Morgunblaðið - 31.10.1998, Blaðsíða 60

60 LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞÓRA
JÓNSDÓTTIR
+ Þóra Jónsdóttir
fæddist 13. apríl
1921. Hún lést 20.
október siðastliðinn
og fór útför hennar
fram frá Stöðvar-
fjarðarkirkju 27.
október.
Elsku mamma.
Nú þegar þú ert dá-
in er mér efst í huga
þakklæti fyrir ástina
og umhyggjuna sem
ég fékk öll þau ár sem
ég bjó hjá ykkur
pabba. Þú hvattir mig alltaf til að
framkvæma það sem ég vildi gera
og þú studdir mig í einu og öllu.
Sem fósturbarn þitt hvattir þú
mig ávallt til að hafa samband við
mína réttu foreldra og eflaust hef-
ur þér fundist ég gera of lítið af
því. Þú skildir að þeir báru sterk-
ar tilfínningar til mín og vildu af
mér vita.
í Vinaminni var alltaf fullt hús af
kostgöngurum og öðrum gestum
sem þú þurftir að sinna. Samt hafð-
irðu alltaf tíma fyrir bömin, allt
þar til yfir lauk.
Þegar ég hugsa til baka og rifja
þetta upp undrast ég þrek þitt og
hvemig þér tókst að gera á einum
degi það sem tæki mig viku.
Þú studdir pabba í öllum sínum
framkvæmdum, sem vora yfirleitt
ekki í smærri kantin-
um, enda samhugur
ykkar einstakur. Dag-
urinn byrjaði hjá ykk-
ur fyrr en hjá öðram;
þegar ég var að
skreiðast á fætur á
„eðlilegum" fótaferð-
artíma voruð þið oft að
koma úr ferðalögum á
næstu firði. Minnis-
stæðar era ferðir þín-
ar með pabba upp á
Fljótsdalsheiði eftir
hleðslugrjóti í hesta-
girðingar.
Hestaferðalögin með ykkur
pabba um hálendið era ógleyman-
leg öllum þeim sem með vora, en
að sjálfsögðu vorað þið potturinn
og pannan í þeim.
Veikindi þín vora mikil og í raun
gerði ég mér aldrei grein fyrir al-
vöra þeirra fyrr en undir það síð-
asta. Þú dvaldist langdvölum á
sjúkrastofnunum síðasta ár en
kvartaðir aldrei þótt okkur hinum
blöskraði það sem á þig var lagt.
Andlát þitt kom mér samt á óvart,
því eftir erfiða aðgerð virtist þú
hafa náð góðum bata. Því era ein-
faldlega takmörk sett hvað ein
manneskja getur þolað, því eitt tók
við af öðra. Hvfldin var þér eflaust
kærkomin, því nú veit ég að þú ert
hjá pabba.
Við sem eftir lifum eigum erfið-
JÓN
ÓSKAR
+ Jón Óskar fæddist á Akra-
nesi 18. júlí 1921. Hann lést
á heimili sinu Ljósvallagötu 32 í
Reykjavík 20. október síðastlið-
inn og fór útför hans fram frá
Dómkirkjunni 28. október.
Þú kvaddir, vinur, á dánardegi
Sölva Helgasonar, sama Sölva og
þú margt fyrir löngu ritaðir prýðis-
góða heimildabók um. Hreifst ég
mjög af verki þínu og varð það upp-
haf kynna okkar. Sölvi Helgason
var okkur báðum mjög kært áhuga-
mál og þú gerðir honum betri skil
en nokkur annar. Fyrir það vil ég
þakka þér og einnig þinni listakonu,
Kristínu, fyrir hennar hlut í verki
þínu.
Svo komstu norður sumarið ‘95, á
aldarafinæli Sölva, og „dróst dul-
una“ af minnisvarðanum um hann,
eins og þú kallaðir það. Þú sviptir
hulunni af honum eins og þú hafðir
forðum gert í bók þinni með svo
ágætum árangri.
