Morgunblaðið - 22.11.1997, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Græna
lækningin
HOLLUSTA og lækningarmátt-
ur jurta hefur verið talsvert til
umræðu að undanförnu og eru
menn ekki á eitt sáttir um ágætið.
Fyrirbyggjandi þættir, jafnvel lífs-
björg segja sumir, hjátrú og skottu-
lækningar segja aðrir. Fólk er varað
við trúgirni vegna skaðlegra áhrifa
jurta á sama tíma og það er hvatt
til að auka neyslu á jurtum (græn-
meti) og þá vegna hollustunnar. Það
* virðist ekki vera sama hvort drukk-
ið er seyði af jurtinni eða jurtin
etin öll.
Jurtir hafa verið notaðar um
aldir til lækninga
Jurtir hafa verið notaðar um ald-
ir bæði til að bæta líðan fólks og í
lækningaskyni. Á seinni árum hafa
verið gerðar umtalsverðar rann-
sóknir á efnainnihaldi margra
þekktra lækningajurta. Þær hafa
íeitt í ljós að forfeðurnir voru ekki
leiddir áfram af hjátrúnni einni,
margar jurtir reynast innihalda
mörg virk efni sem geta haft þau
áhrif sem voru þekkt voru frá fornu
fari.
Rannsóknir staðfesta oft
reynslu kynslóðanna
Skilgreining á jurtum í flokka
eftir því hvort þær hafa verið notað-
ar sem fæða eða til lækninga hefur
ekki alltaf verið skýr, enda hafa
þessir þættir oft farið saman. Má
sem dæmi nefna fjallagrösin sem
voru notuð hér bæði sem fæða og
til lækninga langt fram á þessa
öld. Margir þeir sem fæddir eru
fyrir daga penicillins, muna vel heitt
' fjallagrasaseyði sem gefið var við
lungnakvefi. Rannsóknir hafa leitt
í ljós að í þessu seyði eru bakteríu-
drepandi efni.
Formæður okkar hafa án efa
kunnað sitt hvað fyrir sér, þó að
margt hafí fallið í gleymsku. Við
veltum fyrir okkur til hvers Guðrún
Ósvífusdóttir hafi notað laukinn
sem hún ræktaði í garðí sínum. I
Laxdælu segir að Guðrún hafí kall-
að sonu sína til sín í laukgarð sinn
til að hvetja þá til föðurhefnda.
Vitað er að til forna var laukur
notaður til að vama skemmdum og
hindra að ígerð myndaðist í sárum.
Bakteríudrepandi eiginleikar lauks-
ins hafa verið staðfestir með seinni
' tíma rannsóknum. Flestir þekkja
hvítlaukinn sem bragðbæti í mat.
Hvítlaukur hefur verið ræktaður
a.m.k. frá tímum Forn-Egypta og
verið notaður bæði sem fæða og til
lækninga.
í nútímaeldhúsinu er safn holl-
ustuefna. Sennilega er fáum ljóst
hvað leynist í kryddhillunni. Þar eru
krydd sem finna má í flestum bók-
um um lækningajurtir. Kryddið kitl-
ar ekki aðeins bragðiaukana, áhrif-
in geta verið margvísleg: róandi,
mýkjandi, bakteríudrepandi og
jafnvel kynörvandi.
Lækningar að fornu
Menn lærðu snemma að greina
þær jurtir sem veittu þeim betri líð-
an. I pappírshandriti frá um 1700
f. Kr. er að finna uppskriftir forn-
egypskra lækna að lyfjum gegn
ýmsum sjúkdómum.
Læknar Forn-Grikkja tóku upp
mikið af lyfja- og læknislist Egypta
og þróuðu áfram. Þeir gáfu út rit
um eiginleika jurta og lækningu við
ýmsum sjúkdómum.
Lækningar og hjátrú fyrr á
öldum
í hinni fornu Róm rannsökuðu
-* lærdómsmenn og læknar bæði
plöntur og dýr í þeim tilgangi að
fínna upp ný lyf, en á sama tíma
seldu aðrir læknar alls kyns fárán-
legar samsettar lyfjablöndur, m.a.
úr blóði dýra, til lækninga á hvers
konar sjúkdómum og var reynt að
vara við því. Við hnignun Róma-
veldis féll talsvert af þekkingu
* þeirra á lækningum í gleymsku um
tíma, nema í klaustrum þar sem
munkar varðveittu rit gríska lækn-
isins Hippocratesar og hins róm-
verska Galen. Munkar ræktuðu
kryddjurtir til lækninga í görðum
við klaustrin og hjúkruðu sjúkum.
Síðan kom tímabil þar sem læknis-
list Grikkja og Rómverja var talin
andkristin og tengd svartagaldri.
