Morgunblaðið - 05.01.1997, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 1997 25

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
VIÐTAL við rússnesku
þingkonuna Galínu
Starovoitovu, sem birtist í
Morgunblaðinu á gamlársdag,
veitir nokkra innsýn í afstöðu
Rússa gagnvart Vesturlöndum
og Atlantshafsbandalaginu.
Þingkonan, sem er þekktur
umbótasinni, hlynnt Vestur-
löndum og bandamaður Jelts-
íns forseta, segir meðal annars
að á Vesturlöndum vilji menn
ekki viðurkenna að litið sé á
Rússa sem óvini, en það geri
Vesturlandabúar þó í raun með
því að ætla að þenja NATO
alla leið að landamærum Rúss-
lands. „Einu öflin i Rússlandi,
sem geta hagnazt á fyrirhug-
aðri stækkun NATO til aust-
urs, án þess að Rússlandi verði
einnig boðin aðild, eru harð-
línumenn og hernaðarsinnar,
menn sem vilja að jafnmiklu
verði eytt til hermála og gert
var í tíð Sovétríkjanna," segir
hún.
Viðhorf Starovoitovu sýnir
vel að það eru ekki aðeins
harðlínumenn úr röðum
kommúnista eða þjóðemis-
sinna í Rússlandi, sem hafa
efasemdir um stækkun Atl-
antshafsbandalagsins til aust-
urs. Telja má að velflestir
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Rússar telji stækkun NATO
ógnun við rússneska hags-
muni. Þótt Sovétríkin, sem litu
á NATO sem höfuðóvin sinn,
séu hrunin, líta Rússar ennþá
á bandalagið sem óvin —
sennilega í langtum meiri
mæli en Vesturlandabúar líta
á Rússland sem fjandsamlegt
ríki.
Engu að síður verður ekki
framhjá þessu viðhorfi Rússa
gengið við stækkun Atlants-
hafsbandalagsins. Þótt Rússar
geti ekki fengið að ráða því
hvort eða hvenær NATO tekur
inn ný aðildarríki, verða aðild-
arríki bandalagsins að leggja
sig í framkróka að efla sam-
starf og samskipti við Rúss-
land og leitast við að útskýra
fýrir rússneskum ráðamönnum
og almenningi að stækkunin
sé ekki ógnun við Rússland.
Ferð Helmuts Kohls, kanzlara
Þýzkalands, til Rússlands nú
um helgina, og væntanlegar
heimsóknir Jacques Chirac,
forseta Frakklands, og Bills
Clinton Bandaríkjaforseta, eru
til þess fallnar að ræða þessi
mál í hreinskilni.
Atlantshafsbandalagið hef-
ur breytzt mjög á undanföm-
um ámm. Meginhlutverk þess
er ekki lengur að vera viðbúið
árás úr austri, heldur að
tryggja frið og stöðugleika í
Evrópu gegn margvíslegum
nýjum hættum. Þar á meðal
eru þjóðemisdeilur, hryðju-
verk, misnotkun kjarnorku og
pólitískar og trúarlegar öfga-
hreyfingar. Ein af hættunum,
sem NATO þarf að vera við-
búið — en aðeins ein af mörg-
um — er að öfgamenn nái völd-
um í Rússlandi á ný, en það
er möguleiki, sem flestir viður-
kenna að ekki sé hægt að úti-
loka. Það er því ekki að furða
að ríkin í Mið- og Austur-Evr-
ópu, ekki sízt Eystrasaltsríkin,
sækist eftir þeirri öryggis-
tryggingu, sem aðild að NATO
felur í sér.
Bandalagið hefur tekið að
sér ný verkefni í friðargæzlu,
neyðaraðstoð og björgunar-
störfum, auk þess sem það
hefur stuðlað að eflingu lýð-
ræðis, virðingu fyrir mannrétt-
indum og friðsamlegri sam-
skiptum milli ríkja Evrópu,
ekki sízt þeirra, sem sækjast
eftir aðild að bandalaginu.
Lausn deilna við nágrannaríki,
borgaraleg stjóm á heraflan-
um, lýðræðislegt stjórnkerfi og
virðing fyrir mannréttindum
eru á meðal þeirra skilyrða,
sem aðildarríki NATO þurfa
að uppfylla.
