Morgunblaðið - 22.11.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDÁGUR 22. NÓVEMBER 1997 B1
AÐSENDAR GREIIMAR
Innflutt sement
- já, takk?
ÞEIR í Þorlákshöfn
hafa verið að slá um
sig í fjölmiðlum og lýst
því nokkuð hróðugir
að þeir ætli sér að láta
dönskum aðila eftir
aðstöðu við höfnina til
löndunar og geymslu á
sementi. Leggja til
hagstæðustu aðstöðu,
sem fyrirfinnst í land-
inu, til þess arna. Sam-
keppni er yfirleitt af
hinu góða, en hún get-
ur stundum snúist upp
í andhverfu sína. Hvað
ef þetta tiltæki verður
til þess að rústa inn-
lenda framleiðslu?
Hvað þá með samkeppnina?
í Morgunblaðinu 12. nóv. sl. var
rætt við þrenninguna: Sveitarstjóra,
hafnarstjóra og formann hafnar-
Ljóst má vera, segir
Guðmundur Vésteins-
son, að framtíð íslenskr-
ar sementsframleiðslu
mun byggjast á al-
mennri velvild í hennar
garð.
stjórnar í Þorlákshöfn og kemur
fram að þreifingar um þetta hafi
staðið yfir frá síðustu áramótum
við þennan danska aðila. Aðeins
þurfi að steypa plötur undir tankana
(væntanlega með íslensku sementi
eins og annað þar í höfninni). Vilji
væri ti! að samþykkja málið með
hraði í hafnarstjórn í byijun desem-
ber svo innflutningurinn gæti hafist
næsta vor. Allt klappað og klárt
fyrir danskt - já takk!
Innflutningur á sementi
frjáls frá 1970
Allt frá því gengið var í EFTA
árið 1970 hefur innflutningur á
sementi verið öllum frjáls en samt
hefur enginn nýtt sér það frelsi að
heitið geti. Kostnaðurinn við flutn-
inginn yfir hafið er tiltölulega hár
miðað við verð sementsins, þ.e. inn-
lend framleiðsla nýtur fjarlægðar-
verndar.
Lengi hefur verið vitað að erlend
sementsframleiðsla væri ódýrari
enda fer hún fram í
margfalt stærri og
öflugri verksmiðjum
við hagstæðari skilyrði
að mörgu leyti. Af-
kastagetan er þar slík,
að þær gætu auðveld-
lega knésett sements-
verksmiðjuna á Akra-
nesi, ef þessir aðilar
teldu það þess vert. En
hingað til hefur hin
sérstæða íslenska se-
mentsverksmiðja verið
látin í friði.
Sementsverksmiðj-
Guðmundur an á Akranesi vinnur
Vésteinsson að mestu úr innlendum
hráefnum, líparíti úr
Hvalfirði og kalki skeljasandsins
af botni Faxaflóa. Mun það vera
einsdæmi því yfirleitt er kalkið tek-
ið úr námum á þurru landi.
Sementsverksmiðjan býr yfir
fullnægjandi framleiðslugetu og
góðu dreifingarkerfi til að anna
eftirspurn hér á landi í bráð og
iengd. Þrátt fyrir að mikið hafí
verið unnið að endurbótum, tækni-
væðingu, hagræðingu með veru-
legri fækkun starfsmanna á síðustu
árum hefur rekstrarafkoma hennar
verið tæp síðustu ár.
Gamla landshöfnin
ríður á vaðið
Miklar umræður hafa staðið yfir
um sölu á hlutafé í Sernentsverk-
smiðjunni að undanförnu. í því sam-
bandi hafa verið unnar úttektir á
framtíðarhorfum um rekstur henn-
ar og hugsanlegt söluverðmæti.