Þú skildir Sölva og aðstæður
hans betur en aðrir vegna þess að
þú varst sannur listamaður. Bók
þín var fyrsta alvöra rannsóknin á
Sölva og því tímamótaverk. Þar
leitast þú við að birta aðra og sann-
ari mynd af Sóloni en samferða-
menn hans og eftirlifendur höfðu
gert. Þú vildir að réttlætið og sann-
leikurinn sigraði. Rannsóknir þínar
einkenndust af vandvirkni, ná-
Formáli
minningar-
greina
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upplýs-
ingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer fram.
Ætlast er til að þessar upplýs-
ingar komi aðeins fram í formál-
anum, sem er feitletraður, en
ekki í greinunum sjálfum.
kvæmni og smekkvísi og þú varst
trúr viðfangsefni þínu í stóra og
smáu; þess vegna varðst þú fróð-
astur allra um Sölva.
Þegar ég kynntist þér varstu
augljóslega ekki við fulla heilsu, en
þú varst í góðri fylgd og naust
hennar allt til ferðaloka. Eg sá
strax að þú varst í góðum höndum
þar sem voru Kristín og Una Mar-
grét. Það sem ég minnist best í fari
þínu er hlýjan, hógværðin og lát-
leysið, enda leyndirðu á þér, ekki
síst þegar þú réðst í að búa handrit-
in að Frakklandssögu eftir Sölva
Helgason undir prentun - þitt síð-
asta verk. Það var mikil elja af
sjúkum manni að skila svo tíma-
freku þolinmæðis- og nákvæmnis-
verki fullbúnu til útgáfu. Mætti
margur fullfrískur maðurinn prísa
sig sælan að loknu þvflíku þrek-
virki. Ég þakka þér innilega fyrir
að hafa gert mig að útgefanda þín-
um að Frakklandssögunni og þar
með að fá tækifæri til að kynnast
starfi þínu. Þú naust þess sem fyrr
að hafa Kristínu þér við hlið og ég
þakka henni með djúpri virðingu
fyrir allt sem hún gerði. Hennar
hlutur var svo stór að hann hafði af-
gerandi áhrif.
Kæri vinur, ég þakka þér af al-
hug fyrir framlag þitt til bók-
mennta okkar og menningar, fyrir
ósérhlífni þína og fómfysi í þágu
hugsjónanna. Slíkir eiginleikar era
fágætir og þá ber að virða og
þakka. Ég þakka hin stuttu kynni
okkar en harma hvarf þitt af svið-
inu; ég veit þó að andi verksins og
minning þín munu lifa. Hið góða
verk lifir þó maðurinn deyi - það
ætti okkur að vera huggun og
hvatning.
_ Ykkur, aðstandendum Jóns
Óskars, votta ég einlæga samúð
mína.
Ólafur Jónsson.
Skáldið og tónlistarmaðurinn Jón
Óskar er látinn.
Ég hitti hann aðeins einu sinni,
árið 1994, er hann las upp ljóð sitt
um kaffihúsin í París; sem birtist
síðan í ritinu Ljóð og laust mál; 60
ára afmæli Hressingarskálans. Ein-
hvern veginn fannst mér og fleir-
ara með að sætta okkur við orðinn
hlut og ég bið guð að geyma þig
elsku mamma.
Þóra Björk.
Elsku amma okkar.
Það er erfitt að sætta sig við að
þú sért farin. Hjá þér fengum við
ást og hlýju og skipti hegðun okkar
þar engu máli. Við gátum alltaf
hlegið með þér og brauðið þitt var
besta brauð í heimi.
Nú er tómlegt að koma inn í hús-
ið okkar, því íbúðin þín er tóm og
ekkert sprell á neðri hæðinni.
Þakka þér fyrir allt, elsku
amma, og kysstu afa frá okkur.
Erna Valborg, Haukur
Árni og Axel Þór.
Mér kerrndi móðir
mitt að geyma
hjarta trútt,
þó heimur brygðist;
þaðan er mér kominn
krafturvináttu,
ástin ótrauða,
sem mér aldrei deyr.
(Benedikt Gröndal.)
Ég mun seint gleyma hlýjum og
útbreiddum faðmi minnar elsku-
legu ömmu. Hún kenndi mér svo
margt og var alltaf til staðar þegar
ég þurfti á því að halda. En nú líð-
ur henni vel og afi er hættur að
bíða, það átti aldrei vel við hann,
blessaðan.
Minningin lifir.