Af þessum sökum eru það
hagsmunir Rússlands, líkt og
annarra Evrópuríkja, að Atl-
antshafsbandalagið stækki.
Það er til þess fallið að auka
stöðugleika og tryggja frið í
álfunni. Vesturlönd verða að
bera virðingu fyrir viðhorfum
Rússa til Atlantshafsbanda-
lagsins. Engu að síður er breyt-
ing á þeim viðhorfum, ásamt
áframhaldandi lýðræðisþróun,
forsenda þess að Rússland
gæti um síðir sjálft fengið aðild
að NATO, eins og Galína
Starovoitova vill stuðla að.
RUSSLAND
OG NATO
HELGI
spjall
Það er tími ástarinnar
Hamsun: Viktoría
ÞAU STÓÐU í skjóli af tijánum en blöstu þó við eins og skuggamyndir sem soga í sig síðustu dreggjar
desembersólarinnar. Samt var miður dagur. Snjóföl á jörðu og birti upp Hljómskálagarðinn. Þau stóðu milli
grannra birkihríslnanna og hússins og gatan blasti við. Dauf birta af bílljósum á húsvegg handan götunnar.
Hann var í frakka, hún í kápu. Sem sagt svalur vetrardagur. Við sáum aftan á þau en samt var hægt
að greina vangasvipinn því þau litu hvort á annað og hún teygði höfuðið að andliti hans og það var engu
líkara en hún hefði svansháls og augljóst þau horfðust í augu. Skuggarnir hættir að flökta og hríslurnar
hreyfðust ekki í blæstrinum. Myndræn þögn þar sem hendur þeirra mættust.
Þau minntu helzt á tvö lítil böm en þó var það fráleitt svo hávaxin sem þau voru, sérstaklega hann með
þetta stóra höfuð og þessar þreknu karlmannlegu herðar. Hún var öll fínlegri þótt hávaxin væri og það
mátti gera sér í hugarlund vel formaðan vanga hennar og það lýsti af hárinu sem var tekið upp í hnakkan-
um. Hann var svarthærður, vel klipptur.
Við getum virt þau fyrir okkur eins lengi og við viljum. Við getum séð sjálf okkur í þessum hreyfmgar-
lausu skuggum, horft á einn dag í lífi okkar löngu liðinn. Eða vorum við ekki einhvem tíma á ferð á svipuð-
um slóðum þegar allt var fögnuður og eftirvænting. Ekki sízt svart vetrarmyrkrið og hvítt föl sem lýsir upp
granna skugga og myndir sem annars væm máðar út. Við getum einnig gert okkur þau í hugarlund þar sem
þau standa grafkyrr og minna á tvo erfðavísa sem leita hvor annan uppi í gerfrumunni, dragast af einhveij-
um ástæðum hvor að öðrum í fryminu, renna sem snöggvast saman í eina veru; minna á tvær stjömur sem
toga hvor aðra með sér, sameinast og hverfa í þeirri svipan sem orka þeirra er til annars ætluð. Og þama
standa þau á höfði áður en augu okkar snúa þeim rétt í þessari hraðfleygu tilveru sem sviptir þau allri hreyfíngu
á þessu andartaki.
Við höfum spurt sjálf okkur hver þau séu og hvað þau séu að gera þarna í garðinum. Em þau að kveðja
hvort annað, kannski að eilífu? Era þau gift eða er ást þeirra í meinum? Hvað skyldu þau vera að hugsa á
þessari stundu? Eða trén?
Skilja þau eftir sál sína á þessum stað og fara svo með kvíða og brostnar vonir inní hversdagslegt amstur?
Þau sem haldast í hendur á þessari hreyfingarlausu stund og eiga enga tilvem utan þessa áleitna auga-
bragðs þegar blaðaljósmyndarinn smellir af á því hárfína sekúndubroti þegar skuggi vex úr flöktandi geisla
og fölri birtu.
Nú er blaðið löngu komið í öskutunnuna en myndin hefur festst í huga okkar sem þekktum þau ekki.
Þau hjálpuðu okkur að vakna af svefni sem var í þann veginn að breytast í draumlausa martröð. En við
gáfum þeim líf sem þau hafa ekki lifað.
Þau sem em hvergi til nema í huga okkar. M.
