Morgunblaðið - 26.01.1997, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. JANUAR 1996 B 3
Af bréfunum má sjá að Sigríður Páisdóttir
var skemmtileg kona og hún dáði bróður
sinn mjög og reiddi sig algerlega á hann
framan af ævi. Hún var gift Þorsteini í sex ár,
þá lést hann hann skyndilega og hún var
ekkja í önnur sex ár. Þau ár eru skemmtileg-
asti kaflinn í bréfaskriftum hennar.
annars hefur þar að auki dáið alh’a-
mesti fjöldi af öðrum skn'l. Annars
eru mjög fáar fréttir að segja héðan,
fáir prestaskrattar eða önnur þess
háttar óþörf dýr deyja.“
Andinn í bréfí Katrínar er að
mörgu leyti mjög á skjön við það
sem almennast er í bréfum fí-aman af
öldinni. í flestum bréfunum ríkir
mikill guðsótti, ekki síst hjá konum.
í bréfí hennar kemur einnig glögg-
lega fram sú mikla stéttaskipting
sem var í samfélagi þessara tíma.
Dæmi um þetta má einnig sjá hjá
Pétri Péturssyni forstöðumanni
Prestaskólans og síðar biskupi í bréfi
sem hann ritar 5. febrúar árið 1850
til Bjarna Thorsteinssonar amt-
manns á Vesturlandi. „Eftir því sem
heyrist hingað og þangað, er ofur
hætt við, að kosningamar takist verr
en skyldi og að á þessum þjóðfundi
verði allrahanda óþjóðalýður, eða
réttara sagt, tómir bændur með fyr-
irliðum sínum og er þá auðséð, að allt
muni verða vitlaust."
Sigríður Pálsdóttir
„Einn af mínum uppáhaldsbréfrit-
urum er Sigríður Pálsdóttir. Hún
dvaldi að vísu aðeins einn vetui- í
Reykjavík en skrifaði þá sem
endranær bréf til bróður síns Páls
Pálssonar amtskrifara á Stapa. Bréf
Sigríðar eru harla mörg, 240 talsins,
og eru þau varðveitt í bréfasafni Páls
bróður hennar.
Sigi-íður fæddist 17. maí árið 1819
og ólst upp á Austurlandi á Hallfreð-
arstöðum. Faðir hennar var sýslu-
maður og móðir hennar var systur-
dóttir Geirs Vídalíns biskups, svo
hún tilheyrði óumdeilanlega yfirstétt
landsins.
Sigríður er ein örfárra kvenna
sem bréf hafa varðveist frá í ein-
hverjum mæli. Hún byrjaði að skrifa
bróður sínum níu ára gömul og hélt
því áfram til dauðadags. Hún andað-
ist árið 1871. I bréfum sínum lýsir
Sigríður fyrst og fremst sjálfri sér
og sínum kjörum. Því miður er engin
mynd til af henni en eftir að hafa
kynnst henni svona vel í gegnum
bréfín myndi ég mjög gjarnan vilja
vita hvernig hún leit út. Eg ímynda
mér að hún hafi verið falleg kona,
hún giftist tvisvar og lifði báða eigin-
menn sína.
Sigríður var um tíma þjónustu-
stúlka í Laugarnesi. Meðan hún
dvaldi þar kom Þorsteinn Helgason,
systursonur biskupsfrúarinnar, frá
löngu námi í Kaupmannahöfn. Hann
var heitbundinn Sigríði dóttur
Hannesar Finnsonar biskups og
stjúpdóttur Steingríms Jónssonar
eftirmanns hans í embætti. Það fór
svo að Þorsteinn sleit trúlofun sinni
við Sigríði biskupsdóttur vegna Sig-
ríðar Pálsdóttm- vinkonu okkar, sem
þá var 21 árs að aldri. Inn á þetta
dramatíska atvik kemur hún í bréfí
til Páls bróður síns sem hún skrifar
frá Reykjavík 13. nóvember 1831. Þá
hafði biskup rekið bæði hana og Þor-
stein frá Laugarnesi og hún fengið
hæli hjá frænku sinni og nöfnu sem
var landfógetaekkja í Reykjavík."
„Þykir mér líklegt að þú getir nærri,
margt af fólki getur so geðs til mín
að ég hafi verið orsök í óreglunni
með giftingu S(igríðar) H(annesdótt-
ur) það sem árið komandi tala um,
það er mér raunalaust en ef hún og
foreldrar hennar eru sömu meining-
ar fellur mér þyngra, ekki hafa þau
talað við mig en mikinn þótta og
þurrlindi hef ég merkt á þeim til
mín, þetta líð ég þegjandi af þeim án
þess að geta nokkuð við þau talað
eða afsakað mig og mín einasta
huggun er að ég hef góða samvisku
fyrir ekki að hafa spillt á milli þeirra.
Hvað talaði biskupinn um þetta við
þig í sumar, æ fínndu nú aungva vegi
til að bæta úr þessum óróa mínum og
því sem húsbændur mínir sem voru
og dóttir þeirra hafa þóst líða fyrir
mína skuld, það væri kannski til veg-
ur en hann vil ég ekki nefna...“
Ekkjuárin skemmtilegust
„Sigríður Pálsdjóttir og Þorsteinn
Helgason giftust ári síðar og eign-
uðst þrjár dætur. Frá þeim er mikill
ættbogi kominn. Má nefna að Ragn-
heiður elsta dóttir þeirra giftist
Skúla lækni Thorarensen og þau
áttu mjög marga afkomendur. Þau
Sigríður Pálsdótth1 og Þorsteinn
kynntust eins og fyrr sagði í Laugar-
nesi er hann dvaldi þar hjá Sigríði
Hannesdóttur unnustu sinni og
menn bjuggust við giftingu þein-a þá
og þegar. Hún giftist hins vegar
Arna Helgasyni í Görðum, síðar
biskupi, nokkrum árum seinna.
