Morgunblaðið - 12.11.1999, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1999 33
Gersk
ævintýri
Sergeij Rakhmanínov Livia Sohn Rico Saccani
TOM.IST
Háskólabfó
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Sinfóníuhljómsveit íslands flutti
Fiðlukonsert eftir Aram Katsjatúrjan
og Sinfóníu nr. 2 eftir Sergeij Rak-
hmaninov; einleikari var Livia Sohn
og sjórnandi Rico Saccani. Fimmtu-
dagskvöld kl. 20.
EINS og fleiri tónskáld Rússa-
veldis er Armeninn Aram Katsjat-
úrjan kunnastur fyrir balletttónlist
sína, ekki síst smelli á borð við
Sverðdansinn úr ballettinum Gaya-
neh og Adagio Frýgíu og Spar-
takusar úr samnefndum ballett.
Ónedín skipakóngur gerði að leið-
arstefi sínu um heimsins höf í sjón-
varpinu forðum. Önnur hljómsveit-
artónlist Katsjatúrjans heyrist allt
of sjaldan, sérstaklega ágætir ein-
leikskonsertar hans fyrir píanó,
fiðlu og selló. Píanókonsertinn,
saminn 1936, var það verk Katsjat-
úrjans, sem fyrst sló í gegn; fiðlu-
konsertinn var saminn fjórum ár-
um seinna og sellókonsertinn 1946.
Þessi þrjú verk standa saman sem
eins konar þiTlógía og eru talin til
öndvegisverka tónskáldsins. I gær-
kvöld var þó upp runnin sú stund
að fá að heyra fiðlukonsertinn.
Þetta verk hefur notið talsverðra
vinsælda; og býður upp á mikil til-
þrif fyrir einleikarann. Flautusnill-
ingurinn Jean-Pierre Rampal unni
þessu verki svo heitt að hann um-
ritaði það fyrir flautu.
Verkið er í þremur hefðbundn-
um þáttum. Hraður upphafsþáttur
er byggður á samspili tveggja
ólíkra stefja, hröðu og gáskafullu
dansstefi byggðu á lítilli þríund
sem teflt er gegn ljóðrænu, leitandi
og draumkenndu stefi. Miðþáttur-
inn er hægur vals, byggður á seið-
andi og sefjandi þjóðlegum stefjum
sem gætu verið ættuð frá heima-
högum tónskáldsins í Armeníu og
Grúsíu. Lokaþátturinn er, eins og
sá fyrsti, byggður á andstæðum
stefjum og er annað þeitra náskylt
öðru stefi fyrsta þáttarins. Einleik-
ari kvöldsins var ung bandarísk
stúlka, Livia Sohn, sem ku vera að
hasla sér völl sem einn besti fiðlu-
leikari síns heima. Leikur hennar
með hljómsveitinni var líka að
flestu leyti mjög góður. Fallegur
tónn og mikið músíkalitet ein-
kenndu leik hennar og samspO
hennar og hljómsveitarinnar var
frábært undir vökulli stjórn Ricos
Saccanis. Sellóin sungu undurfal-
lega ljóðrænt stef sitt í fyrsta þætti
og Einar Jóhannesson tvinnaði stef
klarinettunnar fallega saman við
stef einleikarans. í miðþáttinn
vantaði þó eitthvað í leik Liviu
Sohn, - meiri innileik, jafnvel
munúð, í ástríðufullan valstaktinn.
Hljómsveitin var frábær og hefld-
arsvipur flutningsins rismikill og
gleðiríkur.
Það má kannski segja um fyrstu
sinfóníu Rakhmaninovs að þar hafi
fall verið fararheill. Frumflutning-
ur hennar, undir stjórn kollega
hans, Glazunovs, var svo mislukk-
aður að tónskáldið ákvað að gefa
tónsmíðar upp á bátinn, en helga
sig frekar hljómsveitarstjórn og pí-
anóleik. Þar með fór frægðarsól
hans sem konsertpíanista að skína
fyrir alvöru og hann varð afar eftir-
sóttur hljómsveitarstjóri. En römm
er sú taug er rekka dregur tón-
smíða til, - löngun Rakhmaninovs
til að semja var svo sterk, að hann
fór hreinlega í meðferð til að
byggja upp sjálfstraust sitt sem
tónskáld. Það tókst, og í kjölfar
fjölmargi’a dáleiðslutíma, kom
frjótt sköpunartímabil þar sem
mörg hans vinsælustu verk urðu til,
- þar á meðal píanókonsertinn nr.
2. Önnur sinfónían, sú sem leikin
var á tónleikum Sinfóníunnar í
gærkvöldi var samin í Dresden vet-
urinn 1906-7, en til Dresden sótti
Rakhmaninov oft, í frið og næði
sem hann þurfti til að sinna tón-
smíðum.
Sinfónían er fjórum þáttum, sem
eru meira og minna spunnir út frá
upphafsstefi verksins og tilbrigðum
við það. Stjórnandinn, Rico
Saccani, hélt uppteknum hætti að
stjórna blaðlaust og það skilaði gíf-
urlega áhrifamikium „performans",
mun sterkari en ella væri. Stigvax-
andi spenna í fyrsta þætti var svo
vel byggð upp að maður var sem
festur upp á þráð. Athygli stjórn-
andans var öfl á hljómsveitinni og
leik hennar, frjáls frá nótum á
blaði. Strengirnir áttu stórleik í
þéttum og ljóðrænum leik sem
lagðist eins og voð yfir tré, málm og
slagverk. í öðrum þætti, sem er
ekki bara hraður, heldur líka súrr-
andi fjörugur og skemmtflegur,
voru hornin í sviðsljósinu með aðal-
stef áður en fiðlur og klarinetta
tóku við. Þriðji þáttur verksins er
veikasti hlekkur þess og kemur
eins og skrattinn úr sauðarleggnum
inn í framvindu verksins. Hann er
dísæt hljómafroða þar sem lopinn
er teygður úr hófi fram. Tsjaíkov-
skí kunni þá list að bera tilfinningar
sínar í tónlist án þess að úr því yrði
væmni eða tflfinningasemi. Rak-
hmaninov aftur á móti átti það til
að ganga of langt og detta í væmni
svo um munaði, eins og þessi þáttur
ber með sér. í lokaþættinum er svo
eiginlega fram haldið þar sem frá
var horfið, með gleðiríka dansmús-
ík þar sem Rakhmaninov býður
upp í tarantellu. Þar er að finna
skyldleika við tónlist eldri Rússa,
Borodins og Rimskíj-Korsakovs, -
sérstaklega tarantellu þess síðar-
nefnda úr Seheherazade. Leikur
Sinfóníuhljómsveitar Islands var
feiknagóður; Saccani galdraði fram
úr hljóðfæri sínu ótrúlegt litróf nú-
ansa og blæbrigða.
Rússneskt þema á tónleikum
Sinfóníuhljómsveit Islands í haust
hefur lánast með afbrigðum vel og
hafa hverjir tónleikarnir á fætur
öðrum verið mikfl músíkupplifun.
Tónleikai-nir í gærkvöld voru engin
undantekning þar á.
Bergþóra Jónsdóttir
1
e
Á morgun frumsýnum við nýjan bíl frá Opel