DAVÍÐ ODDSSON,
forsætisráðherra og
formaður Sjálfstæðis-
flokks, fjallaði í ára-
mótagrein sinni hér í
Morgunblaðinu á
gamlársdag um þær
miklu umræður, sem
fram hafa farið í þjóðfélaginu undanfarna
mánuði um fiskveiðistjórnunarkerfið,
kvótakerfið og hugmyndir, sem fram hafa
komið um veiðileyfagjald. Þessar umræður
hafa staðið með hléum í allmörg ár eins
og menn vita. Þótt þær hafi verið miklar
á meðal almennings nokkur undanfarin
misseri, sem blöskrar hvernig að málum
er staðið, vom þær mjög takmarkaðar á
árinu 1996 á opinberum vettvangi, þar til
Davíð Oddsson sjálfur gerði þessi málefni
að umtalsefni í setningarræðu sinni á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins sl. haust.
Er það í sjálfu sér mikilsvert, að helzti
forystumaður þjóðarinnar taki þetta mál
ítrekað til umræðu, þótt sitt sýnist hveijum
um þau sjónarmið, sem hann hefur lýst,
eins og gengur.
í áramótagrein sinni hér í Morgunblað-
inu sagði Davíð Oddsson m.a.: „Það er
afar slæmt hve umræðan um þessi mikil-
vægu mál hefur verið mglingsleg. Allt er
þar í einni bendu og einum graut og fátt
verið gert til að greiða úr þeirri flækju ...
Hugmyndir um veiðileyfagjald hafa verið
settar fram, en því miður er framsetning
þeirra hugmynda í skötulíki. Fylgjendur
þeirrar aðferðar virðast ekki hafa komið
sér saman um neitt annað en nafnið á
hugmyndinni. Sumir hafa talið, að með
henni gæti ungu fólki, sem nú séu allir
vegir lokaðir, opnast greið leið til þess að
fara að stunda sjávarútveg! En þegar veiði-
leyfagjaldshugmyndin er útfærð af tals-
mönnum hugmyndarinnar á Alþingi kemur
í ljós, að með þeirri skattheimtu yrði slíku
fólki allar bjargir bannaðar. Skatturinn
leggst ofan á þá kvóta, sem fyrir era,
þannig að kvótaleyfíshafar myndu greiða
vaxandi skatt til ríkisins. Þannig er aug-
ljóst, að veiðileyfaskatturinn yrði viðbótar-
gjald fyrir þá, sem þurfa að leigja eða
kaupa sér kvóta. Sumir prédikarar veiði-
leyfagjaldsins hafa talað um, að því skuli
fylgja stórkostleg gengisfelling og þegar
þeir hafa verið spurðir um, hvernig þeir
ætluðu að koma í veg fyrir hrikalega koll-
steypu í þjóðfélaginu, hefur svarið verið
einfalt; „með uppskurði á landbúnaðar-
kerfinu". Það er kannski hægt að reikna
sig til slíkra niðurstaðna en raunvemleik-
inn er annar. Sumir veiðileyfagjaldsmenn
vilja árleg uppboð á aflaheimildum. Hveij-
ir skyldu standa bezt að vígi til þess að
taka þátt í slíkum uppboðum? Skyldu það
vera þeir, sem eiga fjármagnið og fyrir-
tækin fyrir - togara og vinnsluhús, eða
hinir, sem ætla að hasla sér völl? Ekkert
af þessu nefur verið skilgreint þannig að
skiljanlegt sé og þá er flúið í síðasta vígið
og sjálft „réttlætið“ kallað til sögunnar. í
rauninni em það þau rök, sem skiljanleg-
ust eru. Vandinn er sá, að það hefur eng-
inn öðlast „patent“ á réttlætinu frekar en
á draumunum og draumur eins er martröð
annars. Veiðileyfagjaldshugmyndin hefur
hvergi verið praktísemð hjá þjóð, sem á
allt sitt undir fiskveiðum. Það er brýnasta
verkefni þessarar umræðu, að þeir menn
sem segjast fylgja hugmyndum um veiði-
leyfagjald nái áttum, samræmi sín sjónar-
mið og geri upp við sig hvað í hugmynd-
inni felst og hvernig sé hægt að útfæra
hana. Á meðan það er ekki gert er hug-
myndin og það trúboð, sem henni hefur
fylgt engum til gagns og eingöngu til
þess fallið að ýta undir óánægju, öfund
og óróleika. Hver hefur hag af slíku?“
Úr því að forsætisráðherra upplifír þess-
ar umræður með þeim hætti, sem hann
lýsir í þessum tilvitnuðu orðum er skiljan-
legt að honum þyki þær „ruglingslegar“
og „í einum graut“!
