Morgunblaðið - 22.06.1997, Síða 36

36 SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
GUÐMUNDURJ.
GUÐMUNDSSON
af Héðni Valdimarssyni. Héðinn var
hans maður. Þess vegna gekk hann
í Æskulýðsfylkinguna á unglings-
aldri. Þess vegna skipaði hann sér
í baráttusveit sósíalistaflokksins,
meðan sá flokkur var og hét. Þess
vegna hann fór hann fyrir víkinga-
sveitinni í stóra verkfallinu ’55. Þess
vegna óx hann upp til forustu í
Dagsbrún, þar sem hann sat í innsta
hring bræðralagsins í hálfa öld. Þess
vegna varð Guðmundur óumdeilan-
lega foringi Dagsbrúnar og persónu-
gervingur verkalýðshreyfíngarinnar
. seinustu áratugina.
Það var upp úr þessum jarðvegi
sem hinn séríslenski Che Guevara
var sprottinn. Og ekki sakaði að
maðurinn var kominn af vestfirzkum
hákarlaformönnum og því rammur
að afli. Borinn til mannrauna.
í þessari baráttu stóð Guðmundur
joð heill og óskiptur alla ævi, meðan
hann stóð uppi, hvernig svo sem
allt velktist í pólitíkinni. Þótt pyngja
’ans væri fjarri að vera full, og fylgt
hann hafi margri von til jarðar, var
trú hans á rétt hins vinnandi manns
til mannsæmandi lífs óbiluð til hinztu
stundar.
Guðmundur joð trúði nefnilega á
„málstað verkalýðsins”.
Var Guðmundur joð kommúnisti?
Já, ætli það ekki. Hann var það
á þeirri forsendu að Sósíalistaflokk-
urinn væri sá „málsvari verkalýðs-
ins“ í landinu, sem helzt væri að
treysta til stórræðanna. Þar fann
hann fyrir fórnfúsa menn og konur,
sem möglunarlaust vildu allt á sig
leggja fyrir málstaðinn. Og Guð-
mundur jaki var tryggðatröll. Hann
mundi seinastur manna hafa látið
það um sig spyijast, að hann brygð-
ist félögum sínum þegar verst
gegndi fyrir þeim. Hann lét sig frem-
ur hafa það.
Trúði hann þá á tilbeiðslukennda
glapsýn Einars? Varð hann andakt-
ugur yfír harðlífí rétttrúnaðarins í
erkibiskupsboðskap Brynjólfs? Lét
hann ekki heillast af fjölkynngi og
andlegum sjónhverfmgum Kiljans,
til vegsömunar verkalýðsböðlum og
fjöldamorðingjum hinnar gerzku
martraðar?
Það er nú það.
Ætli svarið sé ekki eitthvað á þá
leið að svo lengi sem þessir menn
héldu ódeigir fram „málstað verka-
lýðsins" um bætt kjör og mannsæm-
andi líf - þá fylgdi hann þeim. Sagð-
ist ekki sjálfur Churchill tilbúinn að
gera „heiðursmannasamkomulag"
við sjálfan djöfulinn (Stalín) til þess
að koma öðrum djöfli (Hitler), sem
Bretum stóð meiri stuggur af, fyrir
kattarnef? Lífíð setur mönnum
stundum harða kosti - og engan
góðan. Og stundum er fátt um „heið-
ursmenn“ í framboði.
Þeir sem trúa falsspámönnum
selja sálu sína. Það eru hin óumflýj-
anlegu fástísku örlög. En Guðmund-
ur J. seldi aldrei sálu sína. Sannfær-
ing hans var „málstaður verkalýðs-
ins“. Sú sannfæring var aidrei föi.
Og málstaður verkalýðsins - á ís-
lenzku jafnaðarstefna, á útiensku
sósíaldemókratí - blívur. Sá mál-
staður stendur heill, ósvikinn og
ósigrandi - þegar gerningaveðrum
falsspámanna loksins slotar. Frelsi,
jafnrétti og bræðralag heitir það.
Svo einfalt er það.
Guðmundur gekk til verka með
félögum sínum - í uppgjöri gegn
Hannibal - við að stofna Alþýðu-
bandalagið 1968, eftir að Sósíalista-
flokkinn dagaði loksins uppi við
dagsbrún heilbrigðrar skynsemi.
Alltaf sama tryggðatröllið. En hann
fann sig aldrei þar. Hann fann þar
ekki framar þá „málsvara verkalýðs-
ins“, sem hann hafði ungur svarist
í fóstbræðralag við.
Honum fannst þetta satt að segja
orðið hálfgert framsóknaríjós
byggðastefnu-Móra og blúndu-
bolsa. Þeir voru á móti stóriðju (há-
launastörfum); á móti erlendum fjár-
festingum (framförunum); og þeir
voru á móti viðskiptasamningum við
útlendinga (útflutningurinn og at-
vinnan). Og kunnu fátt fyrir sér til
að stjórna landinu annað en að koma
verðbólgunni í tveggja stafa tölu (og
þar brann sparifé gamla fólksins).
