Morgunblaðið - 12.11.1999, Qupperneq 22

22 FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
VERIÐ
Svæðisstjóraskipti hjá
Scania á Norðurlöndum
ísland fellur undir
heimamarkaðinn
Nýr svæðisstjóri Scania segir að mikil
áhersla sé nú lögð á þróun gírkassa og hag-
kvæmari véla. Er það m.a. til að mæta stöðl-
um um minni mengun frá dísilvélum.
Anders Grundströmer (t.v.) og Thomas Bertilsson
sem tekur við sem svæðisstjóri Norðurlanda-
markaðs Scania sem Island fellur undir.
NÝR svæðisstjóri
Scania í Svíþjóð, sem
hefur Norðurlöndin
og fleiri lönd á sinni
könnu, hefur nýlega
verið skipaður og er
það Thomas Bertils-
son. Tók hann við af
Anders Grundström-
er, sem skipaður hef-
ur verið yfirmaður
fyrirtækis Scania í
Tékklandi. í stuttri
heimsókn til Islands
á dögunum ræddu
þeir við forráðamenn
Heklu hf., sem hefur
umboð fyrir Scania,
og fóru yfir áherslur
og helstu verkefnin sem framund-
an eru í markaðsmálum.
„Brýnasta málið hjá Heklu er að
okkar mati að bæta aðstöðu fyrir
verkstæðið og nú er afráðið að
flytja það á lóð við Sundahöfn og
reisa þar nýja og fullkomna að-
stöðu fyrir alla þjónustu við Scania
og önnur tæki sem Hekla hefur
umboð fyrir. Par verður nóg pláss
og unnt að veita betri og viðameiri
þjónustu og veitir ekki af fyrir sí-
stækkandi flota Scania-bíla,“ segir
Thomas Bertilsson aðspurður um
helstu mál sem til umræðu eru.
Anders Grundströmer segir að
Scania taki yfirleitt þátt í undir-
búningi og vangaveltum umboðs-
manna sinna þegar slíkar breyt-
ingar standi fyrir dyrum, bjóði
ráðgjöf eftir því sem þurfi varð-
andi stærð, íyrirkomulag, tækjaval
og annað sem huga þurfi að þegar
nýtt þjónustuhús er byggt. En
hvernig líta þeir á Island í saman-
burði við aðra markaði fyrir Scan-
ia:
og burðargetu en í Svíþjóð er leyfð
hámarksþyngd flutningabíla nú 60
tonn og mega þeir vera 24 m lang-
ir, þ.e. að meðtöldum vagni. Scania
beri hagkvæmni mjög fyrir brjósti
og lipurð enda séu vöruflutningar
með bílum helsti keppinautur járn-
brautaflutninga. Nefndi hann að
fyrir dyrum stæði til dæmis að
auka mjög fjárfestingu í járn-
brautakerfinu í Þýskalandi en
hann kvað Scania ekki þurfa að
óttast slíkt, menn væru nokkuð
sannfærðir um að aukning í flutn-
ingum yrði næstu árin að mestu
leyti í bflunum. „Enda verður líka
að líta til þess að lestir þurfa ork-
ugjafa, þær flytja ekíd vöruna
beint á milli húsa heldur þarf að
umskipa þeim og flytja kannski á
annan hátt síðasta spölinn þannig
að bflarnir eru ekki síðri valkostur
þegar flutningar eru annars veg-
ar,“ segir hann. Það segir hann
bæði gilda um vörur og farþega, sí-
fellt aukist farþegaflutningar með
rútum á kostnað lestanna.
Spennandi markaður
í Póllandi
„ísland er heimamarkaður
Scania því við lítum á öll Norður-
löndin og reyndar líka Eystrasalts-
löndin sem heimamarkað," segir
Anders Grundströmer. Hann segir
sölu hafa verið góða á Norðurlönd-
um en meðal mest spennandi
markaðssvæða sé til dæmis Póll-
and. Þar séu íbúar 39 milljónir,
landið liggi nánast við bæjardyr
Svíþjóðar og fjárfesting vestrænna
ríkja fari þar vaxandi. Þetta segir
hann líka eiga að vissu leyti við um
Tékkland og fleiri lönd í austur-
hluta Evrópu. En hvað er fram-
undan hjá Scania sem íslenskir
kaupendur geta vænst að sjá?