En vonandi verður hægt að halda þann-
ig á málum, að draumur þeirra, sem vilja
ná fram réttlæti fyrir hönd þjóðarinnar
breytist ekki í martröð útgerðarmanna.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 4. janúar
Er réttlætið
síðasta
vígið?
DAVIÐ ODDSSON
telur bersýnilega,
að talsmenn veiði-
leyfagjalds hafí
„flúið í síðasta víg-
ið“, með því að
kalla réttlætið til sögunnar. Ekki getur
það átt við um Morgunblaðið, að réttlætið
hafi verið síðasta vígi blaðsins í þessum
umræðum af þeirri einföldu ástæðu, að
spurningin um réttlæti í þessum málum
hefur frá upphafí verið grundvallaratriði
og meginröksemd í málflutningi blaðsins.
Varla getur það verið tilefni til áfellisdóms
frá sjónarhóli formanns stjórnmálaflokks,
sem starfar undir kjörorðinu „gjör rétt,
þol ei órétt“. Morgunblaðið þolir ekki þann
órétt, sem þorra landsmanna er sýndur
með því, hvernig núverandi fiskveiðistjóm-
unarkerfi hefur verið útfært.
Samkvæmt lands lögum, sem Alþingi
íslendinga hefur sett, eru fiskimiðin við
íslands strendur sameign íslenzku þjóðar-
innar. í kosningabaráttunni fyrir þing-
kosningarnar 1991 hvatti Davíð Oddsson,
sem þá hafði tekið við formennsku Sjálf-
stæðisflokksins, til þess, að þetta laga-
ákvæði yrði gert „virkara". Morgunblaðið
fagnaði þeirri yfirlýsingu, enda ekki hægt
að skilja hana nema á einn veg.
í raunvemleikanum hefur fískveiði-
stjórnunarkerfið hins vegar verið útfært á
þann veg, að í upphafí var útgerðarfyrir-
tækjum úthlutað ákveðnum kvóta afla-
heimilda, og byggðist sú úthlutun á
ákveðnum reglum, sem settar vom. Síðar
var þessum útgerðarfyrirtækjum heimilt
að stunda fijáls viðskipti með aflaheimild-
irnar. Fljótlega kom í ljós, að hér var um
gífurleg verðmæti að ræða, sem útgerðim-
ar höfðu fengið endurgjaldslaust en þær
gátu síðan selt, ef þeim sýndist svo, fyrir
mikla fjármuni.
Hér hafði það gerzt, að afnotarétti af
fiskimiðunum, sem skv. lands lögum eru
sameign þjóðarinnar, hafði verið úthlutað
til fámenns hóps manna fyrir ekki neitt,
en þennan afnotarétt gátu þeir síðan selt
fyrir stórfé og gerðu margir.
Það er fyrst og fremst þetta grundvall-
aratriði, sem Morgunblaðið hefur gagnrýnt
á þeirri forsendu, að það væri óréttlæti,
að sameiginleg eign þjóðarinnar væri
þannig í raun afhent fámennum hópi þjóð-
félagsþegna endurgjaldslaust. Morgun-
blaðið hefur krafizt þess réttlætis fyrir
hönd þorra íslenzku þjóðarinnar, að þeir,
sem vildu nýta fiskimiðin, greiddu eðlilegt
gjald fyrir þau afnot í sameiginlegan sjóð.
Þetta hefur ekki verið „síðasta vígi“ Morg-
unblaðsins heldur hefur þetta frá upphafí
verið aðal röksemd blaðsins í þessum
umræðum. Röksemd sem stendur fyrir
sínu í dag og er meginástæðan fyrir því,
að íslenzka þjóðin er að rísa upp gegn
þessu kerfí.
Til viðbótar þessu réttlætissjónarmiði
er svo hægt að færa margvísleg önnur rök
fyrir því, að endurgjaldslaus úthlutun á
slíkum verðmætum, sem hér um ræðir, sé
óveijandi. Það á ekki bara við um úthlutun
á aflaheimildum fyrir ekki neitt heldur
einnig við úthlutun á öðrum takmörkuðum
gæðum svo sem sjónvarpsrásum, eins og
Morgunblaðið hefur margsinnis bent á.