Hér á landi amaðist kirkjan lítið
við verndarráðum eða varnargaldri
(hvítagaldri) sem gat falið í sér
lækningu.
Arabar kynntu sér læknislistina
af ritum Grikkja og Rómveija á
tímabilinu 850 til 1050 og þýddu
þær yfir á arabísku. Arabar og
grannar þeirra Asíumenn stofnuðu
fyrsta læknaháskóla Evrópu í Sal-
erno á Ítalíu um árið 900 og var
skólinn starfandi þar til í lok fjórt-
ándu aldar.
Áhrifamikil lyf seinni ára
uppfinning
Því er haldið fram að þó að vest-
rænir læknar hafi í gegnum aldirn-
ar lært að þekkja sjúkdóma var
blóðtaka lengi vel helsta lækninga-
aðferð þeirra. Aðeins nokkur lyf
voru notuð af læknum allt fram á
Hollustajurta er
umdeild. Vita menn
hvað leynist í kryddhill-
unni? spyr Margrét
Þorvaldsdóttir, sem
kynnti sér málin.
þessa öld, má þar nefna ópíum við
verkjum sem upphaflega er komið
frá Egyptum, cinchona-börk (kínín)
við malaríu sem uppgötvaður var í
Perú um 1500, sítrusávexti við
skyrbjúg frá því á 17. öld og hjarta-
lyfið digitalis frá Bretlandi á 18.
öld. Það er ekki fyrr en með tilkomu
súlfa við bakteríusýkingum og blóð-
eitrunum á markað 1935 að talað
er um byltingu í lækningum.
Þar getur verið komin ein skýring
á því hvers vegna leitað hefur verið
um aldir til náttúrunnar með lækn-
ingu og oft með árangri. Nú eru
fjölmörg viðurkennd lyf unnin úr
jurtum. Mikill áhugi vestrænna vís-
indamanna beinist að kínverskum
jurtalyfjum sem hafa verið skráð
þar í 2700 ár. Lyíjaiðnaðurinn hef-
ur sýnt þessu takmakaðan áhuga,
þar sem rannsóknakostnaðurinn
myndi ekki tryggja þeim einkaleyfi
- enginn getur tekið einkaleyfi á
plöntur! Bandarískar heilbrigðis-
stofnanir hafa sett upp rannsóknar-
hópa til að meta áhrif þessarajurta-
lyfja og er það ekki síst gert vegna
þrýstings fá almenningi, sem notar
þau í vaxandi mæli, og krefst meiri
upplýsinga um jurtirnar, virkni
þeirra og áhrif.
Höfundur er blaðamaður.
I DAG
SKAK
llmsjón Margcir
Pctursson
STAÐAN kom upp á In-
vestbankamótinu sem nú
stendur yfir í
Belgrad. Vasílí
ívantsjúk
(2.725) hafði
hvítt og átti leik
gegn heima-
manninum,
Aleksandar
Kovacevic
(2.525). 41.
Hxd5! - exd5
42. c6 og svartur
gafst upp, því
hrókarnir ráða
ekki við tvö sam-
stæð frípeð
hvíts.
Tefldar hafa
verið sjö umferð-
ir af níu á mótinu, sem er
síðasta stórmótið fyrir
heimsmeistaramót FIDE í
desember. Staðan er þessi:
1.-3. Vasílí Ivantsjúk,
Úkraínu, Viswanathan An-
and, Indlandi og Aleksei
Shirov, Lettlandi 5 v., 4.-5.
Vladímir Kramnik, Rúss-
landi og Joel Lautier,
Frakklandi 4 v., 6. Boris
Gelfand, Hvíta-Rússlandi
3'A v., 7. Alexander
Beljavskí, Slóveníu 3 v., 8.
Kiril Georgiev, Búlgaríu, 9.
Ljubomir Ljubojevic, Júgó-
slavíu 2 v. 10. Aleksandar
Kovacevic, Júgóslavíu 1 v.
BRIDS
Umsjón Guómundur Páll
Arnarson
ÞÓRÐUR Sigurðsson og
Gísli Þórarinsson frá Selfossi
unnu stórmót Bridsfélagsins
Munins og Samvinnuferða á
laugardaginn fyrir viku.
Meðal keppenda voru ís-
landsmeistaramir í tvímenn-
ingi, Sverrir Kristinsson og
Símon Símonarson, og ný-
krýndir meistarar í Frakk-
landstvímenningi BR, þeir
Jón Þorvarðarson og Hauk-
ur Ingason. Spilið í dag kom
upp í viðureign þeirra.
Austur gefur; NS á
hættu.