Allt var þetta með öðrum róm en
forðum. Honum leiddist í söfnuðin-
um. Hann fann ekkert fóstbræðralag
lengur - bara klíkur sem rifust um
keisarans skegg - og voru löngu
búnar að týna erindisbréfinu.
Að lokum skildi leiðir Alþýðu-
bandalagsins og Dagsbrúnarfor-
mannsins. Guðmundi lærðist í lífsins
skóla að gömlu starfsaðferðirnar
dugðu ekki lengur. Það sem hans
fólk varðaði um var atvinna og kaup-
máttur; ekki óðaverðbólga og andleg
meinlæti eða sjálfspynd. Stjórn
Dagsbrúnar fór aftur að hlusta á
hagfræðina (í fóstbræðralagi við
Þröst Ólafsson) eins og hjá Héðni
forðum, til að reikna raunveruleg
verðmæti í launaumslögin, í staðinn
fyrir svikna mynt.
Og Guðmundur J. fór aftur að
leita upprunans. Hann kom á átt-
ræðisafmæli Alþýðuflokksins og hélt
þar heita og einlæga ræðu í minn-
ingu Héðins. Hagfræðingsins, sósíal-
demókratans og Dagsbrúnarfor-
mannsins, sem lét hendur standa
fram úr ermum. Hann minntist
mannsins sem leiddi fátæklinga
kreppuáranna ofan af hanabjálkum
og upp úr saggakjöllurum hinnar
rísandi höfuðborgar inn í mannabú-
staði með nútímaþægindum. Hann
byggði verkamannabústaðina við
Hringbraut, þar sem Guðmundur og
fjölskylda hans ólst upp og leit á
alla tíð með stolti, sem dæmi um
að trúin flytur fjöll; að samstaðan
byggir brýr; að hugsjónir geta rætzt
í betra mannlífí ef hugsjónamennirn-
ir missa ekki trúna á fólkið sjálft.
Héðinn var hans maður. Þeir
trúðu báðir á „málstað verkalýðsins“
og þeir voru báðir skapstórir menn
sem höfðu skilyrðislausan metnað
til að bera fyrir hönd síns fólks.
Þeir voru rammir að afli báðir tveir
og vissu af eigin reynslu hvílíkt reg-
inafl býr í samstöðu fátæks fólks,
ef réttlætiskennd þess er misboðið
af síngirni og valdhroka þjóna
Mammons. Niðurstaðan var sú hin
sama og hjá Héðni: Við viljum sam-
einaðan jafnaðarmannaflokk, sem
einn getur virkjað reginafl samstöð-
unnar í þágu „málstaðar verkalýðs-
ins“ og hefur burði til að bjóða birg-
inn hveijum þeim, sem þykist gefa
troðið fátæku fólki um tær í krafti
auðs og forréttinda.
Og eins og fyrri daginn vildi Guð-
mundur að þetta gerðist strax - en
ekki á næstu öld - og engar refjar.
Því að Guðmundur hafði aldrei
týnt sínu erindisbréfi. Hann var á
réttri leið. Hann fylgdi leiðsögn
hjartans fremur en skynseminnar.
En það var stórt hjarta og það sló
á réttum stað. Þess vegna var svo
auðvelt að láta sér þykja vænt um
Guðmund J. Guðmundsson.
Það er dauflegra um að litast á
sviðinu við brotthvarf hans. En nú
á við hið fornkveðna sem aldrei fyrr:
Eigi dugir að gráta Björn bónda -
heldur safna liði.
Jón Baldvin Hannibalsson.
Guðmundur Jóhann Guðmunds-
son, sem nú er allur, var fyrst og
síðast Dagsbrúnarmaður. Hann var
um margt ólíkur öllum öðrum mönn-
um, þeim sem ég hef kynnst. Það
var ekki aðeins útlit hans og rödd
sem gerði hann svo sérstæðan; held-
ur viðmót hans allt, skaphöfn og lífs-
sýn. Ég var ungur þá mér varð fyrst
starsýnt á þennan mann. Við vorum
svo ólíkir að við sáum strax sitthvað
skondið við hvor annan. Það var ein
af mörgum undarlegum áráttum
hans að ef hann vissi um hús sem
hamingjan var hætt að heimsækja,
þá taldi hann rétt að gera þar nokk-
urn stans. Um eigin hag vissi ég
hins vegar aldrei til að hann hirti.