í fyrsta lagi er hægt að færa rök fyrir
því, að endurgjaldslaus úthlutun aflaheim-
ilda til útgerðarfyrirtækja sé stórfelldasta
styrkveiting til útgerðarinnar úr almanna-
sjóðum, sem um getur. Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur alla tíð barizt gegn opinberum
styrkjum til atvinnufyrirtækja. Hvers
vegna ver hann þessa styrkveitingu nú?
Að þetta er styrkur fer ekki á milli mála,
þegar til þess er horft, að nýtt útgerðarfyr-
irtæki, sem stofnað væri í dag, fengi enga
ókeypis úthlutun aflaheimilda heldur yrði
að borga þær fullu verði. Hvers vegna
styður ríkisvaldið sum útgerðarfyrirtæki
með „sértækum" aðgerðum af þessu tagi
en önnur ekki?
í annan stað er ljóst, að þessi mismunun
gengur þvert á þau jafnræðissjónarmið,
sem tvær ríkisstjórnir undir forustu Davíðs
Oddssonar hafa með umtalsverðum ár-
angri barizt fyrir að koma á undanfarin
ár. M.ö.o. hefur verið lögð áherzla á, að
atvinnufyrirtæki sitji við sama borð og
keppi á jafnræðisgrundvelli og einstök
fyrirtæki njóti ekki sérstakra ívilnana af
hálfu hins opinbera. Hvers vegna er þess-
ari stefnu ekki fylgt fram í málefnum
útgerðarinnar? Það er augljóst, að þau
útgerðarfyrirtæki, sem í upphafí fengu
úthlutað ókeypis aflaheimildum, hafa gíf-
urlegt forskot á fyrirtæki, sem koma síðar
til sögunnar.
Það er því sama, hvort litið er á þetta
mál út frá því kjörorði Sjálfstæðisflokks-
ins að gera rétt og þola ekki órétt eða
út frá áratuga gamalli baráttu flokksins
gegn opinberum styrkjum til atvinnufyrir-
tækja eða út frá nýju baráttumáli Sjálf-
stæðisflokksins um jafnræði í atvinnulíf-
inu - í engu tilviki getur hin endurgjalds-
lausa úthlutun aflaheimilda, sem síðan er
heimilt að stunda fijáls viðskipti með,
gengið upp.
Morgunblaðið hefur verið þeirrar skoð-
unar og lýst henni ítrekað, að fyrst eigi
að ná samkomulagi um það grundvallarat-
riði, að útgerðarfyrirtækin greiði hæfílegt
endurgjald í sameiginlegan sjóð fyrir af-
notarétt af auðlindinni. Þegar almenn
sátt hefur tekizt um það grundvallarat-
riði, sé tímabært að setjast niður og ná
málamiðlun um það, hvernig slíkt kerfi
yrði útfært og auðvitað verða sjónarmið
og hagsmunir útgerðarmanna og sjó-
manna að koma þar við sögu.
Ókostir
kvótakerfis
í RAUN OG VERU
má segja, að um-
ræður um fiskveiði-
stjórnunina hafi
verið tvíþættar.
Annars vegar hefur verið rætt um nauðsyn
þess, að endurgjald komi fyrir afnotarétt
af sameiginlegri eign þjóðarinnar, físki-
miðunum. Hins vegar hefur kvótakerfíð
sem slíkt verið gagnrýnt á allt öðmm for-
sendum, sem koma spurningunni um veiði-
leyfagjald ekkert við.
Þar má fyrst nefna brottkast á físki.
Sögusagnir um mikið brottkast á físki
hafa gengið áram saman. Fyrir einu og
hálfu ári gerði Morgunblaðið tilraun til að
festa hendur á þessum sögusögnum.
Blaðamenn á vegum Morgunblaðsins fóra
um landið og ræddu við sjómenn. Þeim
var heitið því, að þeir gætu talað nafn-
laust í blaðinu, ef þeir vildu upplýsa um
brottkast á físki. Niðurstaðan var viðamik-
ill greinaflokkur sem birtist í Morgunblað-
inu vorið og sumarið 1995 og vakti mikla
athygli. í þessum greinaflokki var í fyrsta
sinn dregin fram í dagsljósið sú staðreynd,
að mikið er um að smáfíski sé kastað.