Ragnheiður Bergdís
Bergþórsdóttir.
um, sem vora þar af yngri skálda-
kynslóð, að hann hefði varðveitt
þann eldmóð og baráttugleði til
gamals aldurs sem listamenn þurfa
að hafa sem era að stíga sín fyrstu
spor.
Spænska skáldið Garcia Lorca
orti um skáld, tónlistarmenn og far-
andsöngvara. Mun það fómarlamb
spænsku borgarastyijaldarinnar
hafa verið Jóni óskari hugleikið;
sem vinstri manni á dögum kalda
stríðsins, og sem spænskumanni og
skáldi sem aðhylltist kröftuga, opna
tjáningu. Vil ég þvi draga hér fram
nokkur brot úr þýðingum mínum
úr ljóðum Lorca, sem ekki hafa áð-
ur birst nema á bók, en lýsa þó með
átakanlegum hætti vegferð skálds-
ins og okkar allra. Kveð ég þannig
þennan vopnabróður í Rithöfunda-
sambandi Islands; með Ijóðum sem
minna mig einhvem veginn á hann.
Hvorki munu þeir ná
til Kordóvu né Sevillu
þessir þungbúnu riddarar.
Hverteruþeiraðvilja
á þessum aflóga drópm?
Þeir munu ná þeim stað einum
þar sem krossamir kræklast
ogröddinskelfistsvo...
Óphansvarægilegt
er hann æddi upp skalann.
Ogsvovarþögn:
Endanleg, Mkomin þögn.
Hjá dverginum
með risaröddina.
Dauðinn kemur nú syngjandi;
röltir niður eftir götunni
með sinn hvíta gítar,
klæddur eins og útúr spaghettívestra.
En hann er nú samt bara
líkastur sjálfum sér!
Engar prúðar smástúlkur
voru við útfór þína.
Nei; bara einhveijir þorparar
og undarlegir menn
með hjartað í munninum...
Þó að við höfum bægt frá þessu húsi
öllu illu
liggur hér samt h'til stúlka.
Og við sitjum hér í kring
með opna gítara...
Þessir hundrað riddarar
eru að eilífu sofnaðir.
Látum þá sofa undir sínum hvítu krossum
að eilífu...
Tryggvi V. Líndal.
Runnamura
Potentilla fructicosa
Hann bíður
við straum vorsins
hlustar
á flaum sumarsins,
bíður og hlustar,
uns haustblöðin
berast til eyma
með hraða ljóðsins.
Þetta litla ljóð eftir Þorgeir
Þorgeirsson lækni ber heitið
Haustblöð. Mér finnst það lýsa
vel hughrifum kyrrðar og angur-
værðar, sem grípa
mann oft á haustin.
Við hjá Blómi vik-
unnar finnum ekki
síður til þessara hug-
hrifa en aðrir, eins
og sést á efni þessa
pistils og tveggja síð-
ustu. Þá var fjallað
um vetrargarðinn en
nú er ætlunin að
skrifa um þann
runna sem blómgast
síðastur í íslenskum
görðum.
Aður vil ég þó
koma með smáskýr-
ingu. I greininni um
Allium, sem birtist á
dögunum, velti ég því upp að
ýmsum myndi finnast titill grein-
arinnar skrítinn, en hann var
bara ÖÐRUVÍSI HAUST-
LAUKAR og ekkert skrítið við
það. Titillinn átti hins vegar að
vera Öðravísi haustlaukar -
LAUKAR. Allium-ættkvíslin er
einmitt kölluð laukar á íslensku
og þetta þótti prentvillupúkanum
skrítnara en góðu hófi gegndi.
Fjölbreytni er stöðugt að
aukast í garðyrkjustöðvum og
nýjar og nýjar tegundir blóma,
tijáa og runna koma á markað-
inn. Með því er unnt að hafa
mikla breidd í plöntuvalinu og
blómgunartíma blóma og runna.
Runnamura er þó alls ekki ný af
nálinni í ræktun á íslandi því hún
hefur verið ræktuð hér í marga
áratugi. Vinsældir hennar hafa
þó sveiflast nokkuð og hér áður
fyrr var hún stundum illfáanleg
eins og árið 1975, það þekki ég af
eigin reynslu.
