Morgunblaðið - 19.05.1998, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
PRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1998 31
Andatrú og
apadans
JEAN-BABTISTE Thierrée og Victoria Chaplin eru
Ósýnilegi hringurinn.
Ósýnilegi hringurinn í Þjóðleikhúsinu
Handfylli af
ímyndun
TOJVLIST
Itorgarleikhúsid
Vesturafrísk tónlist og dans. Amlima
flokkurinn frá Tógó undir leikstjórn
Beatriz Camargo. Stjórnandi og
danshöfundur: Simon Lawson. Borg-
arleikhúsinu, laugardaginn 16. maí
kl. 20.
,APADANS“ er eitt af þessum
kostulegu nýyrðum frá fi-umbýl-
ingsárum æðri tónlistar á íslandi; gott
ef ekki runnið frá Jóni Ófeigssyni og
haft um jitterbug eða eitthvað álíka.
Það var víst líka hann sem kom með
orðið „harksöng" fyrir jass. Hvorugt
mun notað lengur í fúlustu alvöru. En
þó að sveifla Ellingtons og eftiiTenn-
ara sé sannanlega með rætur í svört-
ustu Afríku, er hún samt all-
frábrugðin því sem gestir Borgarleik-
hússins fengu að berja skilningarvit-
um á laugardagskvöldið var. Því þar
var - skv. sýningarskrá - m.a. ekta
„apadans“ á dagskrá, og „harksöngur-
inn“ úr regnskógum hinnar fyiTum
þýzku nýlendu var hrár, kraftmikill
og sannfærandi.
Það vill stundum gleymast, að upp-
haf módernisma í mynd- og tónlist
spratt að miklu leyti við kynnin af
„frumstæðri" list frá Afh'ku og aust-
urlöndum fjær á hinni rómuðu heims-
sýningu í París um síðustu aldamót. A
sama hátt hvai-flaði að manni nú, að
þeir lærdóms- og listamenn okkar
sem uppiskroppa þykjast í bili með
heimildir um heiðna norræna siði, trú
og list, gætu kannski fengið nýjan inn-
blástur af sýningu sem þessari. Undir
öllum kringumstæðum ber að þakka
verkefnaveljendum Listahátíðar fyrir
að opna okkur sjaldfengna innsýn í
fi'amandi heim, þótt raunar sé í takt
við almennt vaxandi áhuga Evrópu-
búa á tóniist fjarlægi’a heimshluta,
eins og sést af sölu hljómdiska hin
seinni ár með svokallaðri heimstónlist.
TONLIST
Þjóðleikhúsi-ð
Verk eftir Bent Sorensen, Hauk
Tómasson (frumfl.), Jorgen Jersild,
Per Norgárd, Jón Ásgeirsson o.fl.
norræna höfunda. Sigrún Eðvalds-
dóttir, fiðla; Caput undir stjórn Guð-
mundar Óla Gunnarssonar. Kam-
merkór danska ríkisútvarpsins;
stjórnandi Stefan Parkman. Hátíð-
artónleikar til heiðurs Margréti II
Danadrottningu í Þjóðleikhúsinu,
sunnudaginn 17. maí.
HVERT sæti var skipað í Þjóðleik-
húsi íslendinga á sunnudagskvöldið
var, þegar ísienzki hljómlistarhópur-
inn CAPUT og Kammerkór danska
Ríkisútvarpsins fluttu hátíðardag-
skrá til heiðurs Danadrottningu að
viðstöddum þjóðhöfðingjum beggja
landa. Var tónleikunum jafnframt
sjónvai'pað í beinni útsendingu hér
og útvarpað til Danmerkur. Við sama
tækifæri var frumfluttur fiðlukonsert
eftir Hauk Tómasson, pantaður af
Listahátíð ‘98 í fyrra. Tónleikarnir
voru skipulagðir í samvinnu Lista-
hátíðar og danska sendiráðsins í
Reykjavík.