Þrátt fyrir að nú horfi vel með fram-
kvæmdir á ýmsum sviðum eru tald-
ar fremur litlar líkur á því að um-
talsvert verð fáist í sölu. Er jafnvel
gælt við hugmyndir um hækkun
sementsverðs til að gera hana sölu-
vænlegri. Sjá víst flestir hve slíkt
er fráleitt og aðeins til þess fallið
að gefa byr undir vængi ráðagerð-
um eins og þessum Þorlákshafnar-
undrum.
Ljóst má vera að framtíð ís-
lenskrar sementsframleiðslu mun
byggjast á almennri velvild í hennar
garð. Ásamt nokkrum metnaði með
þjóðlegum þegnskap til að standa
vörð um þessa atvinnugrein hér á
landi um ókomin ár. Þar á við að
mun hægara er að rífa niður en
byggja upp.
Það getur því ekki fiokkast undir
annað en fyrirhyggjulitla ævintýra-
mennsku og það af opinberum aðila,
eins og hafnarstjórn Þoriákshafnar
sannarlega er, ef ætlunin er raun-
verulega að ganga nú fram fýrir
skjöldu og segja: „Danskt - já takk!“
Hafnir njóta framlaga úr ríkis-
sjóði og fer starfsemi þeirra fram
samkvæmt hafnalögum. Fram til
1990 var Þorlákshöfn landshöfn,
kostuð að öllu leyti af fé úr sameig-
inlegum sjóðum landsmanna og
naut forréttinda langt umfram allar
aðrar hafnir á landinu.
Við Akraneshöfn hefur verið
byggð öll sú aðstaða sem innlend
sementsframleiðsla þarfnast til að-
fanga, hráefnisöflunar og dreifing-
ar á unnu sementi frá verksmiðj-
unni. Rekstrargrundvöllur hafnar-
innar byggist á þessu að verulegu
leyti. Ákraneshöfn hefur ávallt
kostað gerð hafnarmannvirkja að
sínu leyti á móti framlögum úr ríkis-
sjóði og lengi framan af lagði bæjar-
sjóður henni til verulegt flármagn
af gjöldum bæjarbúa til uppbygg-
ingar.
Það skýtur því talsvert skökku
við, að það skuli vera Þorlákshöfn,
sem ríður hér á vaðið og ætlar að
leggja það af mörkum, sem fengið
er með þessum hætti, og beina því
til höfuðs innlendri sementsfram-
leiðslu. Er ekki ástæða fyrir yfir-
stjórn hafnarmála og íjárveitinga-
valdið að gefa einhvern gaum að
þessu og grípa jafnvel í taumana?
Akranes hefur farið halloka
En þarf Akranes nokkuð að ótt-
ast? Er ekki að koma álver á Grund-
artanga og göng undir Hvalfjörð?
Jú, vissulega bætir það eitthvað úr
slæmu atvinnuástandi og fjölgar
íbúum eitthvað á ný. Ekki má
gleyma því að Akraborg, sem veitt
hefur hátt í 40 manns atvinnu,
hverfur af vettvangi og umsvif í
höfninni minnka við það.
Á síðustu árum hefur átt sér stað
raunverulegur fólksflótti frá Akra-
nesi, þótt ekki hafi verið haft veru-
lega hátt um það. Staðreyndin er
að hinn 1. des. 1996 voru íbúar þar
5.084, en urðu þar flestir árið 1987
eða 5.426. En þetta segir ekki allt
því landsmönnum hefur í heild fjölg-
að á þessum tíma og ættu íbúar á
Akranesi nú að vera orðnir um
6.000, ef tekist hefði að halda í við
almenna flölgun landsmanna.
Ef til vill tekst þeim í Þorláks-
höfn að verða sér úti um nokkur
störf við átöppun og útkeyrslu á
innfluttu sementi svo fremi að hún
verði í einhveijum mæli, eins og
að hlýtur að vera stefnt. Slíkt kann
um leið að vera tilvísun á tífalda
fækkun starfa við íslenskan sem-
entsiðnað í öðru bæjarfélagi.
Höíundur á sæti í hnfnarstjórn
Akraness.
