Morgunblaðið - 21.11.1999, Blaðsíða 38

38 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Herra
heimsins
Bandaríkin eru það afl sem rœðurNA-
TO og meðan Island er aðili að banda-
laginu erum viðþarmeð undirBanda-
ríkin seld. Þetta merkirþó alls ekki að
Island ætti að vera utan NATO.
>
Ikenningu sinni um Lev-
íataninn sagði breski
heimspekingurinn
Thomas Hobbes að
mennirnir afsöluðu sér
því algera frelsi, sem þeim
væri búið í náttúrunni, í hend-
ur einvaldinum (Levíataninum)
til þess að tryggja sjálfum sér
líf og öruggari afkomu. í ríki
náttúrunnar, þar sem allir
væru algerlega frjálsir, geisaði
stríð allra gegn öllum og líf
mannanna væri „napurt,
ruddalegt og stutt“.
Hobbes var uppi á sautjándu
öld og hann var enginn lýðræð-
issinni. Núna er lýðræði, að
minnsta kosti í mörgum ríkj-
um, þótt inn-
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
an samtaka á
borð við Atl-
antshafs-
bandalagið
sé ekkert lýðræði. Engu síður
virðast ráðamenn vilja láta í
slíkt skína og að í NATO séu
allir jafnir.
Skiptir einhverju máli hvort
Bandaríkjamenn hafí einhvern
tímann fyrr á öldinni geymt
kjarnorkuvopn hér á landi?
Umræða um þetta hófst rétt
eina ferðina fyrir nokkrum vik-
um og íslenskir ráðamenn
sögðu að bandarískir ráða-
menn hefðu sagt að hér hefðu
aldrei verið geymd slík vopn
og að þar með væri málið kom-
ið á hreint.
Gleymum því hvort svo hafi
verið eða ekki. Það er ekki hin
áhugaverða spurning núna,
heldur hin, hvers vegna ís-
lenskir ráðamenn létu eins og
fullyrðingar bandarískra
starfsbræðra sinna væru full-
nægjandi sönnun í málinu.
Héldu íslenskir ráðamenn
virkilega að Bandaríkjamenn
segi skilyrðislaust sannleikann
þegar um þetta ræðir?
Nei, það héldu íslenskir
ráðamenn alveg áreiðanlega
ekki. Þeir vita jafn vel og aðrir
Islendingar að þótt Island sé
aðili að Atlantshafsbandalag-
inu fer því fjarri að vægi ís-
lands á þeim vettvangi sé hið
sama og vægi Bandaríkjanna.
(Rétt eins og því fer fjarri að
vægi íslands og íslenskrar
menningar á alþjóðavettvangi
sé svo mikið sem einn hundra-
ðasti af vægi þeirra ríkja sem
einhverju skipta. Engu síður
tala íslenskir ráðamenn oft
eins og íslensk menning sé
mikilvæg í heiminum.)
Það blasir við, að Islending-
ar og íslensk stjórnvöld eru
einfaldlega undir Banda-
ríkjamenn og bandarísk stjórn-
völd sett, eins og reyndar
flestar aðrar þjóðir í heimin-
um. Þetta er svo augljóst að
það er bara broslegt þegar ein-
hverjir menn eru með upp-
hrópanir og andmæli við heim-
syíirráðum Bandaríkjanna,
bæði í hernaðarlegu og menn-
ingarlegu tilliti.
Bandaríkin eru það afl, sem
ræður NATO og meðan Island
er aðili að bandalaginu erum
við þar með undir Bandaríkin
seld. Þetta merkir þó alls ekki
að ísland ætti að vera utan
NATO. Það er eðlilegt að við
séum í þessu bandalagi, sem er
ekki bara hernaðarbandalag
heldur líka hugsunarháttar-
bandalag hins vestræna heims.
Og við viljum vera í því banda-
lagi; þar eigum við heima.
En það er eitthvað kjánalegt
við það þegar íslenskir ráða-
menn reyna að láta eins og við
séum jafnoki Bandaríkjanna í
þessu bandalagi og bandarískir
ráðamenn taki jafnan tillit til
íslands og vilja íslendinga.
