Morgunblaðið - 04.01.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1998 33
+ Anders Iiuldén
fæddist í Jakob-
stad í Austurbotni í
Finnlandi 16. júlí
1924. Hann lést á
sjúkrahúsi í Borgá
11. desember síð-
astliðinn. Hann
lauk pol. mag. prófi
frá Ábo Akademi
1952 og starfaði
sem blaðamaður,
fyrst við Ábo und-
errattelser og
Morgon-Tidningen
í Stokkhólmi, en
varð 31 árs gamall ritsljóri Jak-
obstads Tidning. 1962 varð
hann blaðafulltrúi við sendiráð
Finnlands í Stokkhólmi og
starfaði víða fyrir utanríkis-
Anders Huldén var ekki fyrsti
sendiherra Finnlands í Reykjavík.
Hann var annar í röðinni þeirra
fjögurra finnsku sendiherra sem hér
hafa starfað. En að mörgu leyti var
eins hann hann væri sá fyrsti. Þeg-
ar hann kom 1985 var allt í einu
kominn maður sem frá upphafi vissi
hvað hann vildi, tók nýja stefnu og
skipti um gír. Allt í einu urðu allir
varir við finnska sendiráðið hér og
samskipti þjóðanna stórjukust á
skömmum tíma. Ég hefði ekki trúað
því fyrr að slíkt væri til, en hér var
kominn maður sem var sendiherra
af hugsjón.
Anders var ekki kominn til að
láta sér líða vel, sitja veislur og
bijóta heilann um hvernig ætti að
raða til borðs. Hann var kominn til
að tengja saman tvær þjóðir sem
vissu hvor af annarri, sem alltaf
hafa hugsað hlýtt hvor til annarrar
og í raun verið undarlega líkar um
margt, þrátt fyrir fjarlægð i tima
og rúmi og ólíkan uppruna. Samt
þekkti hann ísland ekki vel af eigin
raun, og komst snemma að því. Þau
hjónin festu bíl sinn síðla kvölds á
leið milli Krýsuvíkur og Þorláks-
hafnar í frosti og brugðust skakkt
við að öllu leyti. En allt fór þó vel,
og oft rifjaði Anders upp þessa eld-
skírn, sem hann sagði að hefði
kennt sér meira um Island og ís-
lendinga en flest annað.
Kannski var Anders svona
óvenjulegur sendiherra af því að
hann kom ti! utanríkisþjónustu
lands síns úr stétt blaðamanna.
Hann var athugull áhorfandi sam-
tíðar sinnar og óragur við að ýta
við henni með beinskeyttum at-
hugasemdum, maður starfs sem
krefst skjótra viðbragða og vill sjá
árangur erfiðis síns. En hann sagði
mér að það hefði verið gæfa sín,
að skömmu eftir komuna hingað
kynntist hann Vigdísi forseta og
bast henni sterkum vináttuböndum.
Af henni sagðist hann einkum hafa
lært tvennt: að sönn manneskja
hreykir sér ekki og gleymir aldrei
uppruna sínum.
Ef til vill hefur þessi vinátta orð-
ið til þess að Anders gerðist i raun
tvöfaldur sendiherra. Hann var ekki
aðeins sendiherra Finnlands í
Reykjavík, heldur einnig ötull tals-
maður íslands í Finnlandi, þar sem
ekkert íslenskt sendiráð var. Ég
held að enginn hafi farið erindis-
leysu til Anders, og finnskir vinir
mínir, sem hingað komu, sögðust
aldrei hafa fyrirhitt þvílíkan sendi-
fulltrúa þjóðar sinnar. Embættis-
færsla hans var óaðfinnanleg, hann
var óþreytandi að skrifa til Finn-
lands um málefni okkar íslendinga,
og hann var síspyijandi um íslensk-
ar aðstæður, líkt og hann þyrsti að
kynnast landi og þjóð sífellt betur.