Sigrún Eðvaldsdóttir fíðluleikari
og CAPUT eru meðal þess fremsta
sem íslenzkt tónlistarlíf hefur að
bjóða í dag, og sízt fer minna orð af
danska útvarpskórnum og hinum
dugmikla sænska stjói'nanda hans,
Stefan Parkman, sem hér stigu á
stokk í fyrsta sinn í sögu Listahátíðar
í Reykjavík. Það mátti því búast við
miklu, og er óhætt að segja að sú von
brást ekki, því allur flutningur var í
úrvalsflokki þetta eftirminnilega
kvöld.
Ef að líkum iætur stendur Amlima
hópurinn ögn nær alþýðlegum rótum
í heimalandinu en „ómenntuðu
söngvararnir úr næstu sveitaþorp-
um“ sem franskur plötuútgefandi
gerði heimsfræga í byi’jun 9. áratug-
ar undir fyrirsögninni „Undur
búlgarskra mannsradda" og reynd-
ust vera Ríkisútvarpskórinn í Sofíu.
Amlima hefur þegar starfað í á annan
áratug, ferðazt víða um heim og er
nú búsettur í Köln. Það mátti enda á
ýmsu sjá, að hliðsjón væri höfð af
evrópskum smekk og (oftast nær)
þreytuþröskuldi.
Hin liðlega 20 atriði Amlima hóps-
ins voru ýmist einleikur, dansar,
helgiathafnir, þ. á m. úr vúdútrú, og
fimleikaatriði eins og eldát og stultu-
gangur - ef ekki sambland af öllu í
senn. Var glæfralegt sprang fjöguira
ungra karla á ríflega mannsháum
stultum við dynjandi trumbuslátt
meðal tilkomumestu atriða hópsins.
Flytjendur voru alls 12 talsins, og
þó að hljóðfærin væru flest af
bumbuætt - auk slagverks komu
aðeins endablásin ílauta og lítil
marimba búin graskeraendurómur-
um við sögu - var tónlistin í heild
furðu fjölbreytt, þó að hlustendur á
fremstu bekkjum hafí sjálfsagt sumir
fengið hellu fyrir eyrum þegar mest
lét, þvi hér var sannarlega ekkert
gefið eftir. Hefði verið einkar fróð-
legt að fá lýsingu á hljóðfæra-
búnaðinum í tónleikaskrá, því hér gat
að heyra margt fáséð ásláttaram-
boðið á íslenzkum hljómleikapöllum,
eins og handslegna ferhymda
trommu sem setið var á og breytt um
tónhæð með hælunum, en því var
ekki að heilsa.
Söngur og þó sérstaklega bumbu-
siáttur Tógómanna var kröftugur og
sérlega vel samstilltur. Þó að dans-
sporin virtust sjaidan mjög flókin
miðað við iðandi hrynmynztrin, voru
búningar litríkir og sumir harla
óvæntir, eins og hinar lifandi
„heysátur“ í vúdú-atriðinu. I heild
var sýningin frumlegt, bráðskemmti-
legt og örvandi framiag til nýhafinn-
ar Listahátíðar.
Ríkarður Ö. Pálsson
Það liggur í hlutarins eðli, að ný
og framsækin tónlist er háðari góð-
um flutningi en eldri, kunnari og
hefðbundnari verk, og kom það vel
fram í Minnelieder - Zweites Minn-
ewater eftir danska tónskáldið Bent
Sorensen, sem samdi verkið fyrir
CAPUT 1994. Var það býsna áhrifa-
mikið þrátt fyrir þvoglukennd vinnu-
brögð, þar sem aðeins greinast
stefjabrot á stangli úr si-iðandi
tónakös. Minnti tilfinningahliðin
meir á sálfræðilega hrollvekju en
„mansöng" titilsins, og hefði verkið
verið kvikmyndatónlist hefði það
fallið ágætlega að lýsingu lokaðrar
deildar geðsjúkrahúss, ellegar því
sem fíkniefnaruglarar kalla slæmt
sýi-utripp. Hætt er við að slíkt verk
standi og falli með flutningsgæðum,
og verður vonandi ekki kennt við
þjóðarrembing að telja að íslenzku
kammersveitinni hafi með innlifaðri
túlkun sinni tekizt að gera meira en
efni stóðu til.