„Við kynntum nýja vörubílalínu í
október 1995 og hófum sölu á
henni strax árið eftir og þeir sem
þekkja fyrirtækið vita að áður var
ný lína kynnt árið 1989 og þar áður
1982,“ segir Thomas Bertilsson,
„og því ætti ekki að vera erfitt að
reikna út að ný lína hlýtur að vera
væntanleg. En það sem einkum er
unnið að nú er þróun á vélum og
gírkössum." Hann segir reglur sí-
fellt að verða strangari um alla
Evrópu um mengun frá dísilvélum
og kemur t.d. einn áfangi til fram-
kvæmda á næsta ári, Euro III, og
síðan megi búast við Euro IV og V
og því þurfi framleiðendur stöðugt
að leitast við að framleiða vélar
sem bæði mengi sem minnst og
séu jafnfram sparneytnar og hag-
kvæmar.
Bertilsson segir flutningafyrir-
tækin í Evrópu gera sífellt meiri
kröfu um hagkvæmni, m.a. lengd
Scania áfram
sjálfstætt fyrirtæki
Komið hefur fram að Volvo fyr-
irtækið hefur keypt hlut í Scania.
Verið er að kanna hvort kaupin
gangi gegn reglum um hringa-
myndun og samkeppni en gangi
kaupin eftir segja þeir enga breyt-
ingu verða á andiiti Scania út á við.
„Scania verður sjálfstætt íyrirtæki
um alla framtíð," segir Thomas
Bertilsson en þá yfirlýsingu hafa
aðalstjómendur fyrirtækisins gef-
ið. Segir hann Scania verða eitt af
mörgum fyrirtækjum Volvo, rétt
eins og Volvo vörubílar, Volvo
gröfur og tæki, og svo framvegis.
„Það verður því samkeppni áfram
milli þessara íyrirtækja og við-
skiptavinir okkar finna enga breyt-
ingu þar á og sölukerfinu verður
ekki breytt. Það sem breytist er að
samvinna verður tekin upp á viss-
um sviðum er varða tæknimál og
þróunarvinnu enda er það þekkt
að margir framleiðendur eru að
nota hluti frá sömu framleiðendum
í bfla sína, til dæmis í rafkerfi,
hemla og eldsneytiskerfi, svo eitt-
hvað sé nefnt.“
Þeir félagar segja Scania og Vol-
vo verði samanlagt annar stærsti
vörubílaframleiðandi heims með
124 þúsund bíla á ári á eftir fyrir-
tækjum Mercedes Benz sem fram-
leiða 165 þúsund bíla og Paccar í
Bandaríkjunum með 83 þúsund.
„Aðalatriðið er að Scania og Volvo
verða áfram tvö merki og þau
keppa grimmt hér eftir sem hingað
til,“ segja þeir Anders Grund-
strömer og Thomas Bertilsson að
lokum.
„Happdrættisvinning-
ar“ verði afnumdir
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Helgi Laxdal, formaður Vélstjórafélags Islands, við setningu árs-
þings félagsins í gær.
Skapar sátt um
fí skveiðislj órnun-
arkerfíð að mati
Helga Laxdal^
formanns VSFI
KOMA þarf í veg fyrir að einstakl-
ingar hverfi úr útgerð með milljarða
hagnað, enda myndi slíkt leiða til
sáttar um fiskveiðistjómarkerfið, að
mati Helga Laxdal, formanns Vél-
stjórafélags Islands. Þetta kom
fram í setningarræðu hans á ár-
sþingi félagsins sem hófst í gær. Þar
sagði hann ennfremur að skylda
ætti útgerðarmenn til að manna yf-
irmannastöður með Islendingum,
ellegar svipta þá leyfi til nýtingar á
auðlindinni.
Helgi rifjaði upp í ræðu sinni að
sjávarútvegsráðherra hafi nýverið
skipað nefnd sem setja eigi fram til-
lögur tfl breytinga á núverandi fisk-
veiðistjórnunarkerfi til að um kerfið
náist sátt án þess að dregið sé úr
hagkvæmninni. Sagðist Helgi þeirr-
ar skoðunar að megin ósættið um
gfldandi stjómkerfi væri tflkomið
vegna þeiira tflefnislausu happ-
drættisvinninga sem fallið hafi þeim
í skaut sem hafi á síðustu áram verið
að hætta útgerð og horfið úr grein-
inni. Stundum séu á ferðinni ein-
staklingar sem hafi eignast hlut í
sjávarútvegsfyrirtækjum af tflviljun
einni, eins og þeirri, að þegar við-
komandi fyrirtæki var stofnað þá
hafi þeirra tíma lög um hlutafélög
krafist lágmarksfjölda hluthafa til
að tryggja lögmæti félagsins.