Það var þess vegna ákaflega
skemmtilegt að ferðast með þeim
hjónum, Anders og Ritu, um landið,
því að áhugasvið hans var svo vítt:
náttúran, gróðurfar, jarðfræði,
saga, þjóðsagnir, persónusaga,
listalíf og önnur menning, atvinnu-
líf og almennir lífshættir, allt vakti
óseðjandi forvitni hans. Það er til
dæmis um áhuga hans á íslending-
ráðuneytið. Hann
var aðalræðismað-
ur í Hamborg
1979-85 er hann
var skipaður sendi-
herra í Reykjavík
1985-1989. Hann
samdi fimm bækur,
síðast En smástads-
redaktörs bekann-
elser (1994).
Eiginkona And-
ers var Rita Elm-
gren-Huldén og
eiga þau einn son,
Michael.
Bálför Anders hefur farið
fram, en aska hans verður jarð-
sett í fjölskyldugrafreit Huld-
én-ættarinnar í Munsala í Aust-
urbotni á sumri komanda.
um, að hann las minningargreinar
hér í MorgunblaðinU og ræddi oft
um, hve þær bæru vott um einstakl-
ingsvirðingu, sem væri fátíð með
öðrum þjóðum.
Þegar Anders hvarf héðan og lét
af embætti fyrir aldurs sakir, var
hans strax sárt saknað af fjölmörg-
um íslenskum vinum hans. En hann
settist ekki í helgan stein. Þau hjón
bjuggu sér nýtt heimili í Villa
Biaudet í Lovisa, sem er heiðursbú-
staður fyrir rithöfunda, og þar sat
hann við skriftir. Nú síðast hafði
hann nýlokið við handrit að bók sem
byggðist á reynslu hans af berkla-
veiki á yngri árum, og hann var
einnig með íslandsbók í smíðum.
En best undi Anders sér samt á
æskuslóðum sínum í Austurbotni,
þar sem hann átti lítið sumarhús á
Nörrokers við Mono, nálægt strönd-
inni fyrir norðan Vasa. Þar var
hann frá því snemma vors langt
fram á haust, í nágrenni við frænda
sinn Lars Huldén, skáld og prófess-
or. Frá húsum þeirra liggur Vigdís-
arstígur inn í skóginn. Og fyrir
þremur árum sýndi Anders okkur
Antti Tuuri væntanlegan legstað
sinn í kirkjugarðinum skammt frá,
ættargrafreitinn þar sem hann
sagðist ætla að safnast til feðra
sinna. Nú tekur mjúk moldin í Aust-
urbotni við þessum syni sínum sem
vann ómetanlegt starf við að tengja
saman bræðraþjóðirnar tvær, Finna
og íslendinga. Við íslenskir vinir
hans kveðjum hann með söknuði
og sorg, og sendum Ritu og Mike
innilegustu samúðarkveðjur.
Njörður P. Njarðvík.
Mitt á jólaföstunni barst frá
Finnlandi frétt um að Anders Huld-
én, fyrrum sendiherra Finna á ís-
landi hafi látist 11. desember á
sjúkrahúsi í Borgá, 73 ára að aldri.
Andlát Anders kom á óvart, en þó
samt ekki svo mjög, því að nokkur
ár eru síðan hann fékk blóðtappa.
Áhyggjur Anders beindust þá að
því að hafa ekki nægilegan tíma
fyrir sig, því að næsti blóðtappi
gæti reynst örlagafullur. „Fjögur
til fimm ár í viðbót", sagði hann.
„Þau þarf ég til að Ijúka því sem
ég hef ætlað mér.“ Hann var þá
önnum kafinn við að safna efni í
nýja bók. Hann hafði m.a. hugsað
sér að skrifa bók um ísland en
hafði einnig tvær aðrar í huga.
Við andlát sitt var hann að vinna
að bók um Ulla Bjerne, finnlands-
sænskan rithöfund, og mann henn-
ar, Leon Biaudet lækni, en hafði
jafnframt því haldið áfram að
safna efni um ísland. Þegar hann
féll frá, hafði hann í tölvu sinni
geysilegan fróðleik um allt sem
varðar Island auk blaðaúrklippa
sem hann hafði haldið til haga í
fleiri ár. Þetta efni var tilbúið til
úrvinnslu, en bíður nú eftir öðrum
til að ljúka verkinu.