Sjúklingum
mismunað
í LÖGUM Trygg-
ingastofnunar ríkisins
er gert ráð fyrir að
sjúkratryggingar
greiði einungis reikn-
inga lækna sem eru á
samningi við Trygg-
ingastofnun ríkisins,
sjúklingar. Nú hafa
margir sérfræðingar
sagt upp samningum
við Tryggingastofnun
ríkisins. I þeirra hópi
eru t.d. allir þvag-
skurðlæknar starfandi
á Suðurlandi. Það er
því þröng á þingi í bið-
stofum sérfræðinga og
margir fá ekki af-
greiðslu þar eð sumir hafa ekki
efni á að greiða sérfræðireikning
að fullu. Sjúklingar er bíða eiga
því eftirfarandi kosti:
1) Fara til Akureyrar, en þar
lengjast biðlistar og aðsókn
hefur aukist. (Júlíus Gestsson,
yfirlæknir FSA.)
2) Bíða í þjáningu.
3) Leita eftir dýrum leguplássum
á sjúkrahúsum.
Vart ætlast löggjafinn
til þess, segir Ólafur
Olafsson, að Trygg-
stofnunar ríkisins
virðast stangast á við
þessi lagaákvæði. Eigi
að síður hefur Trygg-
ingastofnun ríkisins
greitt fyrir sjúklinga
er senda þarf til út-
landa vegna aðgerða
sem ekki er hægt að
framkvæma hérlend-
is? Sérsamningar við
lækna geta dregist á
langinn og á meðan
frestar Trygginga-
stofnun ríkisins
greiðslum í samræmi
Ólafur við lög stofnunarinn-
Ólafsson ar. Ekki er hægt að
fresta sjúkdómum.
Vart ætlast löggjafinn til þess
að Tryggingastofnun ríkisins safni
í digra sjóði meðan sjúklingar eru
afskiptir. Tryggingastofnun ríkis-
ins er rekin fyrir almannafé. Meiri
hluti sjúklinga er kominn á efri
ár og hafa því áratuga skatt-
greiðslur að baki sem eru greiðslur
fyrir væntanlega sjúkrahjálp. Nú
er verið að svipta almenning þeim
rétti. Ef lagaákvæði Trygginga-
stofnunar ríkisins eru á þann veg
túlkuð að þau stangist á við lög
um heilbrigðisþjónustu ber að
breyta þeim lögum hið bráðasta.
Höfundur er landlæknir.
ingastofnun ríkisins
safni í digra sjóði
meðan sjúklingar eru
afskiptir.
Þó að nokkur árangur hafi náðst
eru biðlistar langir. Biðlistar eftir
bæklunar-, þvag-, háls,-nef- og
eyrnaaðgerðum eru næsta svipaðir
og fyrir hálfu ári. Bið eftir hjarta-
skurðaðgerðum er styttri, en
óbreyttur eftir þræðingu. Til þess
að sjúklingur komist í hjartaaðgerð
þarf að þræða hann.
Samkvæmt lögum um heilbrigð-
isþjónustu nr. 97/1990 eiga allir
borgarar rétt á bestu þjónustu sem
völ er á, og í lögum um Réttindi
sjúklinga er nýlega voru samþykkt
á Alþingi er þessi réttur áréttaður
svo að lagaákvæði Trygginga-
Enn um fjölda vélstjóra á fiskiskipum
í sjónvarpsfréttum
hinn 30. október sl. var
meðal annars ijjallað
um aðalfund LÍU og
þau ummæli Kristjáns
Ragnarssonar að um
borð í íslenskum fiski-
skipum væru í mörgum
tilfellum of margir vél-
stjórar. I sama frétta-
tíma var haft viðtal við
mig þar sem ég hafn-
aði þessari fullyrðingu
Kristjáns og tók sem
dæmi að Samheiji á
og rekur 3 skip í
Þýskalandi og á þeim
séu allt upp í sex í
vél, en á sambærileg-
um skipum 3 í vél samkvæmt ís-
lenskum lögum.