Af bréfunum má sjá að Sigríður
Pálsdóttir var skemmtileg kona og
hún dáði bróður sinn mjög og reiddi
sig algerlega á hann framan af ævi.
Hún var gift Þorsteini í sex ár, þá
lést hann hann skyndilega og hún
var ekkja í önnur sex ár. Þau ár eru
skemmtilegasti kaflinn í bréfaskrift-
um hennar. Henni varð smám saman
ljóst að hún yrði að standa á eigin
fótum, þetta er því eins konar
þroskasaga konu.
Sigríður hafði búið í Reykholti
ásamt Þorsteini en þurfti að víkja
þegar nýr prestur kom. Hún fékk
ábúð á Siðumúla sem kirkjan átti og
nánast hrakti þaðan fyrri ábúanda
með aðstoð prófasts. Hún stóð í ýms-
um deilum m.a. við prestinn í Reyk-
holti sem ekki vildi borga kirkjuloft
sem Þorsteinn og Sigríður höfðu
byggt. Presturinn beygði sig þegar
Sigríður hótaði að rífa niður kirkju-
loftið.
Sigríður átti einnig í ótal öðrum
deilum þar til hún giftist, bróður sín-
um til mikils léttis, séra Sigurði
Thorarensen í Hraungerði, sem var
vel fjáður ekkjumaður. Þau voru gift
í rösk tuttugu ár. Ekki var þetta
girndarráð eins og hið fyrra hjóna-
band, þau Sigríður og Sigurður
höfðu ekki einu sinni sést þegar
hann kom að sækja hana sem brúði
sína haustið 1845.
Allt líf Sigríðar Pálsdóttur er nán-
ast skjalfest í sendibréfum hennar.
Hún var að skrifa bróður sínum og
þetta voru trúnaðarbréf, hún var því
ekki að setja sig í neinar stellingar,
heldur kom til dyranna eins og hún
var klædd og hikaði ekki við að létta
á hjarta sínu eins og hún þurfti.
Þetta gerir það að verkum að manni
fmnst maður þekkja þessa konu afar
veFað lestri bréfanna loknum, þau
eru líka einstök heimild um tilfinn-
ingalíf kvenna á nítjándu öld. Hlut-
skipti þeirra var um margt svo afar
ólíkt hlutskipti kvenna í dag.“
Merkilegt innlegg til sögu
Reykjavíkur
„Svo við víkjum aftur sögunni að
bréfasöfnunum í handritadeild þá
má segja að ásigkomulag þeirra sé
töluvert mismunandi. Stundum var
erfítt að lesa bréfin, bréfritararnir
skrifuðu fljótaskrift og hana er mis-
erfitt að lesa. Sum bréfin eru máð og
illlæsileg af þeim sökum. Vel flokkað
bréfasafn sem er aðgengilegt í tölvu
nýtist ekki aðeins sagnfræðingum
við þeirra rannsóknir heldur líka
ýmsum fræðimönnum í öðrum grein-
um. Gott dæmi um þetta er t.d. lýs-
ing sjónarvotta af ýmsum náttúru-
hamfórum, svo sem snjóflóðum.
Einnig eru þarna merkar heimildir
um atvinnusögu og skólamál. Ekki
síst eru þessi bréf merkilegt innlegg
til sögu Reykjavíkur og jafnvel
landsins alls.“
Oxeladfn: Notkunarsvið: Oxeladín er hóstastillandi mixtúra og er mýkjandi við ertingu í öndunarfærum. Frábendingar: Gæta þarf
varúöar við notkun hóstamixtúra hjá litlum börnum, því mikilvægt er að þau geti hóstað upp slími og óhreinindum sem kunna að
setjast í öndunarfæri. Aukaverkanir: Ekki þekktar. Athugið: Lyfiö inniheldur 7,9% alkóhól. Dexómet: Eiginleikar: Lyfið hefur
hóstastillandi verkun í líkingu við kódein, en hefur ekki aðrar verkanir kódeins og engin ávanahætta fylgir notkun þess.
(lotkunarsvið: Dexómet er hóstamixtúra, sem herur áhrif á hósta sem stafar af minni háttar ertingu í hálsi eða berkjum.
Varúðarreglur: Um 3% einstaklinga geta ekki umbrotið lyfiö í lifur og geta þeir fengið verulegar aukaverkanir af venjulegum
skömmtum. Lyfið skal ekki nota lengur en í viku í senn. Aukaverkanir: Einstaka sinnum geta komið fram útbrot. Einnig ógleði og
uppköst. Aö auki hefur verið vart viö þreytu, svima, ofskynjanir og hjartslátt. Pektólín: Notkunarsviö: Pektólín er hóstastillandi
mixtúra og verkar á ofnæmi. Aukaverkanir: Athugið að lyfið hefur róandi verkun. Því ber að vara við stjórnun vélknúinna tækja
samtímis notkun lyfsins. Tússól: Notkunarsvið: Tússól er hóstastillandi mixtúra. Aukaverkanir: Við ofskömmtun geta komið
uppköst og truflun á jónavægi líkamans. Athugið: Lyfiö inniheldur 7,5% alkóhól. Skömmtun: Nákvæmar leiðbeiningar um
skömmtun fylgja lyfjunum. Ekki má taka stærri skammta en mælt er með. Lesið vandlega leiðbeiningar, sem fylgja lyfjunum.
Fástr
apótekum
og
lyfjabúðum
/ DELTÁ ,