Á Islandsárum sínum gaf Anders
út bókina Finlands kungaáventyr
1918 og fékk sú bók mjög góða
dóma. Hún var gefin út 1989, bæði
á sænsku og finnsku og er til í
bókasafni Norræna hússins. Þýsk
útgáfa þessarar bókar er væntanleg
á næstunni. Á þessum árum hafði
Anders enn ekki lært á tölvu og
nefndi ánægður hve hann sem fyrr-
verandi blaðamaður væri fljótur að
skrifa á ritvél. Seinna fór hann að
fá aðra þanka, því að þegar ég hitti
hann þremur árum síðar, var hann
með ferðatölvu á borðinu. Árið 1994
kom út endurminningabók sem
íjallaði aðallega um þau ár sem
Ánders starfaði sem ritstjóri blaðs-
ins Jakobstads tidning (1954-62) í
sænskumælandi Austurbotni. Bók-
in hét En smástadsredaktörs
bekannelser og er hana einnig að
finna í Norræna húsinu.
Þegar við Anders hittumst í sein-
asta sinn var fagur haustdagur hér
í Reykjavík; loftið var hreint og
tært og gulu og rauðu laufín feykt-
ust til við gangstéttina. Hann var
nýbúinn að nefna ósk sína um auka-
árin; hann vissi að það haustaði,
en vonaði að veturinn léti bíða eftir
sér um sinn. Með léttleika sem var
honum eðlislægur spurði hann mig:
„Ætlar þú að skrifa minningarorð
um mig í Moggann, þegar ég er
farinn?“ „Að sjálfsögðu," ansaði ég
og hló við. —
- Nú er kominn tími til að efna
loforðið. En hvað á að segja? -
Finnska blaðið Hufvudsstadsbladet
tók þannig til orða að Anders Huld-
én hafi innan utanríkisþjónustunnar
orðið goðsögn í lifanda lífí. Hann
var maður sem hlustað var á og
sem virðing var borin fyrir. - Ég
held að enginn, sem hitti Anders
Huldén á lífsleiðinni, hafi gleymt
honum. Hann var einn af þessum
mönnum, sem manni fínnst að
maður hafí þekkt alla sína ævi.
Hann var óþvingaður, blátt áfram,
en jafnframt kurteis og tillitsamur.
Hann geislaði af lífsgleði og hafði
einlægan áhuga á öllu í kringum
sig. Hann fylgdist vel bæði með
stjórn- og menningarmálum og var
viðræðuhæfur um flest milli himins
og jarðar. Það var aldrei nein logn-
molla kringum hann.
Anders Huldén var sendiherra
Finna hér á landi frá árinu 1985
til 1989, eða þangað til hann fór á
eftirlaun. Þó að svo mörg ár séu
liðin frá því að hann og kona hans
Rita kvöddu ísland, muna margir
íslendingar enn eftir þeim hjónun-
um, hafa verið í reglulegum sam-
skiptum við þau og sumir hafa
heimsótt þau í Finnlandi.
Eftir að Anders Huldén gerðist
sendiherra hér vann hann af kappi
við að efla tengsl Finna og íslend-
inga. í starfi sínu naut hann stuðn-
ings konu sinnar Ritu Elmgren-
Huldén, en hún hafði þegar unnið
sér þjóðarhylli sem söng- og leik-
kona í Finnlandi áður en þau hjónin
giftu sig. Rita, eins og svo margir
makar diplómata, varð að yfírgefa
eigin starfsframa til að geta fylgt
manni sínum til útlanda. Bæði voru
þau hjónin vel menntuð og hógvær.
Þau voru vingjarnleg og gestrisin
og það var gott að heimsækja þau,
hvort sem það var í opinberum eða
einkaerindum.