í fréttatíma Sjónvarpsins 31.
október efaðist Þorsteinn Már Bald-
vinsson um þessi ummæli mín og
sagði að Samheiji tæki þátt í að
gera út tvö fiskiskip af ámóta stærð
og íslensk fiskiskip og á þeim skip-
um væru tveir vélstjórar og einn
aðstoðarmaður í vél.
í framhaldi af ummælum Þor-
steins fékk ég upplýsingar frá
Helgi
Laxdal
þýsku útgerðinni sem
gengur undir skamm-
stöfuninni DFFU um
mönnun skipanna
þriggja sem Samheiji
gerir út í Þýskalandi,
þ.e. Save manning
dockument, eða lág-
marks öryggismönnun
skipanna sem gefin er
út af opinberum aðilum
í Þýskalandi. Skipin
heita Cuxhafen sem er
með 1.400 kw vél til
framdriftar. Skipið er
mannað tveimur vél-
stjórum og einum að-
stoðarmanni í vél sem
er með 3,5 ára starfs-
þjálfun og nám vegna starfsins. Ef
skipið væri mannað samkvæmt ís-
lenskum lögum væru á því tveir
vélstjórar en enginn aðstoðarmaður
í vél. Hin skipin tvö heita Kiel og
Wiesbaden. Þau eru með rúmlega
2.200 kw vél til framdriftar, um
borð eru m.v. mönnunarskírteini 7
í vél, 3 vélstjórar, 3 aðstoðarmenn,
þar af einn véivirki og einn raf-
virki. í upplýsingum frá útgerðinni
kemur fram að um borð í þessum
Hér er sennilega um að
ræða eina af þekktum
aðferðum viðkomandi,
segir Helgi Laxdal, til
að koma á óeiningu milli
stétta.
skipum séu þrír til viðbótar þeim
fjölda sem kemur fram í mönnunar-
skírteininu og tilheyri þeir vélar-
rúmsliðinu. Tveir þeirra starfi í
tengslum við fiskimjölsverksmiðj-
una og einn sé baadermaður.
Þessi skip eru nokkuð_ stór eða
tæpir 85 metrar að lengd. í því sam-
hengi má benda á Sigli SI 250, hann
er um 81 metri að lengd og með
fiskimjölsverksmiðju um borð líkt
og þessi skip. Þar um borð eru 3
vélstjórar samkvæmt íslenskum lög-
um, enginn rafvirki. Sama á við um
skip Samheija. Ef þau sigldu undir
íslenskum fána þá krefðu fsl. lög
þriggja vélstjóra í vélarrúmsáhöfn-
ina, hvorki aðstoðarmanns né raf-
virkja. En við þurfum ekki rafvirkja
á okkar skip vegna þess að í vél-
stjóranáminu er kennd rafmagns-
fræði sem virðist ekki vera gert i
þýska vélstjóranáminu, a.m.k. ekki
að neinu marki. Niðurstaða mín er
súi að við Þorsteinn Már fórum báð-
ir nokkuð vel með staðreyndir í
nefndum viðtölum en við vorum
bara ekki að tala um sömu skipin.
Það skýrir greinilega það sem á
milli bar í öllum meginatriðum.
í ræðu sinni á aðalfundinum lét
Kristján Ragnarsson þess getið að
skipstjórarnir væru búnir að yfir-
taka störf vélstjóranna að hluta til
og þess vegna ætti að fækka vél-
stjórum um borð. Mínar upplýsingar
benda á þveröfuga átt eða þá að
vélstjórarnir standi t.d. einir „út-
stímin" á mörgum netabátum. Aft-
ur á móti kannast viðmælendur
mínir ekki við það að hafa séð skip-
stjórana við störf í vélarrúminu.
Hér er sennilega um að ræða eina
af þekktum aðferðum Kristjáns til
þess að koma á óeiningu milli stétta.
Það dregur úr samtakamætti þeirra
gagnvart útgerðinni.
Höfundur er formaður
Vélstjórafélags Islands.
BRETLAND