyrir því að hér sé um
varanlegt fyrirkomulag að ræða,
þ.e. aflamarkskerfið. Er þarna
greinilega verið að vísa til efnis
1. gr. fiskveiðistjórnunarlaganna.
Réttur veðhafa
Það er grundvallaratriði í þess-
ari umræðu varðandi veðsetningu
skipa og aflaheimilda sem menn
verða að átta sig á en það er sú
HELGARTILBOÐ
Seftu
mour
og kleinuhringur
frá Gæðabakstri
Jónas Haraldsson
Uppgjör. (Out of
the Rain). Spennu-
mynd meö Bridget
Fonda og Michael
O'Keefe.
kvöld kl. 00:10.
STOÐ 3 OG Þ U • S 1 M I 5 3 3 5 6 3 3
LíttU við
í verslun
IKEA um
helgina
og þú verður
ekki fyrir
vonbrigðum.
Opið frá 10-17
laugardag
og 13-17
sunnudag
Vilhelm
skrifborðs-
stólar
fyrir fólkið í landinu
Holtagöröum viö Holtaveg / Grænt númer 800 6850
á kvótann.
Kátir voru karlar.
(The Cisco Kid)
Gamansamur
vestri meö Jimmy
Smits, Cheech
Martin, Sadie Frost
og Bruce Payne.
í kvöld kl. 20:25.
staðreynd, að veðhafi, þ.e. lánveit-
andinn, getur aldrei öðlast betri
rétt en veðþolinn sjálfur, þ.e. út-
gerðarmaðurinn sem tekur lán.
Verði útgerðarmaðurinn að sætta
sig við að aflamarkskerfið verði
afnumið, þá verður lánardrottinn
útgerðarmannsins að taka því líka.
Þetta þýðir einfaldlega það að
sá sem lánar útgerðarmanni pen-
inga með veði í skipi og afiaheim-
ildum missir veðtrygginguna í afla-
heimildunum ef og þegar afla-
markskerfið verður lagt af og veið-
arnar aftur gefnar fijálsar. Veð-
andlagið verður eftir sem áður
skipið sjálft, en verðmæti skipanna
mun þá aukast aftur, þannig að
veðhafarnir halda sínu eftir sem
áður. Að höfðað yrði skaðabótamál
á hendur ríkissjóði af hálfu veð-
hafa í skipi og aflaheimildum kæmi
aldrei til. Veðhafarnir öðlast hvorki
sjálfstæðan rétt til aflaheimild-
anna, ef og þegar aflamarkskerfið
verður lagt af, né sjálfstæðan
skaðabótarétt á hendur ríkinu.
Þetta er útgerðarmönnum og lán-
ardrottnum þeirra fulkomlega
i ljóst.
Verðmæti fiskiskipa
Við það að veiðar voru takmark-
aðar og aflamarkskerfið tekið upp
lækkaði á þeim tíma verðgildi fiski-
skipa um 30%-50%, en í stað þess
kom á móti verðmæti aflaheimild-
anna. Þetta mun í meginatriðum
Leynimakk.
(Schemes).
Arkitektinn Paul
Steward syrgir
konu sína. En
þegar vinkona
eiginkonunnar
birtist fara hlutir
aö gerast.
i kvöld kl.22:25.
breytast aftur í fyrra form, ef afla-
markskerfið verður lagt af og veið-
arnar gefnar frjálsar að nýju.
I þessu sambandi má benda á
til áréttingar að yfirskattanefnd
ákvarðar þannig skiptinguna milli
verðmætis skips og kvóta við sölu,
ef það er ekki sundurgreint, að hún
verð-leggur kvótann á markaðs-
verði og dregur það frá heildar-
verði skips og kvóta. Afgangurinn
telst vera söluverð skipsins. Sýnir
það ljóslega hvernig málum er
komið, þegar skattayfirvöld viður-
kenna, hvernig verðmæti skipa
hefur færst yfir á kvótann að stór-
um hluta.
Hjá mjög mörgum aðilum er
ekkert litið til þessara augljósu
staðreynda. Eingöngu er horft á
úthlutaðan kvóta sem viðbótar-
verðmæti, sem útgerðarmenn hafi
fengið ókeypis til viðbótar verð-
mæti skipa sinna, sem hafi að sama
skapi ekkert skerzt við tilkomu
kvótakerfisins. Af þessum sökum
eigi alls ekki að heimila útgerðar-
mönnum að veðsetja kvóta með
skipum. Þetta er rangt.
Staðreyndin er sú að verðmæti
skipanna rýrnaði mjög verulega
og veðandlagið um leið eftir að
takmarka varð heildarafla fiski-
skipa. Á móti er verðmæti í kvótan-
um, sem vegur upp á móti lægra
verði skipsins og bætir jafnframt
stöðu lánadrottna útgerðarmanna
að hluta. Sanngirnisrök ein og sér
mæla með því að heimilt sé að
veðsetja skip ásamt kvóta sem
vegur þá upp á móti verðfalli á
skipinu sjálfu sem stafar af þvl að
takmarka varð veiðarnar. Veðand-
lagið er ekki lengur skipið eitt,
heldur skip og kvóti.
Veðsetning lögmæt
Það sem gerzt hefur í raun er
það að stjórnvöld hafa þurft af illri
nauðsyn að takmarka veiðar og
hafa í því skyni sett á ákveðið fisk-
stjórnunarkerfi og skynsamleg-
asta, þ.e. aflamarkskerfið. Þessar
aflatakmarkanir hafa leitt til þess
að eignir ákveðinnar starfstéttar,
þ.e. skip útgerðarmanna, féllu
verulega í verði. Á móti hafa
stjórnvöld úthlutað þessari starf-
stétt framseljanlegum verðmæt-
um, þ.e. kvóta, sem vegur upp á
móti eignaskerðingunni að hluta.
í lögunum um stjórn fiskveiða
eru þegar fyrir hendi ákvæði varð-
andi veðsetningu skipa með afla-
heimildum, þótt ekki sé það tekið
fram skýrum orðum. Veðheimildin
hefur því verið fyrir hendi og notuð
síðan 1990. Eðlilegast er að
þessarar veðheimildar sé getið með
öðrum ákvæðum um veð, þ.e. í
heildarlöggjöf um samningsveð, en
löngu var orðið tímabært að leggja
fram frumvarp um samningsveð,
enda stofninn í gildandi veðlögum
frá_1887.
Á hinn bóginn virðist það vera
trúaratriði hjá sumum að ekki
megi koma fram í sjálfum veðlög-
unum sú staðreynd að skip eru
veðsett með aflaheimildum. Sú af-
staða nokkurra þingmanna að vilja
ekki vita af þessari staðreynd
minnir um margt á þá trúarafstöðu
kirkjuyfirvalda á sínum tíma, að
ekki mætti koma fram að jörðin
snýst í kringum sólina. Fleyg eru
orð Gallileo Gallilei, þegar hann
sagði þá „og hún snýst samt“. Ég
spyr. Á þetta með veðsetningu
skipa o g aflaheimilda að verða eitt-
hvað í svipuðum dúr? Neita stað-
reyndum af því að einhverjir vilja
ekki vita af þeim? Hvort heldur
munu fiskiskip verða veðsett áfram
með aflaheimildum, eins og hingað
til, enda er það fullkomlega lög-
legt.
Höfundur er lögfræðingur.
£g§3 588 3309
Ráðningarþjónustan
Háaleitisbraut 58-60
Sími 588 3309, fax 588 3659