Huldén-hjónin ræktuðu sérstak-
lega sambönd við listafólk og unnu
að því, að gagnkvæmar heimsóknir
listamanna þessara tveggja landa
urðu að veruleika. Bæði komu þau
frá menningarheimilum, en kynnt-
ust einnig listamönnum af eigin
raun. Á árum sínum í Jakobstad
kynntist Anders m.a. bræðrunum
Ágren, en einn þeirra, Gösta, fékk
eimitt bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs árið 1989 fyrir ljóðabók
sina Jár, en hann notar sænska
mállýsku Austurbotninga í ljóðum
sínum. Sú mállýska er mjög svip-
mikil og fornleg en öðrum sænsku-
mælandi mönnum oft torskilin.
Anders var mikill myntsafnari
og hér á Islandi fann hann marga
sálufélaga. I safni sínu átti hann
margar fágætar myntir og sýndi
það bæði hér í Reykjavík og einnig
í Nuuk á Grænlandi. Einnig tefldi
hann mikið og átti fasta taflfélaga.
Eftir að Anders hætti sem sendi-
herra settust þau hjónin fyrst að í
Kauniainen (Grankulla), sem er lít-
ill bær með sænskumælandi meiri-
hluta skammt frá Helsinki, en 1994
fengu þau inni í íbúðarhúsi fínn-
landssænska rithöfundasambands-
ins, Villa Biaudet í Lovisa, en Lo-
visa er lítill vinalegur bær austur
af Helsinki. Bærinn Lovisa fagnaði
þeim hjónunum, ekki síst vegna
þess að Rita, kona Anders, hafði
alist þar upp, þó að hún sé fædd í
Helsinki. Bæjarbúum þótti yndis-
legt að fá „söngdrottningu" sína
og manninn hennar til baka.
Þó að Anders Huldén hafí lengi
verið diplómat, blundaði blaða-
mannseðlið alltaf í honum. Hans
mottó var: Að lifa það er að skrifa.
Hann skildi mátt fjölmiðlanna og
um leið það vald sem fjölmiðlamenn
hafa. Sem fréttamaður stærsta
blaðs Finna, Helsingin Sanomat,
naut ég oft góðs af þar sem And-
ers var. Ef hann frétti um eitthvað,
var hann fljótur að hringja og gefa
vísbendingu. Við blaðafulltrúa ís-
lenska utanríkisráðuneytisins
kvartaði hann, að ekki væri til neinn
listi yfir fréttamenn erlendra fjöl-
miðla hér á landi. Slíkan lista og
dreifíngu hans taldi hann bráðnauð-
synlegan: Þannig gætu þeir sem
vildu fá umfjöllun í erlendum fjöl-
miðlum, bæði listamenn, stjórn-
málamenn og fólk úr viðskiptalíf-
inu, nálgast þessa aðila beint. And-
ers fannst óskiljanlegt, að íslenska
utanríkisráðuneytið hafði ekki skilið
mikilvægi þessa máls. Eina svarið
sem hann fékk var að hvorki væri
til mannskapur né peningar til að
vinna slíkan lista.
Anders Huldén var sannur Finni,
en hann var sænskumælandi Finni.
Sænskan var honum tamari, þó að
hann hafí einnig talað fínnsku reip-
rennandi. Fjölskylda hans kom frá
Austurbotni, en sjálfur ólst hann
upp í Turku (Ábo), tók stúdentspróf
1943, nam stjórnmálafræði við há-
skólann og lauk meistaraprófi það-
an árið 1952. Þegar á námsárum
sínum starfaði Anders sem blaða-
maður, fyrst við Ábo Underráttelser
en síðar við stokkhólmskt blað
Morgontidningen. Haustið 1954 var
hann ráðinn ritstjóri Jakob'stads
tidning, en Jakobstad var fæðingar-
bær hans í Mið-Austurbotni, og var
hann þar næstu átta árin. Ráðning
Anders markaði tímamót fyrir Jak-
obstads tidning, sem innan fárra
ára reis úr ládeyðu landsbyggðar-
blaðs til að verða blað sem vitnað
var í. Með beinum samböndum tókst
Anders oft að birta fréttir stjórn-
málalegs eðlis sem ekki einu sinni
höfuðborgarritstjórnir höfðu hug-
mynd um. Einnig leiddi hann fram
ýmsar nýjungar sem mæltust vel
fyrir í blaðaheiminum.
