Morgunblaðið - 21.11.1999, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Lögformlegt umhverfismat
Skýrsla Landsvirkjunar um mat á
umhverfisáhrifum Fljótsdalsvirkjunar
I
Skipulagsstofnun
gerir athugasemdir við skýrsluna, auglýsir
hana og frest til að gera athugasemdir
----Umsagnir aðila
sem leitað er eftir áliti hjá
-----Athugasemdir
almennings
Skipulagsstofnun
vinnur úr umsögnum og athugasemdum
Skipulagsstjóri
kveður upp úrskurð um framkvæmdina:
/ ,\
Fallist er á framkvæmdina Urskurður
með eða án skilyrða um frekara mat
Endurbætt skýrsla
Sama ferli aftur
hjá skipulagsstofnun :
Úrskurður:
Fallist er á
framkvæmdina
I
Framkvæmd-
inni er hafnað
/ /
Urskurö skipulagsstjóra er hægt
aö kæra til umhverfisráöherra
Lög um mat á
umhverfisáhrifum
1993, nr. 63, 21. maí
Eins og sjá má ríkti
mikil samstaða um að
lögin um mat á umhverf-
isáhrifum væru til góðs
og voru þau samþykkt af
45 þingmönnum, en 18
voru fjarstaddir. Lögin
voru afgreidd frá Alþingi
8. maí 1993 og tók enginn
til máls við þriðju um-
ræðu. Það hvarflaði
greinilega ekki að þing-
mönnum hve miklar deil-
ur ættu eftir að verða um
túlkun laganna og mark-
mið þeirra, eins og fram
hefur komið í umræðum
undanfarinna daga á Al-
þingi þar sem rædd var
þingsályktunartillaga
iðnaðarráðherra um
hvort framkvæmdum
skyldi framhaldið við
Fljótsdalsvirkjun.
Nokkrar umræður
spunnust um umhverfis-
áhrif virkjana á hálend-
inu norðan Vatnajökuls í
kringum fyrirspurn
Tómasar Inga Olrieh til
iðnaðarráðherra, um
hálfu ári síðar eða í októ-
ber 1993. Kom þá fram viðhorf
nokkurra þingmanna til virkjana
norðan Vatnajökuls og umhverfisá-
hrifa þeirra.
Tómas Ingi spurði hvort iðnaðar-
ráðherra teldi ráðlegt að láta undir-
búning orkuframkvæmda ganga
lengra en orðið væri án þess að
könnuð væru viðhorf Alþingis til
þeirrar röskunar á umhverfí sem
hugmyndir um að veita Jökulsá á
Fjöllum til Fljótsdals og virkjanir
austan Arnardals hefðu í för með
sér.
Sighvatur Björgvinsson, þáver-
andi iðnaðarráðherra (Alþýðu-
flokki), svaraði fyi-irspum Tómasar
Inga með því að rekja þær rann-
sóknir sem fram hefðu farið á virkj-
anasvæðunum undanfarna tvo ára-
tugi á vegum Samstarfsnefndar iðn-
aðarráðuneytisins og Náttúru-
vemdarráðs um orkumál, SINO.
Hann vakti jafnframt athygli á því
að um það mál yrði fjallað í sar-
mæmi við þær leikreglur sem Al-
þingi hefði sett. „Þannig þarf að
sjálfsögðu að fara fram umhverfis-
mat vegna framkvæmda einnig og
ekki síður vegna skipulags."
Upplýsingar um
umhverfisáhrif mikilvægar
Ami M. Mathiesen, þingmaður
Sjálfstæðislokks, kvaddi sér hljóðs
og sagði að sér virtist á ræðu iðnað-
arráðherra að fyrst væri gengið út
frá virkjunarkostinum og síðan at-
hugað hvað hann hefði mikla röskun
i för með sér. „Þeir virkjunarkostir
sem um er að ræða eru augljóslega
til þess fallnir að raska umhverfinu.
Væri ekki betra að leita að kostum
sem raska umhverfmu sem allra
minnst þannig að það sé forsenda í
upphafi að virkjunarkostir raski um-
hverfmu sem minnst en ekki að það
sé eftir á farið að athuga hversu
miklu þeir raski?“
Jón Kristjánsson, þingmaður
Framsóknarflokks, lagði orð í belg
og lagði áherslu á að rannsóknir á
umhverfisáhrifum umræddra virkj-
unarkosta yrðu eins vandaðar og
unnt væri því þarna væri mikið í
húfi og mjög áríðandi að eins vand-
aðar upplýsingar og kostur væri
lægju fyrir um áhrif framkvæmd-
anna.