Þótt síðar hafí verið sett löggjöf um
þetta mál fer ekkert á milli mála, að vanda-
málið er ekki úr sögunni. Það er einfald-
lega innbyggt í núverandi kvótakerfí. Þetta
er einn af ókostum kvótakerfísins.
í annan stað hefur hið fijálsa framsal
verið gagnrýnt á þeirri forsendu m.a. að
um stórfellda misnotkun sé að ræða. Þetta
veit Davíð Oddsson mæta vel, enda hafa
sterkustu gagnrýnendur hins fijálsa fram-
sals komið úr þingflokki Sjálfstæðisflokks-
ins og er þá átt við þá Guðjón Guðmunds-
son, þingmann Sjálfstæðisflokks í Vestur-
landskjördæmi og Guðmund Hallvarðsson,
þingmann Sjálfstæðisflokks í Reykjavíkur-
kjördæmi. Skömmu fyrir jól nefndi Guðjón
Guðmundsson í umræðum á Alþingi slá-
andi dæmi um tvo sjómenn, sem hugðust
kaupa trillu og leizt vel á eina slíka en
hún reyndist kvótalaus, þar sem eigandi
hennar hafði selt allan kvótann, sem henni
fylgdi og hann hafði að sjálfsögðu fengið
úthlutað endurgjaldslaust. Nokkmm mán-
uðum seinna voru þeir enn á ferð og sáu
þá, að trillan var óseld en hafði hækkað
verulega í verði. Hver var ástæðan fyrir
því? Hún var sú, að í millitíðinni hafði
kvóti verið settur á steinbít og trillunni
verið úthlutað kvóta. Nú hafði trillan
hækkað svo í verði, að sjómennimir höfðu
ekki efni á að kaupa hana. Nokkmm
mánuðum eftir þetta rákust þeir enn á
FRÁ ÞINGVÖLLUM Morgunblaðið/Árni Sæberg
sömu trilluna og nú hafði hún lækkað í
verði. Hver var ástæðan fyrir því? Hún
var sú, að nú hafði eigandinn selt stein-
bítskvótann, sem hann fékk endurgjalds-
laust.
Það eru þessi dæmi um það, hvemig
hið fijálsa framsal er misnotað, sem valda
því, að þjóðin er að rísa upp gegn þessu
kerfí, vegna þess, að fólk þekkir þessi
dæmi úr sínum heimabyggðum allt í kring-
um landið.
Ef trillueigandinn, sem Guðjón Guð-
mundsson alþingismaður sagði frá, hefði
greitt eðlilegt gjald fyrir hinn upphaflega
kvóta og síðan fyrir steinbítskvótann í
sameiginlegan sjóð landsmanna og eftir
það fundið kaupanda, sem engu að síður
gat talið sér hagkvæmt að kaupa kvótann
fyrir verð, sem skilaði kvótahafanum ein-
hveijum hagnaði, væri þetta ekki frásagn-
arvert á Alþingi.
Það er svo annað mál, að þær milljónir
eða milljónatugir, sem trillukarlar em að
fá í sinn vasa með þvi að selja kvóta, era
smámunir miðað við þá eignamyndun, sem
er að verða í stóra útgerðarfyrirtækjunum
vegna gífurlegrar verðhækkunar kvóta á
undanfömum ámm. Og það er sú eigna-
myndun, sem gerir það að verkum, að
þriðji þingmaður Sjálfstæðisflokksins, Ein-
ar K. Guðfinnsson, er að koma fram á
sjónarsviðið sem harðasti andstæðingur
þessa kerfís innan þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins. Hann hefur raunar gengið svo
langt að segja, að breyting á því sé óhjá-
kvæmileg nú á þessum vetri. Era þessir
þingmenn að mati formanns Sjálfstæðis-
flokksins að „ýta undir óánægju, öfund
og óróleika", eins og hann komst að orði
í áramótagrein sinni hér í blaðinu sl. þriðju-
dag um þá, sem beijast fyrir breytingum?