Muraættkvíslin er stór, inni-
heldur 300-500 tegundir, og hefur
innanborðs bæði einærar og fjöl-
ærar jurtir, meira að segja
ranna, sem era frá því að vera
jarðlægir til þess að vera liðlega 1
m á hæð. Murur eru upprunnar á
norðurhveli jarðar og vaxa bæði í
Ameríku, Asíu og Evrópu. Hér á
landi vaxa tvær tegundir sem
bera muraheitið, tágamura og
gullmura, auk hinna sjaldgæfu
skeljamuru og engjamuru.
Engjarósin er líka murutegund,
þótt nafnið bendi til alls annars,
eri svona eru íslensku nöfnin. ís-
lensku mururnar era allar blóm-
jurtir, runnamuran vex hér ekki
vilt, þótt hún vaxi víða í tempraða
beltinu nyrðra, kringum allan
norðurpólinn. Hún vex líka í
Pýreneafjöllunum upp í 2.500 m
hæð, en margar plöntur sem þar
vaxa virðast una sér vel hér, þar
vil ég bara nefna geislasópinn
vinsæla.
Runnamuran líkist að veralegu
leyti frænkunni íslensku,
gullmuranni. Blöðin eru stak-
fjöðrað eða fingruð, 3-5-7 smá-
blöð saman. Blaðjaðramir era
heilir og blöðin hærð á neðra
borði. Greinar aðaltegundarinnar
era fíngerðar, uppréttar og þétt-
ar og börkurinn flagnar töluvert
af gömlum greinum. Aðaltegund-
in verður 1-1,5 m á
hæð og blómliturinn
er gulur, hvítur eða
rauðleitur. Þar sem
rannamuran hefur
verið mjög lengi í
ræktun og notið víða
mikilla vinsælda hafa
komið fram mörg
mismunandi yrki, þar
sem vaxtarlag, hæð,
blómstærð og blómlit-
ur er breytilegt. Ég á
fjórar runnamurur,
sem eru mjög ólíkar
hver annarri. Elsta
runnamuran mín
gengur hjá mér undir
heitinu sú góða gamla
og er líklega annaðhvort aðalteg-
undin eða yrkið MÁNELYS sem
var mjög vinsælt hér á tímabili.
Blómin era skærgul, ekki stór en
blómgunartíminn langur, frá því í
miðjum júlí fram í hörkufrost.
Hún var núna þakin blómum 15.
október. „Gold star“ hef ég átt í
fáein ár og mér finnst hún lofa
góðu. Blómin era stór, a.m.k. eins
og 100 krónu peningur, dökkgul
og ranninn er uppréttur og virð-
ist ætla að verða 75-100 sm.
Blómgunin er frá miðju sumri
fram eftir öllu hausti. „Gul
skriðul" er yrki sem er lágvaxið
og er skemmtilegt í steinhæðir
eða fremst í rannabeð. Blóm þess
eru ljósgul og meðalstór af
runnamurublómum að vera. Hún
hefur reynst mjög vel í snjóþung-
um héraðum landsins og mér lík-
ar hún vel, þótt sumir telji henni
hætt við kali sunnanlands. Eins á
ég eina hvíta, sem ég held að sé
„Mount Everest“ en er þó ekki
alveg viss. Hún er uppréttvax-
andi og er um 1 m á hæð. Rauð
yrki rannamura era í ýmsum
görðum í Evrópu, en ekki hefur
enn fundist rautt yrki, sem þrífst
hér úti.
Runnamura er harðger og
vindþolin, en blómstrar að sjálf-
sögðu best í skjóli. Hún þarf sól-
ríkan og fremur þurran vaxtar-
stað. Sum yrki kelur dálítið, en
ekki ætti að klippa burt greinar
fyrr en í lok júní, þar sem
runnamuran laufgast fyrst neðst
á greinum og síðast efst. Runna-
mura blómgast bæði á nýjum og
eldri greinum. Því ætti ekki að
klippa hana á vorin, það seinkar
blómgun. Hins vegar er ágætt að
klippa runnann allan mikið niður
á svo sem 10 ára fresti til að hann
endumýi sig.
S. Hj.
BLOM
VIKUMAR
401. þáttur
Ilmsjon Ágústa
Björnsdóttir