Morgunblaðið - 14.10.1998, Qupperneq 12

12 MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Islands-
met sett í
fallhlífar-
stökki
SEXTÁN manna tígull var fyrsta Islandsmetið sem sett var á Hellu og
þar með féll gamla metið, sem var tólf manna mynstur.
NÍTJÁN manna demantur sló tígulinn út og er það núgildandi Islands-
met í mynsturdýfu.
ÍSLANDSMET í mynsturdýfu
var sett á Islandsmóti í fallhlífar-
stökki sem Fallhlífasamband ís-
lands, FALLÍS, stóð fyrir á Hellu
frá 31. júlí til 9. ágúst. Tókst
mótið vel þrátt fyrir heldur
óhagstætt veður. 85 fallhlífar-
stökkvarar tóku þátt í mótinu og
var stefnt að Islandsmeti í
mynsturdýfu. Það náðist þegar
sextán stökkvurum tókst að
mynda tígul í frjálsu falli. Gamla
metið var tólf manna dýfa, en
nýja metið stóð þó ekki lengi, því
ákveðið var að fjölga stökkvur-
um um þijá og tókst í annarri til-
raun að mynda demant með
nítján stökkvurum.
Á mótinu var einnig sett met í
fallhlífarstökki kvenna þegar sex
konum tókst að mynda mynstur.
Stökk í mynsturdýfu telst gilt ef
stökkvararnir halda saman í
minnst þijár sekúndur í fallinu
og stökkvararnir hefja mynstur-
gerðina frá miðju og bæta siðan
við mynstrið uns það er fullgert.
280 km á klst.
í fijálsu falli
Hlutur kvenna eykst stöðugt í
fallhlífarstökki en aldrei hafa
jafnmargar konur tekið þátt í ís-
landsmóti FALLÍS og nú, en
sextán konur tóku þátt í mótinu.
Stokkið var úr 13.500 fetum úr
rússneskri Antanov 28-flugvél,
sem tekin var á leigu fyrir mótið,
og fenginn franskur fallhlífar-
stökkskennari, Pilippe Vallaud,
til að kenna stungu eða svokallað
„headdown", sem felst í flugi
með fijálsri aðferð í Ióðréttri
stöðu. Ná menn um 280 km
hraða á klukkustund í slíku
stökki. Pilippe notaði einnig
tækifærið í fyrstu Islandsheim-
sókn sinni og stökk úr flugvélinni
fyrir ofan Geysi í Haukadal til að
sjá eitthvað af landinu í leiðinni.
Fallhli'fasamband Islands var
með stofnað árið 1985 og eiga nú
um 200 manns aðild að samband-
inu að nemendum meðtöldum. Að
sögn Matthíasar Gíslasonar, tals-
manns mótsgesta, er Hella
draumastaðurinn fyrir fallhlífar-
stökk og sagði hann að gott sam-
komulag hefði verið milli íbúa
Hellu og fallhlífarstökkvaranna
dagana sem mótið fór fram.
Verður því hér eftir stefnt að því
að halda mótið árlega á Hellu.
Vinafélag Sjúkrahúss Reykjavíkur
heldur upp á 15 ára afmælið
Huga að verkefn-
um sem hið opin-
bera styrkir ekki
VINAFÉLAG Sjúkra-
húss Reykjavíkur vinn-
ur nú að því að ná
samningum um kaup á
sjónvarpstækjum með
innbyggðum mynd-
bandstækjum fyrir
langlegusjúklinga á
spítulunum.
Vinafélagið, sem var
stofnað fyrir rúmum 15
árum, hét upphaflega
Velunnarafélag Borg-
arspítalans en skipti
um nafn þegar Landa-
kotsspítalinn sameinað-
ist Borgarspítalanum.
Egill Skúli Ingibergs-
son, formaður félags-
ins, segir hugmyndina að baki félag-
inu vera þá að veita aðstoð í verk-
efnum sem opinber fjárframlög nái
mjög seint til.
Á þriðja hundrað manns eru í fé-
laginu, bæði starfsfólk spítalans og
fólk sem hefur þurft að sækja þang-
að þjónustu. Egill segir fjámagn fé-
lagsins koma frá félagsgjöldum og
minningakortasölu auk þess sem því
berist gjarnan myndarlegar gjaflr.
„Einnig hefur félagið samband við
önnur félög til þess að spyrjast fyrir
um það hvort samvinnugrundvöllur
sé um ákveðin verkefni," segir hann.
„Þetta leiðir oft til þess að viðkom-
andi aðilar taka umrædd verkefni að
sér og því þjónar vinafélagið einnig
sem milliliður."