í stjómarstörfum sínum fór hann
alltaf sínar eigin leiðir og þær leiðir
sem hann valdi voru jafnan um
bratta stigu. Hvers vegna vissi ég
aldrei; ef til vill vildi hann ekki vinna
sér nokkurn hlut létt. Þetta og ýmis-
legt fleira í háttsemi hans var mér
löngum nokkur ráðgáta. Ég færði
það oftar en ekki í tal við hann að
ég skiidi hann ekki alveg. Þá tjáði
hann mér jafnan, með angurværu
+
Elskuleg systir, fóstursystir og mágkona,
ÞURÍÐUR SOFFÍA TUBALS,
Njálsgötu 39b,
Reykjavfk,
lést á Hjúkrunarheimilinu Eir föstudaginn 20. júnl.
Jarðarförin auglýst slðar.
Ágústa Tubals, Hjörleifur Gfslason,
Sofffa Gísladóttir.
+
Elskulegur eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
HALLUR HERMANNSSON
Dvergabakka 36,
Reykjavík,
lést á Landspítalanum föstudaginn 20. júní.
Sigurveig Halldórsdóttir,
Haukur Hallsson, Elín Ragnarsdóttir,
Stefán Skaftason, Sigríður R. Hermóðsdóttir,
Halldór Skaftason, ína Gissurardóttir,
Gyða Thorsteinsson, Sveinn Þorláksson,
Rósa Thorsteinsson, Árni Björnsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Þökkum auðsýnda samúð við andlát og útför,
MAGNÚSAR KRISTJÁNSSONAR
tollvarðar,
Akranesi.
Kristfn Magnúsdóttir, Guðlaugur Þór Þórðarson,
Gunnar Magnússon, Steinunn Ása Björnsdóttir,
Magnús Magnússon,
Helgi Magnússon, Arna Arnórsdóttir,
barnabörn og barnabamabörn.
BÓAS ARNBJÖRN
EMILSSON
+ Bóas Arnbjörn
Emilsson fædd-
ist á Stuðlum í
Reyðarfirði 17.
júní 1920. Hann
lést á Selfossi 28.
maí siðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Selfosskirkju
5. júní.
Bóas Arnbjörn Em-
ilsson framkvæmda-
stjóri er fallinn frá.
Með honum er farinn
einstakur maður, sem
hafði forystuhæfileika í ríkum mæli.
Bóas framkvæmdi af eldmóði þá
hlutij sem hann tók sér fyrir hend-
ur. Arið 1953 stofnaði hann verk-
takafyrirtækið Snæfell, sem á sinni
tíð var stórveldi í verktakabransan-
um. Snæfell starfaði um 13 ára
skeið.
Það sem m.a. ber af í minningu
manna um starfsemi Snæfells voru
virkjanaframkvæmdir og línulagnir
víða um óbyggðir íslands, oft við
hin erfiðustu skilyrði. Snæfell reisti
rafmagnsmöstrin á Heimakletti í
Vestmannaeyjum þegar Eyja-
skeggjar fengu rafmagn frá megin-
landinu, og þar með notið rafmagns
frá vatnsaflsvirkjunum landsmanna.
Enn fremur þótti línulögnin milli
Reyðarfjarðar og Fáskrúðsfjarðar,
yfir snarbratt fjallið með bröttum
klettabeltum, mikið afrek á sinni
tíð. Þessum ágætu línulögnum hans
Bóasar fylgdu margir skemmtilegir
jeppaslóðar, sem jeppamenn nútím-
ans halda mikið upp á. í mínum
huga er vegslóðinn inn á Eskifjarð-
arheiði einn skemmtilegasti jeppa-
vegur á íslandi.
Þegar Snæfellskafl-
anum lauk byggði Bóas
upp fiskvinnslu og fisk-
sölu af miklum dugn-
aði, þrátt fyrir mjög lé-
legt heilsufar, sem voru
afleiðingar bílslyss við
Grímsá í Skriðdal. Fisk-
vinnslan byijaði með
síldarsöltun, en færðist
síðar yfír I harðfísk-
verkun, fyrst á Eski-
firði, en síðar á Selfossi.
Fyrri kona Bóasar
var Guðrún Björnsdótt-
ir, oftast kölluð Guðrún
í Hátúni. Studdi hún
mann sinn duglega, jafnt í vel-
gengni sem á erfiðleikatímum. Bóas
hóf síldarsöltun til að byija með í
bílskúr uppi við Hátún. Kaffistofan
var í eldhúsinu hjá Guðrúnu, sem
sýnir ósérhlífni hennar við að taka
á móti öllu þessu síldarsöltunarliði
heim í eldhús í kaffi, með þeirri
lykt sem síldarsöltun óhjákvæmi-
lega fylgir.
Börn Bóasar og Guðrúnar eru
Hildur Þuríður, nú látin, Ingi, Em-
il, Guðrún Valgerður og Guðlaug.