Á þessum árum var harður slag-
ur um forsetaembættið, sem lauk
með því að Urho Kekkonen náði
kjöri árið 1956. Sem fijálslyndur
vinstrimaður hafði Anders Huldén
skipað sér í stuðningsmannahóp
Kekkonens og var talið að forsetinn
hafí launað honum með því að skipa
hann sendifulltrúa fjölmiðla- og
menningarmála í Stokkhólmi. En
sú staða var talin mjög mikilvæg.
Anders - og þau hjónin bæði -
sýndu fljótt að þau voru starfi sínu
vaxin og heilluðu alla sem þeim
kynntust.
Diplómatar mega ekki stoppa
lengi á hveijum stað: Á eftir Stokk-
hólmi fylgdu Vín, Bern, Bonn og
Hamborg og síðast Reykjavík. Á
millitíðinni var Anders fímm ár
(1974-79) heima, þá sem yfírmaður
fjölmiðla- og menningarmáladeildar
utanríkisráðuneytisins.
Það er óhætt að segja að þau
Anders og Rita létu engan ósnort-
inn. Bæði voru þau heillandi per-
sónuleikar, en sem tvíeyki studdu
þau hvort annað og unnu sér orð
fyrir að vera „húmanistar“ í orðsins
bestu merkingu. Þeirra var sárt
saknað, þegar þau hurfu úr sendi-
herrabústaðnum við Hagamel.
„Maður kemur í manns stað“ er
sagt, en það er skarð fyrir skildi
þar sem Ánders var.
Ég votta Ritu, syni þeirra Mike,
og allri ijölskyldu þeirra mína
dýpstu samúð.
Marjatta ísberg.
t
Ástkær eiginkona mín, móðir okkar, stjúp-
móðir, tengdamóðir, amma og langamma,
SIGRÍÐUR ELÍSABET JÓNSDÓTTIR
kennari,
Engihjalla 17,
Kópavogi,
verður jarðsungin frá Háteigskirkju
þriðjudaginn 6. janúar kl. 13.30.
Þeir sem vilja minnast hennar er bent á
Heimahlynningu krabbameinssjúkra og minningarsjóð Blindrafélagsins.
Steingrímur Þórisson,
Margrét B. Eiríksdóttir, Kristinn 6. Magnússon,
Jón H. Steingrímsson, Valgerður L. Sigurðardóttir,
Bergur Þ. Steingrímsson, Steinunn Másdóttir,
Þuríður A. Steingrímsdóttir, Óli H. Þórðarson,
Guðrún B. Steingrimsdóttir, Ármann Hallbertsson,
Þórir Steingrímsson, Margrét Sveinbjörnsdóttir,
Stefán Steingrímsson, Margrét Hreinsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.

Faðir okkar, tengdafaðir, afi, sonur, vinur,
bróðir og mágur,
GUNNAR GUÐSTEINN ÓSKARSSON
húsasmíðameistari
verður jarðsunginn frá Seljakirkju mánudaginn
5. janúar kl. 13.30.
Ólöf Gunnarsdóttir, Baldur Magnússon,
fvar Þór, Stefán Óli, Gunnar Örn,
Óskar Gunnarsson,
Vilborg Guðsteinsdóttir,
Erlín Óskarsdóttir,
Ásta Óskarsdóttir,
Finnur Óskarsson,
Þórunn Óskarsdóttir,
Óskar Guðmundsson,
Ástráður Stefán Guðmundsson,
Steinberg Ríkarðsson,
Sólveig Kristjánsdóttir,
Stefán Guðmundsson
og systkinabörn.
ANDERS
HULDÉN