Morgunblaðið - 16.09.1998, Síða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 16. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Skriðuföll af völdum gífurlegs úrfellis
í Chiapas í suðurhluta Mexíkó
Heilu bæirnir
á kafí í aur?
Reuters
GRÍÐARLEGAR skemmdir hafa orðið á mannvirkjum í Chiapas í flóðunum en þessi brú var eitt þeirra sem
varð undan að láta. Hamfarirnar eru sagðar hinar mestu frá jarðskjálftanum í Mexíkóborg árið 1985.
Tuxtla Gutierrez. Reuters.
ÓTTAST er, að heilu bæirnir hafi
grafist í aur og leðju í ríkinu Chi-
apas í Suður-Mexíkó en þar var gíf-
urlegt úrfelli fimm daga samfleytt í
síðustu viku. Sagði í mexíkóska rík-
issjónvarpinu, að til dæmis hefði að-
eins tekist að hafa uppi á helmingn-
um af 10.000 íbúum bæjarins Valdi-
via.
„Nályktina leggur fyrir vitin,“
sagði fréttamaður sjónvarpsins, Tel-
evisa, þegar hann fór um hamfara-
svæðið á mánudag en skriðuföllin
urðu fyrh- helgi. Svaraði rigningin í
síðustu viku til þess, að 60 sm djúpt
vatn lægi yfir landinu. Að minnsta
kosti 30.000 manns hafa misst heim-
ili sín og um hálf milljón manna er
bjargarlaus, hefur hvorki mat né lyf.
Þegar fyrstu hjálparliðamir komu á
vettvang slóst hungrað fólkið um
matinn, sem þeir komu með, og víða
hafa opinberar birgðageymslur ver-
ið tæmdar. Sumir skildu þó eftir
miða með nafni sínu og heimilis-
fangi.
Matvælaflutningar hafnir
Ernesto Zedillo, forseti Mexíkós,
sagði á mánudag, að þá væri verið
að flytja matvæli, vatn og lyf til Chi-
apas, 250 tonn á dag, með 76 þyrlum
og öflugum herbílum. Talið er, að
það taki að minnsta kosti hálfan
mánuð að gera við vegi til bráða-
birgða en víða hafa uppbólgnar árn-
ar skolað burt stórum hluta af
helstu þjóðbrautinni á Kyn-ahafs-
ströndinni.
Þegar úrfellið og flóðin voru mest
héldu margir til uppi í trjám og
sums staðar reyndi fólk að vekja at-
hygli á neyðinni með því að skrifa
orðið „hjálp“ stórum stöfum á knatt-
spyrnuvöllum.
Þótt hætt hafi að rigna um helg-
ina stendur mikið vatn uppi enn og
óttast er, að það verði að gróðrarstíu
fyrir malaríu, beinbrunasótt og kól-
eru. Zedillo forseti sagði þessar
hamfarir þær mestu í Mexókó á öld-
inni ef undan er skilinn jarðskjálft-
inn 1985 en hann varð 10.000 manns
að bana í Mexíkóborg.
Lögfræðingar Clintons
sæta gagnrýni
„KYNLÍF er kynlíf, jafnvel í
Washington,“ sagði Ann Lewis,
yfirmaður upplýsingamála í Hvíta
húsinu þegar blaðamenn spurðu
að því, skömmu eftir að Lewin-
sky-málið kom upp í byrjun árs,
hvort Bill Clinton Bandaríkjafor-
seti væri nokkuð að fela sig á bak
við einhverjar sértækar skilgrein-
ingar þegar hann lýsti því yfir að
hann hefði aldrei átt „kynferðisleg
samskipti" við Monicu Lewinsky.
Nú blasir hins vegar við að hin
lagalega vörn forsetans gegn
ásökunum um meinsæri sé
einmitt sú, að þegar hann neitaði
eiðsvarinn að hafa átt kynferðis-
leg samskipti við stúlkuna hafi
hann verið að neita því samkvæmt
ákveðinni, þröngri skilgreiningu.
Lögfræðingar forsetans sendu frá
sér greinargerð um helgina þar
sem þetta er undirstrikað og
komu fram í hverjum sjónvarps-
þættinum á fætur öðrum og sögðu
að þótt ummæli forsetans kynnu
að hafa verið blekkjandi hefði
hann ekki framið meinsæri. Þessi
þrönga lagalega vörn hefur valdið
mikilli reiði meðal þingmanna og
forsetinn hefur verið hvattur til að
breyta um stefnu. Leiðandi þing-
menn hafa sagt að það stoði lítt að
koma fram opinberlega sem iðr-
andi syndari er leitar fyrirgefn-
ingar en halda jafnframt áfram
lagalegum hártogunum um það,
hver sé hin lagalega skilgreining
syndarinnar. Orrin Hatch, for-
maður dómsmálanefndar öld-
ungadeildarinnar sagði um helg-
ina að enginn tæki mark á þessum
hártogunum hvort sem væri og að
forsetinn væri betur staddur ef
hann léti sér nægja að iðrast.