„Þess vegna er það að mínu mati
megin verkefni nefndarinnar að
setja fram tillögur sem tfl dæmis í
gegnum skattkerfið tryggi það að
þetta einka happdrætti, þó kostað sé
af almenningi, heyri sem fyrst sög-
unni til. Það er mín bjargfasta trú að
sú aðgerð ein mundi leiða til þokka-
legrar sáttar um þetta kerfi sem að
þessu frátöldu, sem á sér að vísu
aðrar rætur, er skflvirkt stjórnkerfi
sem á að geta tryggt bæði viðhald
fiskistofna og hagkvæmni í grein-
inni.“
Pólverjar ráðnir
í vélsljórastöður
Helgi sagði nokkra eftirspurn
hafa verið eftir vélstjóram tfl starfa
á sjó á seinni áram og þá sérstak-
lega á fiskiskipum. Utgerðarmenn
hafi brugðist við því með því að
flytja hingað til lands erlenda vél-
stjóra, einkum frá Póllandi. „Það
vita allir sem eitthvað fylgjast með
að laun í Póllandi era mun lægri en á
vesturlöndum. Þess vegna verður
sjálfsagt hægt að fá hingað pólska
vélstjóra tfl starfa á okkar fiskiskip-
um, a.m.k. þeim sem betur gefa af
sér. Með þessari ráðstöfun sýnist
mér að íslenskir útgerðarmenn séu
endanlega búnir að gefast upp við
það að laða íslendinga tfl starfa á
skipum sínum. Þess í stað á að fá
hingað erlenda sjómenn sem búa við
atvinnuleysi í sínu heimalandi tfl
þess að sinna störfum yfirmanna á
fiskiskipunum okkar.“
Sagði Helgi að í þessum áformum
útgerðarinnar fælist tvískinnungur
og algjört vh-ðingarleysi fyrir þeim
sérréttindum sem þeim hafa verið
afhent sem væru einkaleyfi á nýt-
ingu á íslensku fiskimiðunum. „Þeg-
ar kemur að nýtingu fiskimiðanna
þá má til dæmis ekki bjóða út er-
lendis veiðar á ákveðnu magni fisks
vegna þess að hérlendir útgerðar-
menn hafa einkaleyfi á nánast öllum
veiðum innan landhelginnar. Sér-
leyfi sem þeir ætla nú að nýta með
ódýra erlendu vinnuafli til að auka
enn sinn ábata. Að mínu mati kemur
ekki tfl greina að úthluta útgerðinni
einkarétti á þessari auðlind án þess
að binda það því skflyrði að skipin
séu mönnuð íslendingum. Geti þeir
ekki sætt sig við það á að taka þetta
sérleyfi af þeim og bjóða veiðamar
út eins og hverjar aðrar fi’am-
kvæmdir hér á landi; því ef tryggja á
einum hópi sérréttindi á þessu sviði
verða allir sem tengjast greininni að
sitja við sama borð, bæði sjómenn
og útgerðarmenn."
Stofnanir ekki staðið undir
væntingum
Helgi rakti í ræðu sinni þær að-
gerðir sem gripið var tfl tfl að binda
enda á verkfall sjómanna fyrir hálfu
öðra ári, Verðlagsstofu skiptaverðs,
úrskurðamefnd og Kvótaþing.
Hann sagði reynsluna sína að þess-
ar stofnanir hafi ekki staðið undir
þeim væntingum sem við þær vora
bundnar.
Verðlagsstofa skiptaverðs hafi
reyndar staðið sig mjög vel en engu
að síður hafi það sýnt sig að þær
ábendingar sem Verðlagsstofan hef-
ur sett fram eru að engu hafðar í
alltof mörgum tilfellum.
Því væri nauðsynlegt þegar stof-
an hefur fram að færa athugasemdir
við uppgjör tfl áhafha á einstökum
skipum, þá sendi hún ekld bara at-
hugasemdir sínar til viðkomandi
áhafnar og útgerðar, eins og lögin
kveða á um, heldur einnig tfl við-
komandi stéttarfélaga sem geta þá
knúið á um að málin séu færð tfl
betri vegar. Þá sagði Helgi að gera
þyrfti viðmiðanir úrskurðamefndar,
sem væra grandvöllur að nýju fisk-
verði, glöggar og auðskildar þannig
að enginn velktist í vafa um við hvað
væri átt.