Auk þess átti Bóas soninn Einar
Bergmund með Þorgerði Berg-
mundsdóttur kennara. Allt er þetta
hið ágætasta fólk. Guðrún Björns-
dóttir féll frá langt um aldur fram.
Seinni kona Bóasar er kvenskör-
ungurinn Sigríður Kristjánsdóttir
og ól hún upp Guðlaugu, yngsta
barn Bóasar og Guðrúnar. Sigríður
bjó Bóasi einkar fallegt heimiii á
Reynivöllum 6 á Selfossi.
Kynni mín af Bóasi hófust þegar
ég var mjög ungur að árum, enda
var ég eins konar heimagangur í
Hátúni, þar sem Emil Bóasson var
æskuvinur minn. Bóas var mikill
brosi á vör, að þetta skilningsleysi
mitt væri fyrirgefið.
Við Guðmundur áttum margar
ánægjustundir saman. Þá kemur
fyrst í hugann Hjallkárseyri við höm-
rum girtan Arnarfjörð. Sagnagleðin
var mesta yndi hans. Hún bar hann
að vísu oft ofurliði eins og aðra góða
sögumenn því að góð saga skiptir
jú öllu máli. En ekki voru allir okkár
fundir skemmtifundir. Við höfðum
axlað ábyrgð og höfðum miklar
skyldur. Hér er hvorki staður né
stund tii að ræða kaup og kjör á
vinnumarkaði. Ég hef þó veitt því
athygli að þeir sem aldrei hafa nærri
komið skilja ekki alltaf hvers vegna
kjarasamningar geta verið svo erfíð-
ir sem raun ber vitni. Erfiðleikarnir
eru sjaldnast vegna þess að samn-
ingsaðilar séu þverlyndir og stífir,
heldur oftar vegna hins að jafnvel
þó við eigum sama drauminn, horf-
um saman á sömu hlutina þá er
ekki víst að við sjáum sama heim-
inn. Þetta kunni Guðmundur J. upp
á hár, þekkti og skildi. Oft sátum
við að Fremristekk og skröfuðum,
ræddum málefnin afturábak og
áfram, fram og til baka. Hamingjan
dugði okkur til _að vera sammála
örfáum sinnum. Ég vil minnast allra
samverustunda okkar með virðingu
og þökk.
í dag þykja sjötíu ár ekki langur
aldur, árin segja þó ekki allt. Álagið
er misjafnt og misjafnlega þola
menn hnjask heimsins. Mér var fyr-
ir margt löngu ljóst að þessi vinur
minn var orðinn mjög þreyttur. Að
því kemur hjá öllum að nóg er lifað.
Dauðinn fór líka þannig að honum
eins og Guðmundur J. hefði helst
kosið. Þessi stóri, stolti maður dó
standandi. Hann var Jakinn.
Á kveðjustund er hugur minn hjá
frú Elínu Torfadóttur. Þeirri konu
sem var honum allt í senn: eigin-
kona, besti félagi og besti vinurinn
hans.
Einar Oddur Kristjánsson.
• Fleirí minningargreinar um
Guðmund J. Guðmundsson bíða
birtingar ogmunu birtast í blað■
inu næstu daga.
athafnamaður á iandsvísu. Hafði
kjark og þor í ríkum mæli og per-
sónutöfra og var mælskur vel, en
gat jafnframt verið stríðinn, ef sá
gállinn var á honum. Hann var um
árabil einn af frammámönnum á
Eskifírði og sat m.a. í sveitarstjórn
í tvö kjörtímabil auk þess að eiga
sæti I stjóm Hraðfrystihúss Eski-
fjarðar hf. Margan bíltúrinn fór ég
með Bóasi, jaft í byggð sem óbyggð.
Fyrstu kynni mín af byssum og
skotveiðum voru hjá Bóasi, sem var
mikill veiðimaður í sínu eðli, og er
ég honum mjög þakklátur fyrir að
hafa opnað augu mín fyrir þeim
jákvæða lífsstíl, sem skotveiðum og
tilheyrandi útiveru fylgir.
Innilegustu samúðarkveðjur til
Sigríðar Kristjánsdóttur og allra
afkomenda Bóasar.
Júlíus.
Skilafrest-
Ur «211212-
ingar
greina
Eigi minningargrein að birtast
á útfarardegi (eða í sunnu-
dagsblaði ef útför er á mánu-
degi), er skilafrestur sem hér
segir: í sunnudags- og þriðju-
dagsblað þarf grein að berast
fyrir hádegi á föstudag. í mið-
vikudags-, fimmtudags-,
föstudags- og laugardagsblað
þarf greinin að berast fyrir
hádegi tveimur virkum dögum
fyrir birtingardag. Berist grein
eftir að skilafrestur er útrunn-
inn eða eftir að útför hefur
farið fram, er ekki unnt að
lofa ákveðnum birtingardegi.