t^mmmammi auðvitað er
Hin ckilinn- margt ‘ málflutn-
llin bKllJd.il ingi gagnrýnenda
legu rök kvótakerfisins at-
hugavert. Morgun-
blaðið hefur t.d. aldrei tekið undir þau sjón-
armið, sem hafa ekki sízt komið fram hjá
ýmsum hagfræðingum og einnig hjá ein-
staka talsmönnum iðnaðarins, að gengis-
felling eigi að fylgja upptöku veiðileyfa-
gjalds. Hins vegar er ekki hægt að taka
undir það með forsætisráðherra, að veiði-
leyfagjald í almannasjóð mundi verða við-
bótargjald fyrir þá, sem nú kaupa eða
leigja kvóta. Þá réðu lögmál markaðarins
ekki ferðinni í sjávarútveginum. Það er
auðvitað ljóst, að útgerðarfyrirtæki hafa
ekki hag af því að leigja eða kaupa kvóta
umfram ákveðið verð. Þau mundu einfald-
lega ekki kaupa eða leigja kvóta, ef endur-
gjald í almannasjóð bættist við markaðs-
verð á kvóta. Sá hagnaður, sem kvótaselj-
andinn hefði, mundi minnka, sem nemur
veiðileyfagjaldinu. Væntanlega trúa menn
enn á lögmál markaðarins. Að lokum er
það að sjálfsögðu afurðaverðið á erlendum
mörkuðum, sem ræður því, hvað menn em
tilbúnir til að borga fyrir kvóta hér heima.
Morgunblaðið hefur að vísu ekki mælt
með árlegu uppboði á kvóta. Það hafa ein-
staka talsmenn Alþýðuflokksins hins vegar
gert. Það er alveg rétt hjá Davíð Odds-
syni, að þeir sem ráða yfir fjármagni og
fyrirtækjum mundu standa bezt að vígi í
slíkum uppboðum. Fyrir nokkmm ámm
var á það bent hér í blaðinu, að ef kvóti
væri boðinn upp árlega og hver og einn
gæti boðið í hann, mundu t.d. ýmis af
stærstu fyrirtækjum landsins, sem ekki
hafa hingað til stundað rekstur í sjávarút-
vegi, geta keypt kvótann upp og gert aðra
að leiguliðum sínum. Það er svo annað
mál, að þessi sömu fyrirtæki era að kaupa
kvóta með öðmm hætti um þessar mundir
þ.e. með því að kaupa hlutabréf í útgerðar-
fyrirtækjum á mjög háu verði.
Davíð Oddsson telur í áramótagrein
sinni, að „brýnasta verkefni þessarar um-
ræðu“ sé það að fylgjendur veiðileyfa-
gjalds samræmi sjónarmið sín. Er það
endilega svo brýnt verkefni? Er þá ekki
stutt í, að til verði stjórnmálahreyfing í
kringum þetta mál? Er það æskilegt?
í áramótagrein sinni segir formaður
Sjálfstæðisflokksins, að réttlætisrökin í
þessu máli séu skiljanlegust. Morgunblaðið
trúir því, að í þeirri afstöðu Davíðs Odds-
sonar og þeim sjónarmiðum, sem hann
hefur áður lýst og ekki sagt að hann hafí
horfíð frá, að nauðsynlegt sé að gera
lagaákvæðið um sameign þjóðarinnar virk-
ara, felist möguleiki á að sjónarmið blaðs-
ins og forystumanna Sjálfstæðisflokksins
geti að lokum náð saman.
Opinber ummæli Þorsteins Pálssonar,
sjávarútvegsráðherra, að undanförnu má
einnig skilja á þann veg að í þeim felist
opnun til samkomulags og málamiðlunar.
Enn sem fyrr er það skoðun Morgun-
blaðsins að Sjálfstæðisflokkurinn sé lykill
að friðsamlegri lausn þessa máls.
„Morgunblaðið
hefur krafizt þess
réttlætis fyrir
hönd þorra ís-
lenzku þjóðarinn-
ar, að þeir, sem
vildu nýta fiski-
miðin, greiddu
eðlilegt gjald fyr-
ir þau afnot í sam-
eiginlegan sjóð.
Þetta hefur ekki
verið „síðasta
vígi“ Morgun-
blaðsins heldur
hefur þetta frá
upphafi verið aðal
röksemd blaðsins
í þessum umræð-
um. Röksemd sem
stendur fyrir sínu
í dag og er megin-
ástæðan fyrir því,
að íslenzka þjóðin
er að rísa upp
gegn þessu
kerfi.“