Egill segir mikilvægt að fúlltrúar
úr hinum ýmsu deildum spítalanna
eigi sæti í stjórn og trúnaðarráði fé-
lagsins og að fyrirhugaðar fram-
kvæmdir séu bornar undir stjórn-
endur spítalanna áður
en út í þær sé farið
þannig að tryggt sé að
viðkomandi búnaður
verði notaður.
Mörg hjálpartæki
keypt
„Við höfum m.a. unn-
ið í því í samvinnu við
Oddfellow-regluna að
koma upp kapellu í
Borgarspítalanum í
Fossvogi. Þá höfum við
komið upp herbergi við
slysavarðstofuna fyiir
fólk sem þarf að taka á
móti erfiðum upplýsing-
um um sína nánustu,"
segir hann. „Einnig höfum við keypt
mikið af hjálpartækjum fyrir starfs-
fólk spítalanna, svo sem lyftigrindur
og lyftistóla, tölvur til notkunar við
iðjuþjálfun, örbylgjuofna, mynd-
bandstæki og spólur. Þá höfum við
útvegað sjónvörp á margar deildir,
sérstaklega öldrunardeildirnar,
keypt listaverk og útvegað skemmti-
krafta og tónlistarmenn til þess að
koma og stytta fólki stundir."
Félagið hefur einnig fært þeim
sem eru við vinnu á spítulunum gjaf-
ir á jólum og tekið þátt í starfí
starfsmannafélags spítalanna með
því að leggja til trjáplöntur til gróð-
ursetningar á svokölluðum spítala-
degi. Þá hefur það við sérstakar að-
stæður tekið þátt í að kosta og út-
vega dýr tæki, svo sem aðgerð-
arsmásjá, kusatæki, sem notað er
við aðgerðir þar sem mikils blóðláts
er vænst, og tæki til skoðunar á
háls-, nef- og eyrnadeild.
Egill Skúli
Ingibergsson
Óvissa ríkir um framtíð Kísiliðjunnar við Mývatn
Verður Kísiliðjunni
lokað eftir 3 ár?
MIKIL óvissa ríkir um framtíð
Kísiliðjunnar við Mývatn. Námaleyfi
verksmiðjunnar nær eingöngu til
vinnslu úr Ytri-Flóa, en áætlað er að
kísilgúrjir þeim námum klárist eftir
2-3 ár. Árið 1993 höfnuðu stjórnvöld
óskum forráðamanna verksmiðjunn-
ar um leyfi til kísilgúrnáms í Syðri-
Flóa. Framtíð verksmiðjunnar
byggist á því að sú ákvörðun verði
endurskoðuð.
Deilur hafa staðið um Kísiliðjuna
allt frá því hún hóf starfsemi árið
1966. Náttúruverndarsinnar hafa
lengi haft horn í síðu verksmiðjunn-
ar og sama má segja um hluta íbúa
Skútustaðahrepps. Það er óumdeilt
að út frá náttúruverndarsjónarmiði
er vatnið einstakt á heimsmæli-
kvarða. Vatnið er grunnt stöðuvatn
sem stendur undir stærri fugla-
stofnum en finnast nokkurs staðar í
norðlægum löndum. Umdeilt er
hvort Kísiliðjan hefur haft áhrif á
lífríki hafsins og þá í hve miklum
mæli. Búið er að rannsaka vatnið
mikið í gegnum árin. Sérfræðinga-
nefnd sem skilaði áliti í ágúst 1991
taldi að ekki væri hægt að sýna fram
á samhengi milli starfsemi Kísiliðj-
unnar og aukinna sveiflna í dýra-
stofnum vatnsins.
Upphaflega var Kísiliðjunni veitt
leyfi til 20 ára tiþ að nýta kísilgúr úr
botni Mývatns. Árið 1985 var verk-
smiðjunni veitt vinnsluleyfi til ársins
2001, en sett það skilyrði að yrðu
breytingar til hins verra á dýralífi
eða gróðri við vatnið sem mætti
rekja til efnistökunnar mætti endur-
skoða skilmálana. Náttúruverndar-
ráð taldi að með leyfisveitingunni
hefði þáverandi iðnaðarráðherra
sniðgengið ákvæði í lögum um
verndun Laxár og Mývatns, þar sem
segir að á svæðinu sé hvers konar
mannvirkjagerð og jarðrask óheimilt
nema með leyfi Náttúruverndarráðs.
Verulegar breytingar
á lífsskilyrðum
Samkvæmt námaleyfinu áttu tak-
markanir við vinnslu í Ytri-Flóa að
falla niður 1991. Samhliða veitingu
námaleyfis var sett á stofn sérfræð-
inganefnd sem fékk það hlutverk að
meta áhrif Kísiliðjunnar á dýralíf og
umhverfi vatnsins. Þegar hún skilaði
áliti 1991 var ákveðið að setja á stofn
nýja nefnd til að skoða sérstaklega
áhrif setflutninga í Ytri-Flóa. Jafn-
framt voru takmarkanir á námaleyfi
í Ytri-Flóa framlengdar um eitt ár.