Tómas Ingi tók undir með Ama
Mathiesen og benti á að ekki hefði
verið tekin nein grundvallarafstaða
til þess hvort það væri rétt og í sam-
ræmi við almenn umhverfissjónar-
mið að flytja vötn milli héraða til
þess að virkja þau. „Það er rétt að
geta þess að nokkrar þjóðir hafa
brennt sig illilega á því að leyfa slíka
röskun á náttúrunni sem hér er um
að ræða. Hann kvaðst jafnframt
vera hlynntur nýtingu fallvatna
landsins og orku landsins til iðnað-
aruppbyggingar og því væri sér
mjög annt um að þessir hlutir væru
á traustum grunni.
Sighvatur Björgvinsson iðnaðar-
ráðherra sagði að nú þegar væru til
hérlendis ýmsir fullhannaðir virkj-
unarkostir sem myndu fullnægja
raforkuþörf landsmanna eins og hún
væri fyrirsjáanleg, og vel það, jafn-
vel þótt það „hlypi það happ á okkar
snæri“ að við fengjum álver í náinni
framtíð. „Það er enginn skortur á
slíkum fullhönnuðum vii'kjunarkost-
um sem sátt er um í landinu. (...]
Fljótsdalsvirkjun er fullhönnuð
þannig að það liggur fyrir hvaða
kostur þar er í boði ef eingöngu yrði
virkjað í Fljótsdal það vatn sem þar
fellur um í dag,“ sagði Sighvatur en
benti þó á að málið væri síður en svo
á ákvörðunarstigi.
Árni M. Mathiesen lagði til að
hugmyndir um virkjunarkosti yi’ðu
bornar saman við hugmyndir hér-
lendis um umhverfismál, „og þá
framtíð sem við hugsanlega sjáum
fyrir okkur sem hreinasta land Evr-
ópu upp úr aldamótum og hvernig
það fer allt saman,“ sagði Arni.
Þáverandi umhverfisráðherra,
Össur Skarphéðinsson, Alþýðu-
flokki, sem tekið hafði við embætt-
inu af Eiði Guðnasyni, kvaðst vera
■þeirrar skoðunar að ekki ætti ein-
göngu að taka ákvörðumn um
virkjanir út frá arðsemissjónar-
miðum. „Það eru komin ný sjónar-
mið inn í þá mynd í dag, það eru
umhverfissjónarmiðin. Þau nýju
viðhorf sem hafa verið að grafa um
sig kristölluðust einmitt í orðum
háttvirts þingmanns Arna M.
Mathiesens hér í fyrri umræðu áð-
an og er í raun kjarni þessa máls.
Mér finnst sem sagt eins og honum
að það eigi ekki að ráðast í ákvarð-
anir um svona virkjanir fyrr en bú-
ið er að fara í gegnum hvað er hag-
kvæmast frá sjónarmiði náttúru-
verndar og umhverfisverndar,
hvernig það fellur að náttúrunni,“
sagði Óssur.
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Alþýðubandalags, lagði
einnig orð í belg og kvaðst telja að
byrja þyrfti á að ákveða hvort menn
vildu ráðast í framkvæmdir áður en
farið væri að eyða fjármunum í
rannsóknir. Þá minnti hann á að að-
alfundur Náttúrumverndarsamtaka
Austurlands hefði varað við hug-
myndum um virkjanir norðan
Vatnajökuls og mótmælt áformum
um virkjun af því tagi.
1. gr.
Markmið laga þessara er að
tryggja að áður en tekin er
ákvörðun um framkvæmdir sem
kunna, vegna staðsetningar, starf-
semi sem þeim fylgir, eðlis eða
umfangs, að hafa í för með sér
umtalsverð áhrif á umhverfi, nátt-
úruauðlindir og samfélag, hafi far-
ið fram mat á umhverfísáhrifum,
svo og að tryggja að slíkt mat
verði fastur liður í gerð skipulags-
áætlana.
2. gr.
I lögum þessum merkir:
Framkvæmdaraðili: Ríki, sveit-
arfélag, stofnun eða fyrirtæki í
eigu slíkra aðila að nokkru eða
hluta, lögaðili eða einstaklingur er
hyggst hefja framkvæmdir sem
lög þessi taka til.
Leyfísveitandi: Lögbært yfir-
vald sem veitir endanlegt leyfi til
framkvæmda.
3. gr.
Umhverfisráðherra fer með yf-
irstjórn þeirra mála sem lög þessi
taka til. Skipulagsstjóri ríkisins
annast framkvæmd laganna.
4. gr.
Lög þessi gilda um allar fram-
kvæmdir sem kunna að hafa um-
talsverð áhrif á umhverfi, náttúru-
auðlindir og samfélag.
Lög þessi hagga ekki strangari
ákvæðum annarra laga um mat á
umhverfisáhrifum.