Hinn 25 mínútna langi nýi Fiðlu-
konsert Hauks Tómassonar var
frumfluttur með glitrandi tilþrifum
af Sigrúnu Eðvaldsdóttur og
CAPUT-hópnum. Verkið er í íjórum
samliggjandi þáttum, og mæddi mik-
ið á einleiksfiðlunni, sem var í
sviðsijósinu mestallan tímann.
Verkið hófst á ógnvænlegu urri
dýpst úr iðrum jarðar, er rofið var
með leiftursnöggum einleiksinnskot-
um, en brátt tók tónlistin að verða
FYRSTA sýning sirkussins Le
Circle Invisible, eða Ósýnilega
hringsins, á Listahátíð í Reykjavík
verður í Þjóðleikhúsinu í kvöld kl. 20.
Tveir listamenn mynda sh'kusinn,
Victoria Chaplin, dóttir Charlies
heitins, og Jean-Babtiste Thierrée,
og hafa þau fengið hlýjar móttökur
og góða dóma fyrir sýningar sínar
víða um lönd. Bregða þau sér í allra
kvikinda líki með töfrabrögðum, lát-
bragði, loftfimleikum, leiklist og
búningaskiptum. Þeim til aðstoðar
eru dúfur, endur og kanínur sem láta
sig hverfa.
„Það er mjög einfalt að kynna
Osýnilega hringinn - hver áhorfandi
ætti að fá í hendurnar óskrifað blað,“
segja þau og bæta við að sýningar
meira líðandi, og tær og litrík or-
kestrun Hauks sýndi þegar á leið, að
fáir hérlendir höfundar standa hon-
um á sporði í þeim efnum. Þættinum
iauk með svipmikilli einleikska-
denzu.
Annar kaflinn var ofurlítið
mínímaiískt en sérlega skemmtilegt
sextánduparta „moto perpetuo" með
sífæranlegum áherzlum sem vógu
salt við undirliggjandi púlsrytma.
Liggur við að það þarfaþing sé
útlægt úr flestri nútímatónlist og því
kærkomnara hlustendum þá sjaldan
sem tónskáldin láta það eftir sér.
Mætti Haukur að ósekju gera meira
af slíku, því hér tókst tónlistin bein-
línis á loft.
I 3. kafla bar mest á draumkenndri
kyrrð í lágværum titurlausum
strengjahljómum, og hljómsveitar-
blærinn brá upp líðandi tímalausum
tilbrigðum um ímyndaða vatna-
veröld, meðan fiðlan rifjaði upp end:
urminningabrot úr 1. kafla. í
lokakaflanum voru aftur tekin upp
hrynræn vinnubrögð, en í það skipti
var púlsinn dulinn iðandi krossryt-
mum, er gátu minnt á tápmikla dans-
rytma Balkanbúa. Einleiksstrófur
Sigi-únar fengu þar að glampa í stíl
sem var skemmtilegt sambland af
nútíma framsækni og bravúru-tilþrif-
um sígaunafiðlara fyrri tíma. Þó að
e.t.v. mætti grisja ofurlítið í síðari
helmingi verksins, einkum hvað
lengd varðar, var hinn frábærlega
þeirra verði til mjög, mjög hægt. Á
tuttugu árum hafa þau aðeins sett
saman tvær sýningar enda „var ekk-
ert auðveldara en að halda áfram að
sýna Le Cirque Imaginaire [fyrri
sýningin] endalaust um allan heim“.
Segjast þau ófær um að útskýra
hvernig Ósýnilegi hringurinn varð
til. Tilurð hans tengist sögum af yfir-
náttúrulegum umbreytingarki-afti.