Þessar takmarkanir voru framlengd-
ar aftur um eitt ár árið eftir.
Setflutninganefnd komst að þeirri
niðustöðu að í Mývatni væru í raun
tvö aðskilin vatnasvæði, Ytri-Flói og
Syðri-Flói. Jafnframt taldi nefndin
að langvarandi vinnsla á svæði sem
kallað er Bolir í Syðri-Flóa myndi
hafa í för með sér verulegar breyt-
ingar á lífsskilyrðum í Mývatni. í
raun má segja að nefndin hafi kom-
ist að þeirri niðurstöðu að ákvörðun
um námavinnslu í Syðri-Flóa fæli í
sér ákvörðun um að hefja náma-
vinnslu í nýju vatni.
Þegar þessi niðurstaða lá fyrir tók
þáverandi iðnaðarráðherra þá
ákvörðun í samráði við umhverfis-
ráðheira að takmarka áfram náma-
leyfið við vinnslu í Ytri-Flóa. Jafn-
framt var vinnslusvæðið í flóanum
stækkað. Nýja námaleyfið gilti til
ársins 2010.
Þegar þessi ákvörðun var kynnt
sögðu þáverandi stjórnvöld að með
útgáfu leyfis til 2010 væri óvissu um
rekstur verksmiðjunnar eytt. Það er
þó tæplega hægt að tala um að sú
hafi verið raunin því nú er að koma á
daginn að kísilgúrnámurnar í Ytri-
Flóa verða tómar löngu fyrir árið
2010. Flest bendir til að þær dugi
ekki nema í 2-3 ár í viðbót.
Ný vinnsluaðferð
Undanfarin tvö ár hefur verið
reynt að þróa nýja aðferð við vinnslu
á kísilgúr úr Mývatni. Aðferðin
byggir á því að fara undir botninn
og dæla kísilgúmum án þess að
raska botnlaginu. Takist að þróa
þessa vinnsluaðferð telja forráða-
menn Kísiliðjunnar að líkur aukist á
að námaleyfið verði rýmkað. Sig-
björn Gunnarsson, sveitarstjóri
Skútustaðahrepps, segist hins vegar
óttast að það taki lengri tíma að
þróa þessa vinnsluaðferð en upphaf-
lega hafi verið vonast eftir. Hún sé
ennfremur dýr og auk þess séu uppi
efasemdir um að hægt verði að beita
henni á þeim svæðum í Syðri-Flóa
sem rætt hafi verið um að nýta.
Þegar stjórnvöld tóku ákvörðun
um námaleyfi árið 1993 voru þau
undir þrýstingi frá stjórnendum
Kísiliðjunnar um að fá leyfi til að
nýta kísilgúr við Boli við austanvert
vatnið. Sigbjörn segir að nýleg sam-
þykkt sveitarstjórnar Skútustaða-
hrepps feli í sér þrýsting á stjórn-
völd að leyfa vinnslu við Boli. Það
má því segja að stjórnvöld standi
frammi fyrir þeirri spurningu hvort
breyta eigi þeim ákvörðun sem tek-
in var 1993 að leyfa ekki vinnslu við
Boli.
Ljóst má vera að fái Kísiliðjan
ekki heimild til að vinna kísilgúr úr
Syðri-Flóa verður að leggja verk-
smiðjuna niður. Slíkt myndi hins
vegar hafa gífurleg áhrif á byggðina
við Mývatn, en rúmlega 50 manns
starfa við hana, sem er rúmlega 10%
íbúa sveitarfélagsins. Árleg velta
verksmiðjunnar er um 700 milljónir
og um helmingur af tekjum sveitar-
sjóðs Skútustaðahrepps kemur frá
Kísilverksmiðjunni. Verði Kísiliðj-
unni hins vegar heimilað að hefja
námavinnslu í Syðri-Flóa þykir
ljóst, ef marka má álit setflutninga-
nefndar, að það myndi hafa áhrif á
lífríki vatnsins og velta má upp
þeirri spurningu hver áhrifin yrðu á
ferðamannaþjónustu við Mývatn.
Árið 1993 var tekin ákvörðun um
að setja á stofn atvinnueflingarsjóð.
Tekjur sjóðsins koma af sölu á kísil-
gúr. Enn er óvíst hvernig sjóðurinn
verður nýttur, kannski vegna þess að
ekki hefur enn verið tekin formleg
ákvörðun um framtíð Kísiliðjunnar.