Ekki auðskilið
Það er kannski ekki að furða að
menn reiti hár sitt yfir yfirlýsing-
um lögfræðinganna þegar þær eru
skoðaðar. Charles Ruff, lögfræð-
ingur forsetaembættisins, viður-
kenndi um helgina að yfirlýsing
Clintons í sjónvarpi í janúar, þar
sem hann neitaði því að hafa átt
kynferðisleg samskipti við Lewin-
sky, hefði ekki verið sannleikanum
samkvæm. Hins vegar hefði fram-
burður hans í yfirheyrslum lög-
fræðinga Paulu Jones, þar sem
forsetinn hélt sama hlut fram, ver-
ið varkár og þröngt skilgreindur
en í honum hafi ekki falist mein-
særi.
Ekki eru allir
demókratar ánægðir
með þær aðferðir er
lögfræðingar Banda-
ríkjaforseta beita við
vörn hans.
Einkalögfræðingur Clintons,
David Kendall, segir Clinton hafa
játað í yflrheyrslu hjá rannsóknar-
kviðdómi Starrs, að hann hafl átt í
kynferðislegu sambandi við
Lewinsky. Það þýddi hins vegar
ekki að hann hefði framið mein-
særi í Paulu Jones-yfirheyrslunni.
Þótt þessi lagalega vöm forset-
ans kunni að gagnast honum laga-
lega breytir það ekki því að hún
hefur verið fordæmd harðlega af
háttsettum demókrötum. Telja
þeir hana vera „stórslys“. Thomas
Daschle, leiðtogi demókrata í öld-
ungadeildinni, og Richard
Gephardt, leiðtogi þeirra í full-
trúadeildinni, gáfu báðir út yflrlýs-
ingar á mánudagskvöld þar sem
þeir hvetja forsetann til að láta af
lögfræðilegum hártogunum.
Daschle sagðist sammála þeim
sem væra orðnir þreyttir á laga-
tæknilegum hártogunum. Forset-
inn og lögfræðingar hans yrðu að
átta sig á því að lagalegir orðaleik-
ir hefðu ekkert upp á sig. Þeir
kæmu hins vegar í veg fyrir að
hægt væri að beita almennri skyn-
semi til að ná niðurstöðu í málinu.
Gephardt lagði í yfirlýsingu
sinni áherslu á að dómur þjóðar-
innar myndi ekki ráðast af hárfín-
um lagalegum blæbrigðamun
heldur því að menn töluðu hreint
út og segðu sannleikann. Báðir
voru þeir sammála um að þingið
ætti að ákveða sem fyrst hvort og
þá hvemig refsa bæri Clinton.
Situr þingið áfram?
Henry Hyde, formaður dóms-
málanefndar fulltrúadeildarinnar,
hefur látið í veðri vaka að þingið
muni ekki taka sér hlé fyrir kosn-
ingar í næsta mánuði og að nefnd
hans geti því starfað áfram og
borið tillögur sínar undir atkvæði
fulltrúadeildarinnar áður en kem-
ur að kosningum. Þá hefur Hyde
geflð í skyn að ef til rannsóknar
komi muni þingið ekki einblína á
Lewinsky heldur einnig kanna
önnur mál á borð við Whitewater.
Þessu hafa margir demókratar
mótmælt harðlega og sagst ætla
að berjast gegn slíkum tilraunum.
Fyrst verður nefndin hins vegar
að taka afstöðu til þess hvað gert
verður við annað efni sem Starr
hefur sent þinginu, en fylgiskjölin
með skýrslunni eru um 2000 blað-
síður. Margir repúblikanar í
nefndinni vilja gera þetta efni op-
inbert og einnig er nú rætt í fullri
alvöru um að myndbandsupptaka
af yfírheyrslu Clintons hinn 17.
ágúst sl. verði gerð opinber.
Hyde hefur jafnframt varað
Hvita húsið og bandamenn forset-
ans við því að reyna að hafa áhrif á
störf nefndarmanna með því að
afla og dreifa upplýsingum um
einkalíf þeirra. Slíkar tilraunir
væru brot á alríkislögum og yrðu
litnar mjög alvarlegum augum.
Innan Hvíta hússins virðist,
samkvæmt fréttum í bandarískum
fjölmiðlum, einnig vera vaxandi
þrýstingur á forsetann að hafa
hemil á lögfræðingum sínum. Lík-
ur á því að vítur verði niðurstaðan
en ekki málshöfðun til embættis-
missis eru taldar fara vaxandi en
stuðningsmenn forsetans óttast þó
eftir sem áður að ef málshöfðunar-
ferlið hefjist verði ógerningur að
hafa hemil á því.
Af þeim ellefu ástæðum sem St-
arr tíundar í skýrslu sinni sem
hugsanlegar ástæður til málshöfð-
unar eru þeir sagðir hafa mestar
áhyggjur af þeim tveimur fyrstu,
það er ásökunum um meinsæri.
Auðveldara verði að svara hinum
níu.
Forsetinn stendur hins vegar
frammi fyrir erfíðu vandamáli.