„En á einfaldari hátt getum við sagt
að Ósýnilegi hringurinn er skemmt-
un - handfylli af ímyndun - stuttum
draumum - birtu og myrkri.“
Ósýnilegi hringurinn kemur alls
fimm sinnum fram í Þjóðleikhúsinu.
Hinar sýningarnar verða 20. maí kl.
20, 21. maí kl. 15 og 20 og 22. maí kl.
20.
flutti nýi konsert í heild hinn áheyri-
legasti og verðmæt viðbót í bráðum
álitlega flóru íslenzkra fiðlukonserta.
Eftir hlé gekk hinn 30 manna
danski útvarpskammerkór á svið og
söng fyrst Tvo rómantíska kórsöngva
eftir Jorgen Jersild, síðan „3
Hymniske ansatser" eftir Per
Norgárd og loks blómsveig
noirænna hefðbundinna kórlaga.
Þegar í upphafí vakti danski kórinn
eftirtekt fyrir hljómfegurð, fyllingu
og gífurlega dýnamíska breidd, sem
gat verið ýmist snörp eða mjúk, auk
öfundarverðs jafnvægis milli radda,
og var engin furða að kórinn hefur á
seinni árum náð heimsathygli með
fáguðum söng sínum. Meðal smæm
atriða vakti og athygli undiiritaðs, að
hin danska söngframburðarhefð, sem
löngum hefur verið svo fjarri eðlilegu
mæltu máli að nálgist tilgerð í eyrum
flestra annarra en innfæddra, virtist
hér tempruð eðlilegi'i máiamiðlun,
væntanlega þökk sé hinum slynga
stjómanda sem hafði greinilega öll
ráð í hendi sér, stór sem smá.
Var sönn unun að öllum söngatrið-
um kórsins, og jafnvel stafnbúi
framúrstefnu eins og Norgárd komst
í þessum snilldarflutningi ekki hjá
því að verða áheyrilegur. Erfítt er að
gera upp á milli lýtalausra túlkunar-
atriða, en eflaust snurtu hjörtu
flestra tónleikagesta þjóðlegu kórlög-
in norrænu, eins og Det var en ipr-
dag aften og Ut i vár hage. í þeirri
syrpu var Vorvísa Jóns Ásgehssonar
sungin lauflétt og látlaust á íslenzku,
sem kórstjórinn viðurkenndi að væri
söngfólkinu að visu ótöm, en mætti í
meðferð þess kannski virða á betri
veg sem „sérkennilega mállýzku".
Var sannarlega fengur að þessari
höfðinglegu heimsókn. Verður þess
vonandi ekki allt of iangt að bíða að
hún verði endurtekin.
Ríkarður Ö. Pálsson
Flögð
og fóg-
ur skinn
SÝNINGIN Flögð og fógur skinn
var opnuð í gær á vegum Islensku
menningarsamsteypunnar art.is í
Nýlistasafninu við Vatnsstíg og í
búðargluggum við Laugaveg. Vemd-
ari er Björk Guðmundsdóttir. Sýn-
ingin stendur til 7. júní nk.
Fjórir erlendir gestalistamenn
taka þátt í verkefninu; Louise Bour-
geois og Barbara Kniger sem verk
eiga á sýningunni í Nýhstasafninu,
Matthew Barney en kvikmynd hans,
Cremaster 4, verður sýnd í Regnbog-
anum og franska listakonan Orlan
sem verður með fyi'irlestur í
Norræna húsinu 27. maí.