Leggja má Kvótaþing
niður
„Verði nefndum lögum a.m.k.
breytt á þennan veg og tfl viðbótar
gengið þannig frá málum að ekki sé
heimilt að flytja kvóta umfram út-
hlutun til annarra skipa en þeirra
sem uppfylla ákveðin skflyrði varð-
andi fiskverðssamninga við sína sjó-
menn; þá má að mínu mati leggja
Kvótaþing niður í núverandi mynd
þótt eftir sem áður sé nauðsynlegt
að skrá verðmæti aflaheimilda þeg-
ar þær skipta um eigendur. Því er
skoðun mín sú að að eina verðmynd-
unarkerfið sem hægt sé að byggja á
til frambúðar séu fiskmarkaðimir
en eins og staða mála er í dag er
mikil andstaða gegn þeim hjá hinum
frjálslyndu íslensku útgerðarmönn-
um um þessar mundir. Þeir halda
því fram að ef allur afli færi um
markað mundi fiskverð lækka vera-
lega en það er nú einu sinni það sem
þeir hinir sömu berjast fyrir með
kjafti og klóm innan Úrskurðai-
nefndarinnar. Það er í þessu efni
sem og öðram býsna erfitt að henda
reiður á þeirra markmið hverju
sinni.“
Eðlilegt samstarf við
LIU mikilvægt
Helgi sagði að þrátt fyrir að mikil-
vægi tæknibúnaðar skipa væri alltaf
að aukast og um leið þær kröfur sem
gerðar eru tfl hans og þeirra sem
honum þjóna, þá hafi vélstjórastétt-
in orðið að lifa við stöðugan áróður
frá Landssambandi íslenskr'a út-
vegsmanna í þá átt að vélstjóranám-
ið hér á landi sé úr takt við það sem
gerist hér í nágrenninu; það væri of
langt, flla skipulagt o.s.frv.
I framhaldi þess hafi vélstjóran-
ámið hér á landi verið borið saman
við vélstjóranámið í næsta nágrenni.
Niðurstaðan hafi verið sú að vél-
stjórnarnám hérlendis sé yfirleitt
styttra eða í það minnsta jafnlangt
sambærflegu námi í nágrannalönd-
unum.
Helgi sagði að eitt þýðingarmesta
verkefnið framundan væri þrátt fyr-
ir allt að koma á eðlflegu samstarfi
við LIÚ, enda falli hagsmunir sjó-
manna og útgerðarmanna víða sam-
an. „Því er eitt megin verkefnið að
vinna að bættri ímynd sjómennsku
og útgerðar í hugum almennings
sem er forsenda þess að ungt og
hæfileikaríkt fólk veljist þar tfl
starfa sem er forsenda þess að sjáv-
arútveginum sem atvinnugrein
vegni vel í framtíðinni.
I þessu efni bind ég miklar vonir
við yngri stjómendur sem hafa ver-
ið að hasla sér völl á liðnum áram
hjá einstökum útgerðum en þeim
hafa fylgt aðrar áherslur, m.a. hvað
varðar menntun og endurmenntun
vélstjóra og vélfræðinga, en mennt-
unarmálin era málaflokkur sem
verður að nást sátt og samstarf um,
ef árangur á að nást í þeim mála-
flokki í næstu framtíð," sagði Helgi
Laxdal.
Sjávarútvegsskóli engin
allsherjarlausn
Menntunarmál era meginumfjöll-
unarefni á ársþingi VI að þessu
sinni. í ávarpi sínu á þinginu gerði
Ámi M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra, að umtalsefni samdi'átt í
aðsókn að hvers kyns námi er teng-
ist sjávarútvegi. Sagði hann til
margs að líta í þessum efnum og sér-
skóli fyrir sjávarútveginn væri að
sínu mati engin allsherjarlausn.
„Kostimir við hugmyndina um sér-
skóla era að greinin kæmi í mun
meira mæli en verið hefur að því að
móta skólastarf, en það er afar mik-
ilvægt. Vona má að það verði, þegar
fram líða stundir, til að auka áhuga
ungmenna á slíku námi. Þá era auð-
sæir möguleikai’ í hagræðingu sem í
hugmyndinni felast meðal annars
hvað varðar að miðla sérhæfðri
þekkingu um sjávarútveginn.
Við í sjávarútvegsráðuneytinu
fylgjumst með skólaumræðunni af
áhuga. A fyrri stigum hennar var
stundum bent á að nám tengt land-
búnaði væri í betra horfi en sjávar-
útvegsnám vegna þess að það heyrði
undir viðkomandi fagráðuneyti. Ég
er þeirrar skoðunar að menntamál-
aráðuneytið eigi að fara með málefni
sjávarútvegsnáms, ég tel það nauð-
synlegt tfl að tryggja samhengi við
annað framhaldsnám sem boðið er
upp á í landinu og það þróunarstarf
sem þar er unnið,“ sagði Arni.