Eigi að ná samkomulagi við þingið
um vægari refsingu en málshöfðun
verður Clinton að láta af hinum
„lögfræðilegu hártogunum" sem
gagnrýndar hafa verið harkalega.
Viðurkenni hann hins vegar að
hafa sagt ósatt eiðsvarinn á hann
yfír höfði sér málsókn. Þannig
væri ekki óhugsandi að Starr
myndi bíða eftir honum daginn er
hann léti af embætti til að afhenda
honum ákæru. Repúblikanar
fengju þar að auki öflugt vopn í
hendumar og demókratar stæðu
frammi fyrir þvi að verja „lygara".
Haldi forsetinn fast við núverandi
stefnu á hann hins vegar á hættu
að missa stuðning demókrata í
þinginu.
Viagra leyft í
Evrópusambandinu
Brussel. Reuters.
LYFJAMÁLASTOFNUN Evr-
ópu, EMEA, hefur leyft getu-
leysislyfíð Viagra í löndum Evr-
ópusambandsins (ESB) en þess
hefur verið beðið með mikilli
eftirvæntingu. Misjafnt er
hversu hátt verð neytendur
munu greiða fyrir lyfíð og fer
það eftir því hvort lyfjamálayfír-
völd viðkomandi landa telja það
bæta lífsstíl manna eða vera
nauðsynlegt
heilsu þeirra.
Martin
Bangemann,
sem fer með iðn-
aðarmál í fram-
kvæmdastjórn
ESB, tilkynnti
um þessa ákvörðun í gær en
með henni er rutt síðustu hindr-
unum úr vegi fyrir lyfið. Er bú-
ist við því að það verði komið í
hillur einhverra lyfjaverslana á
allra næstu dögum en í sumum
löndum gæti það dregist um
einn til tvo mánuði.
Getuleysislyfíð verður ekki
ókeypis, í Frakklandi er gert
ráð fyrir að hver tafla muni
kosta tæpar 700 kr. ísl. Vöktu
fréttir um að Viagra væri á leið
í frönsk apótek svo mikla at-
hygli, að þær ruddu vandamál-
um Bills Clintons Bandaríkjafor-
seta af forsíðum blaða. Auk
Frakka hafa Þjóðverjar, Danir
og Italir ákveðið að ríkið muni
ekki bera neinn kostnað af lyf-
inu, hann verði neytendurnir að
taka á sig.
Samningi ekki lokið
við EMEA
íslensk yfírvöld hafa ekki lok-
ið samningum við EMEA og því
gilda leyfi stofn-
unarinnar ekki
hér á landi. Að
sögn Einars
Magnússonar,
skrifstofustjóra
í heilbrigðis- og
tryggingamála-
ráðuneytinu, hafa staðið yfir
samningar á milli íslenskra
stjórnvalda og EMEA sl. ár og
liggja nú fyrir drög að samn-
ingi. Þau hafa ekki enn verið
undirrituð en verði fljótlega af
því gætu þau tekið gildi um
næstu áramót hið fyrsta. Samn-
ingurinn felur í sér að leyfi
EMEA myndu gilda hér á landi
en heilbrigðisyfirvöld yrðu þó að
gefa samþykki sitt fyrir þeim.
Lyíjaeftirlit ríkisins hefur
ekki gefið út leyfi fyrir Viagra
hér á landi en sótt hefur verið
um skráningu þess.
Svíar vilja útbreiða áfengislöggjöf sína
Sænskur kaupmaður
dæmdur fyrir vínsölu
SÆNSKI kaupmaðurinn Henry
Franzén var í gær dæmdur til að
greiða upphæð sem svarar til 6% af
ársveltu fyrir að selja áfengi í
verslun sinni á Skáni. Franzén býst
við því að áfrýja dómnum en kaup-
maðurinn hóf sölu á víni til að láta
reyna á reglur Evrópusambands-
ins, sem hann segir heimila einka-
aðilum vínsölu í aðildarlöndunum.
Á þessa röksemd fallast sænskir
dómstólar ekki.
Dómstóll í Landski-ona dæmdi
Franzén fyrir að brjóta lög um
einkasölu sænska rfldsins á áfengi
og vísaði í dómi sínum m.a. til úr-
skurðar Evrópudómstólsins sem
hefur komist að þeirri niðurstöðu
að einkasala sænska ríkisins á
áfengi standist lög ESB.
Sænska ríkið hyggst ekki ein-
ungis halda áfram áfengiseinkasöl-
unni, hún hefur einnig á stefnu-
skránni að útbreiða áfengisstefnu
sína. I Sydsvenska Dagbladet segir
að þegar Svíar taki við forystu í
ráðherraráði ESB árið 2001 muni
þeir leggja til að aðildarlönd ESB
herði áfengislöggjöf sína.
Sænskir sérfræðingar vinna nú
að því að draga saman upplýsingar
um áfengisstefnu aðildarlanda
ESB og er ætlunin að sýna fram á
að samhengi sé á milli strangrar
löggjafar og góðrar heilsu almenn-
ings. Meðal þess sem Svíar hyggj-
ast leggja til eru hærri skattar á
áfengi og hæira aldurstakmark við
kaup á áfengi.