Xorður
4 1042
V 765
♦ D1093
4 D72
Vestur Austur
4 K95 4ÁG83
V 1032 ▼ K4
4 KG76 llllll 4 852
4 1086 4ÁG93
Suður
4 D76
V ÁDG98
4 Á4
4 K54
Vestur Norður Austur Suður
Jón Símon Haukur Sverrir
- - 1 grand Dobl
Pass * Pass Redobl Pass
Pass 2 tígiar Pass 2 hjörtu
Pass Pass Dobl Allir pass
Opnun Hauks á grandi
er 12-15 punkta og pass
Jóns við doblinu er krafa,
sem heimtar redobl frá
makker. Jón getur þá haft
tvennt í hyggju: Annað-
hvort að flýja úr grandinu
með einlita hönd, ellegar
sitja sem fastast og upp-
skera ríkulega í redobluðu
spili! Eitt grand redoblað
er spennandi spil, en Símon
ákvað að taka út í tvo tígla,
sem Sverrir breytti síðan í
tvö hjörtu. Dobl Hauks er
ekki sjálfgefið, en hann vill
ekki „lækka bitina“.
Út kom lítið lauf. Hauk-
ur lét gosann og Sverrir
drap með kóng og spilaði
strax laufi til baka á
drottningu og ás. Nú skipti
Haukur yfir í spaðagosa,
og rak þannig fleyg á milli
drottningar og tíu. Sverrir
lét drottninguna og Jón
drap á kónginn. Jón tók
slag á lauftíu áður en hann
spilaði spaðaníunni í gegn-
um tíuna. Þar fékk Haukur
tvo slagi á Á8 og spilaði
svo tígli yfir á kóng mak-
kers. Aftur kom tígull og
Sverrir átti á ásinn blank-
an. Hann spilaði hjartaás
og drottningu. Haukur
drap á kónginn og spilaði
laufi út í þrefalda eyðu,
sem uppfærði áttunda slag
varnarinnar á hjartatíuna!
800 niður og hreinn toppur.
VELVAKANDI
Svarar í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
„Fátæk börn
á íslandi“
VELVAKANDA barst
eftirfarandi: „Stofnað
hefur verið félag til
hjálpar fyrir fátæk börn
á íslandi. Félagið heitir
því einfalda nafni: Fátæk
böm á íslandi. Ástæðan
fyrir þessari stofnun er
sú að þessi hópur sem
hefur verið stórlega van-
ræktur um langa hríð
þarf nauðsynlega að fá
hjálp núna umfram aðra
hópa í þjóðfélaginu.
Hveijir tilheyra þess-
um hópi? Þeir sem eiga
við vanda af fjárhagsleg-
um toga öðram fremur
en þeir sem ekki eiga
næga peninga til fram-
færslu. Þetta er hópurinn
sem leitar eftir flárhags-
hjálp á ýmsum árstím-
um, t.d. á haustin þegar
skólarnir byrja, fyrir jól
og áramót og á vorin
þegar fermingartímabilið
stendur yfir. Þessi hópur
er því að stærstum hluta
einstæðar mæður og fjöl-
skyldur með börn þar
sem foreldrar eiga í erf-
iðleikum með að sjá um
framfærslu barna sinna.
Hvernig kemst hjálpin
til réttra aðila? Valin
verða út börn ásamt fjöl-
skyldum þeirra með að-
stoð opinberra aðila um
land allt og ýmissa hjálp-
arstofnana. Sjóðurinn
mun forðast að afhenda
beinharða peninga en
mun þess í stað greiða
ýmsa nauðsynlega reikn-
inga.
Markmið sjóðsins er
fýrst og fremst að hjálpa
börnum fátækra foreldra
á íslandi þannig að þau
fái að njóta sín til jafns
við önnur börn.
Kjörorð söfnunar okk-
ar verður: Hjálpum okk-
ar minnsta bróður á ís-
landi. Allar upplýsingar
um félagið er hægt að
fá í síma 588-4343.
Hægt er að greiða inn á
tékkareikning félagsins í
Búnaðarbanka, Seljaúti-
búi, á tékkareikning nr.
3440.“
Heima er best
ÉG ER búin að spyijast
víða fyrir um tímaritið
„Heima er best“. Mig
vantar árganginn 1953.
Ef einhver á þennan ár-
gang og vildi láta hann
vildi ég kaupa hann. Ég
á nokkur aukablöð sem
ég vil láta. Uppl. í síma
554-0614.
Anna.
raBEH
Hringur fannst
GULLHRINGUR fannst
í Skógarbæ, Árskógum
4, fyrir u.þ.b. þremur
vikum. Uppl. í síma
587-3969.