Nýlistasafnið
Sýnendur í Nýlistarsafninu eru
Aðalsteinn Stefánsson, Ai'ngunnur
Ýr Gylfadóttir, Bjarni Sigurbjörns-
son, Björg Ingadóttir, Bi-ynhildur
Þorgeirsdóttir, Daníel Þorkell
Magnússon, DJ T-ina, Egill Sæ-
bjömsson, Filippía Elísdóttir, Finn-
bogi Pétursson, Finnur Arnar Arn-
arsson, Francette Pacteau, Gjörn-
ingaklúbburinn, Gabríela Friðriks-
dóttir, Guðjón Bjamason, Guðrún
Vera Hjartardóttir, Gunnar Karls-
son, Halldór Valdimarsson, Hall-
gn'mur Helgason, Haraldur Jónsson,
Hiín Gylfadótth, Hulda Hákon, Inga
Svala Þórsdótth, Jón Óskar, Jóhann
Lúðvík Torfason, Katrín Sigurðar-
dótth, Linda Björg Ámadótth,
Linda Pétursdótth, Lena Paaske,
Lucky People Center, Ólöf Nordal,
Ósk Vilhjálmsdótth, Ragnheiður
Jónsdótth, Sara Björnsdóttir, Serge
Comte, Spessi, Steingrímur Eyfjörð
Kristmundsson, Særún Stefánsdótt-
h, Úlfur Grönvold, Ulf Freyhoff, Val-
gerður Guðlaugsdótth, Valgerður
Torfadóttir, Viðar Hákon Gíslason,
Þoi-ri Hringsson, Þorvaldur Þor-
steinsson og Þóroddur Bjarnason.
Nýlistasafnið er opið mánudaga til
fimmtudaga kl. 14-22 og föstudaga til
sunnudaga kl. 14-23.30 (lokað
fimmtudaginn 21. maí frá kl. 20 og
fimmtudaginn 28. maí frá kl. 20).
Listagluggar
Listagluggar verða á Laugavegi 19.
maí til 7. júní 1988 í samvinnu við
Þróunarfélag Reykjavíkur:
Hilmar Bjarnason: Trygginga-
stofnun Ríkisins, Laugavegi 114; Sól-
veig Þorbergsdótth: Skífan, Lauga-
vegi 96; Ari Alexander Magnússon:
Book’s, Laugavegi 61; Hekla Guð-
mundsdóttir: Hagkaup, Laugavegi
59; Helgi sk. Friðjónsson: Levi’s,
Laugavegi 37; Ilmur Stefánsdótth:
Hár-Expo, Laugavegi 33; Ólafur
Árni Ólafsson og Libia Perez de Siles
de Castro: Kh'kjuhúsið, Laugavegi
31; Ómar Stefánsson: Brynja, Lauga-
vegi 29; Helga Kristi-ún Hjálmars-
dótth: Hygea, Laugavegi 23; Hlynur
Helgason: Mál og menning, Lauga-
vegi 18; Svanur Ki-istbergsson:
Laugavegs Apótek, Laugavegi 16;
Þóra Þórisdóttir: Lífstykkjabúðin,
Laugavegi 4; Ragnhildur Stefáns-
dótth: Sævar Karl Ólason,
Bankastræti; 7 Nína Magnúsdóttir:
Regnboginn, Hverfisgötu 54.
Leiðsögn
Safnaleiðsögn verður um sýning-
arnar í Nýlistasafninu og efth
Laugavegi. Leiðsögumaður Anna S.
Einarsdótth listfræðingur hjá
Þróunarfélagi Reykjavíkur. Leiðsögn
hefst fyrh utan Nýlistasafnið. Pant-
anh í síma 562 0555.
Verkefnið er unnið í samvinnu
art.is við Listahátíð í Reykjavík,
Nýlistasafnið, Epdurmenntunar-
stofnun Háskóla Islands, Þróun-
arfélag Reykjavíkm-, Listasafnið á
Akureyri, Norræna húsið, Hitt húsið,
Eskimo Models, Regnbogann,
franska sendháðið, Félagsstarf eldri
borgai-a í Gerðubergi, Vinnumiðlun
skólafólks, Gym 80, Sláturfélag Suð-
urlands, Astro, Karl. K. Karlsson
ehf., Þjóðbraut Bylgjunnai', Stöð 2,
Fróða, Saga Film, margvíslegar
verslanh og fjölda lista- og fræði-
manna.
Höfðingleg
heimsókn