Beita skal ákvæðum skipulags-
laga, nr. 19 21. maí 1964,1 ásamt
síðari breytingum, við framkvæmd
þessara laga eins og þau geta átt
við.
1 Nú 1. 73/1997.
5. gr.
Eftirtaldar framkvæmdir eru
háðar umhverfismati:
1.
Vatnsorkuvirkjanir með uppsett
afl 10 MW eða meira eða vatns-
miðlanir þar sem meira en 3
ferkm lands fara undir vatn vegna
stíflumannvirkja og/eða breytinga
á árfarvegi.
2.
Jarðvarmavirkjanir með varma-
afl 25 MW eða meira að hráorku
eða 10 MW uppsett afl eða meira
og önnur varmaorkuver með 10
MW uppsett afl eða meira.
3.
Lagning háspennulína með 33
KV spennu eða hærri.
4.
Efnistökustaðir (malarnám) á
landi 50.000 ferm eða stærri að
flatarmáli eða þar sem fyrirhuguð
efnistaka er meiri en 150.000
rúmmetrar.
5.
Þjónustumiðstöðvar fyrir ferða-
menn utan byggða.
6.
Förgunarstöðvar fyrir eitraðan
og hættulegan úrgang og almenn-
ar sorpeyðingarstöðvar þar sem
skipuleg förgun eða urðun á sorpi
og úrgangi fer fram.
7.
Verksmiðjur þar sem fram fer
frum- eða endurbræðsla á steypu-
jámi, stáli og áli.
8.
E fnaverksmiðj ur.
9.
Lagning nýrra vega, jámbrauta
og flugvalla.
10.
Hafnir sem skip stærri en 1.350
tonn geta siglt um.
Ennfremur eru háðar mati á
umhverfisáhrifum þær fram-
kvæmdir sem taldar em upp í
fylgiskjali með lögum þessum en
ekki em tilgreindar í 1. mgr.
Umhverfisráðherra er heimilt
að ákveða með reglugerð að aðrar
framkvæmdir skuli háðar slíku
mati í samræmi við alþjóðasamn-
inga sem Island er aðili að.
6. gr.
Umhverfisráðherra er heimilt,
að fengnu áliti skipulagsstjóra, að
ákveða að tiltekin framkvæmd eða
framkvæmdir, sem kunna að hafa
í for með sér umtalsverð áhrif á
umhverfi, náttúruauðlindir og
samfélag, en ekki er getið í 5. gr.,
verði háðar mati samkvæmt lög-
um þessum.
Aður en ákvörðun skv. 1. mgr.
er tekin skal ráðherra leita um-
sagnar framkvæmdaraðila, leyfis-
veitanda og hlutaðeigandi sveitar-
stjórna.
7. gr.
Aður en hafist er handa um
framkvæmdir, sem lög þessi eða
reglugerð samkvæmt þeim taka
til, skal framkvæmdaraðili senda
skipulagsstjóra tilkynningu um
fyrirhugaða framkvæmd þar sem
fram kemur lýsing á framkvæmd-
inni, ráðgerðri hönnun og hugsan-
legri umhverfisröskun og fyrir-
huguðum ráðstöfunum til að draga
úr henni og aðrar upplýsingar sem
skipulagsstjóri telur nauðsynleg-
ar.
Skipulagsstjóri birtir innan
tveggja vikna tilkynningu fram-
kvæmdaraðila ásamt meðfylgjandi
gögnum skv. 1. mgr. með opin-
berri auglýsingu. Athugasemdum
skal skilað til skipulagsstjóra inn-
an fimm vikna frá birtingu auglýs-
ingar.
8. gr.
Innan átta vikna frá því að
skipulagsstjóri hefur birt tilkynn-
ingu framkvæmdaraðila skal hann
kveða upp rökstuddan úrskurð um
það hvort:
a.
fallist er á viðkomandi fram-
kvæmd, með eða án skilyrða,
b.
Ráðist skuli í frekara mat á um-
hverfísáhrifum.
Þegar ákvörðun skipulagsstjóra
liggur fyrir skal hún kynnt fram-
kvæmdaraðila, leyfisveitendum og
sveitarstjórnum sem hlut eiga að
máli. Jafnframt skal birta hana
opinberlega.
9. gr.
Framkvæmdaraðili sér um mat
á umhverfisáhrifum samkvæmt
lögum þessum og ber kostnað af
því.
Skipulagsstjóri ríkisins setur al-
mennar leiðsögureglur um fram-
kvæmd matsins að teknu tilliti til
sérákvæða í lögum og alþjóðlegra
skuldbindinga.
10. gr.