Dýrahald
Silfurpersi týndist
SILFURPERSI, högni,
hvítur og hvert hár endar
í gráu, týndist frá Skipa-
sundi, er nýfluttur þang-
að. Hann er búinn að
vera týndur í 2 vikur.
Þeir sem hafa orðið varir
við kisa hafí samband í
síma 553-3727.
Kettlingur fæst
gefins í Keflavík
KETTLINGUR, hvítur
með svartgulu, kassa-
vanur, fæst gefins. Uppl.
í síma 421-3748.
4P;

ÞÚ kemur á mjög- slæm-
um tíma. Framkvæmda- AUÐVITAÐ sá ég rauða
stjórinn er við.
ljósið, en ég sá þig ekki.
Víkveiji skrifar...
AÐ ER snjallt hjá íslendingafé-
laginu í Danmörku að bjóða
upp á hangikjötsreykingu í Kaup-
mannahöfn fyrir þá, sem vilja koma
jólahangikjöti til vina og ættingja
í ríkjum Evrópusambandsins. Eins
og fram hefur komið í fréttum má
ekki flytja íslenzkt hangikjöt inn til
ESB-landanna. Það hefur hins veg-
ar ekki komið eins skýrt fram að
ástæðan er ekki sérstök andúð
skriffinna í Brussel á hefðbundnum
islenzkum mat, heldur sú staðreynd
að engin íslenzk kjötvinnsla uppfyll-
ir heilbrigðisstaðla Evrópusam-
bandsins. Fjögur sauðfjársláturhús
uppfylla hins vegar ESB-staðla og
kjöt frá þessum húsum má því
væntanlega flytja til Danmerkur og
reykja þar.
xxx
ÞAÐ hlýtur að vekja fólk til
umhugsunar að engin íslenzk
kjötvinnsla skuli uppfylla heil-
brigðisreglur ESB. Þær eru settar
neytendum til verndar og ástæða
til að spyija hvers vegna íslenzkir
neytendur geta ekki gengið að
sömu gæðum vörunnar vísum og
borgarar ESB-ríkja. Á undanförn-
um misserum hefur verið sett fram
rökstudd gagnrýni á gæðamál í
íslenzkum kjötvinnsluhúsum, með-
al annars af hálfu þeirra, sem reynt
hafa að markaðssetja íslenzkar
kjötafurðir erlendis. Víkveiji legg-
ur til að íslenzku kjötiðnaðarmenn-
irnir, sem eiga að hafa umsjón með
reykingunni í Kaupmannahöfn,
kynni sér aðstæður í danska reyk-
húsinu, sem íslenzka lambakjötið
verður reykt í, og miðli af reynslu
sinni þegar heim er komið. Þá
væri bæði hægt að tryggja íslenzk-
um neytendum og unnendum ís-
lenzks hangikjöts í ESB-löndunum
vöru, sem uppfyllir ströngustu
gæðakröfur.
xxx
EKKI var seinna vænna að sam-
gönguráðuneytið, sem hefur
fjarskiptamálin á sinni könnu,
kæmi sjálfu sér á framfæri á alnet-
inu, en ráðuneytið opnaði heima-
síðu nú í vikunni. Það kemur Vík-
veija nokkuð á óvart að á íslandi,
þar sem einna hæst hlutfall íbúa í
löndum heims hefur aðgang að
alnetinu, skuli fjögur ráðuneyti í
Stjórnarráði íslands enn ekki hafa
komið sér upp heimasíðu á netinu.
Þetta eru dóms- og kirkjumála-
ráðuneytið, félagsmálaráðuneytið,
heilbrigðis- og tryggingamálaráðu-
neytið og landbúnaðarráðuneytið.
Skilja forráðamenn þessara ráðu-
neyta ekki nauðsyn þess að nýta
hinn nýja miðil til að koma upplýs-
ingum um starfsemi hins opinbera
til almennings?
XXX
RENSÁSKIRKJA hefur nú
tekið upp svokallaða „mæðra-
morgna“ eins og flestar aðrar kirkj-
ur í höfuðborginni, samkvæmt
fréttatilkynningu í Morgunblaðinu
á fimmtudag. Þar segir jafnframt:
„Þeim [mæðramorgnunum] er ætl-
að að mæta þörfum foreldra ungra
barna sem vilja njóta félagsskapar
annarra á sama báti og leiða börn
sín til kirkju." Fyrst þetta er til-
gangurinn, af hveiju heita þessar
samverustundir ekki bara foreldra-
morgnar? Er ætlun kirknanna að
fæla feður ungra barna frá þessum
samkomum, sem Víkveiji hefur
heyrt vel látið af? Varla er kristi-
legt uppeldi barnanna einkamál
mæðranna.