I mati á umhverfisáhrifum skal
tilgreina á viðeigandi hátt áhrif
sem framkvæmdir og fyrirhuguð
starfsemi kunna að hafa á menn,
samfélag og menningu, dýr, plönt-
Morgunblaðið/Sverrir
Finnur Ingólfsson iðnaðarráðherra lagði fram þingsályktunartillögu
sem rædd var á Alþingi í vikunni, um að framkvæmdum yrði fram-
haldið við Fljótsdalsvirkjun. Er þar miðað við að virkjunin fari ekki í
hið formlega mat á umhverfisáhrifum sem lögin sem samþykkt voru
árið 1993 kveða á um. Ástæðan er bráðabirgðaákvæði II í lögunum
þar sem segir að framkvæmdir sem fengu leyfi fyrir 1. maí 1994 séu
ekki háðar slíku mati.
ur og aðra þætti lífríkis, jarðveg,
vatn, loft, veðurfar, landslag og
samverkan þessara þátta. Þar skal
gera sérstaka grein fyrir því
hvaða forsendur liggi til grund-
vallar matinu.
Innan tveggja vikna frá því að
skipulagsstjóri hefur tekið á móti
niðurstöðum mats á umhverfisá-
hrifum skal hann birta þær með
opinberri auglýsingu. Athuga-
semdum skal skilað til skipulags-
stjóra innan fimm vikna frá aug-
lýsingu.
11. gr.
Innan átta vikna frá því að
skipulagsstjóri hefur birt niður-
stöður mats á umhverfisáhrifum
skal hann kveða upp rökstuddan
úrskurð á grundvelli fyrirliggjandi
gagna. I úrskurði felst að:
a.
Fallist er á viðkomandi fram-
kvæmd, með eða án skilyrða,
b.
krafa er gerð um frekari könn-
un einstakra þátta eða
c.
lagst er gegn viðkomandi fram-
kvæmd.
Þegar úrskurður skipulags-
stjóra liggur fyrir skal hann
kynntur framkvæmdaraðila, leyf-
isveitendum og sveitarstjórnum
sem hlut eiga að máli. Jafnframt
skal birta úrskurðinn eða útdrátt
úr honum opinberlega.
Almenningur skal eiga greiðan
aðgang að úrskurði skipulags-
stjóra, svo og niðurstöðum mats-
ins.
12. gr.
Ráðherra er heimilt að ákveða
með sérstakri reglugerð að inn-
heimt skuli gjald af framkvæmd-
araðila vegna kostnaðar embættis
skipulagsstjóra ríkisins af máls-
meðferð samkvæmt lögum þess-
um.
[12. gr. a.
Óheimilt er að veita leyfi til
framkvæmda sem lög þessi taka
til, hefja framkvæmdir eða stað-
festa skipulagsáætlanir sam-
kvæmt skipulagslögum, nr. 19 21.
maí 1964,1 ásamt síðari breyting-
um, nema ákvæða laga þessara
hafi verið gætt.]2
1 )Nú 1. 73/1997.2 L. 110/1993,1.
gr-
13. gr.
I leyfi til framkvæmda ber leyf-
isveitanda að taka fullt tillit til nið-
urstaðna mats á umhverfisáhrifum
og úrskurðar skipulagsstjóra rík-
isins.
14. gr.
Urskurð skipulagsstjóra skv. 8.
og 11. gr. má kæra til umhverfis-
ráðherra innan fjögurra vikna frá
því að hann er birtur eða kynntur
viðkomandi aðila.
Aður en umhverfisráðherra
kveður upp úrskurð sinn skal
hann leita umsagnar skipulags-
stjóra, framkvæmdaraðila, leyfis-
veitenda og sveitarstjórna sem
hlut eiga að máli.
Umhverfisráðherra skal kveða
upp rökstuddan úrskurð innan
átta vikna frá því er beiðni barst
honum.
15. gr.
Umhverfisráðherra kveður nán-
ar á um framkvæmd laga þessara
í reglugerð.1
1 Rg. 179/1994.
16. gr.
Brot gegn lögum þessum varða
sektum. Um meðferð þeirra fer að
hætti opinberra mála.
17. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Ákvæði til bráðabirgða.
I.
Lög þessi skulu endurskoðuð
jafnframt því sem fram fer endur-
skoðun skipulagslaga, nr. 19 21.
maí 1964, ásamt síðari breytingum,
og byggingarlaga, nr. 54 16. maí
1978, ásamt síðari breytingum.
II.
Þrátt fyrir ákvæði 17. gr. laga
þessara eru framkvæmdir sam-
kvæmt leyfum útgefnum fyrir 1.
maí 1994 ekki háðar mati á um-
hverfisáhrifum samkvæmt lögum
þessum.