Bandarískir ráðamenn taka
ekki tillit til neinna og fara því
fram sem þeim hentar.
Nú má alls ekki skilja þetta
sem svo, að það sé með ein-
hverjum hætti í eðli Banda-
ríkjamanna, fremur en ann-
arra, að vera frekir.
Framganga þeirra stafar ein-
faldlega af hlutskipti þeirra í
heiminum og það skiptir engu
máli hver væri í þeirra stöðu,
sá hinn sami myndi hegða sér
með þessum sama hætti. Ann-
að væri að öllum líkindum
óeðlilegt.
Því er stundum haldið fram
að það hafí verið mesta lán Is-
lendinga að eignast Dani að
herraþjóð. Betri nýlenduherra
sé ekki nokkurstaðar í heimin-
um að fínna. Eftir að áróðri ís-
lenskra þjóðemissinna gegn
Dönum og öllu dönsku er farið
að linna núna á seinni hluta
þessarar aldar sýnist manni
þetta vera hárrétt og flestum
Islendingum er núorðið hlýtt
til Dana.
Líkt og Danir voru herrar
íslendinga eru Banda-
ríkjamenn nú Levíatan heims-
ins og það er gild spurning
hvort það hafí ekki verið í
rauninni lán heimsins að eign-
ast þessa herra en ekki aðra.
Að minnsta kosti kemur það
íslendingum að líkindum vel,
þótt það eigi ver við aðra. Þeir
Islendingar sem kynnst hafa
Bandaríkjunum og Banda-
ríkjamönnum af eigin raun
bera landi og þjóðum (því að í
Bandaríkjunum býr fleiri en
ein þjóð) harla vel söguna og
nýjasta óskabarn íslensku
þjóðarinnar er að mörgu leyti
bandarískt að uppruna.
Markaðslögmálin sem gilda í
alheimsviðskiptum eru komin
úr bandarísku viðskiptalífi. Og
lýðræðishugsjónin sem þjóðir
heims eru flestar í óða önn að
tileinka sér er bandarísk að
uppruna. Þannig era forsendur
Vesturlanda bandarískar, þótt
að í þeim heimi sem heild sé
ekki lýðræði heldur séu
Bandaríkin þar einvaldur.
Eftir að stríð allra gegn öll-
um í Evrópu gerðu líf Evrópu-
búa „napurt, ruddalegt og
stutt“ seldu Evrópuríki frelsi
sitt í hendur bandaríska Lev-
íataninum og þá fyrst fór líf
Evrópumanna að verða bæri-
legt. Enn kalla þeir á Levíat-
aninn þegar stilla þarf til frið-
ar. Það er kjánalegt af
íslenskum ráðamönnum að tala
eins og málum sé öðru vísi
háttað.
EGGERT
STEINÞÓRSSON
+ Eggert Stein-
þórsson fæddist
á Litlu-Strönd í
Mývatnssveit 3. maí
1911. Hann lést í
Reykjavík 13. nóv-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Steinþór Björnsson,
bóndi og steinsmið-
ur á Litlu-Strönd og
í Álftagerði í Mý-
vatnssveit, f. 21.
mars 1860, d. 3.
apríl 1926, og _ ; _
Sigrún Jónsdóttir,
húsfreyja á Litlu-
Strönd og í Álftagerði í Mý-
vatnssveit, f. 6. mars 1870, d. 7.
febrúar 1929. Eggert átti fjóra
bræður sem komust á legg en
tveir létust í æsku: Steingrímur,
búnaðarmálastjóri og ráðherra,
Þórir, skólastjóri, Sigurður,
kaupfélagsstjóri, og Þorgils,
skrifstofustjóri.
Hinn 28. janúar 1941 kvæntist
Eggert Gerði Jónasdóttur, f. 10
mars 1916, húsfreyju og tungu-
málakennara. Foreldrar hennar
voru Jónas Jónsson frá Hriflu,
skólastjóri, alþingismaður og
ráðherra í Reykjavík, f. 1. maí
1885, d. 19. júlí 1968, og Guðrún
Stefánsdóttir, f. 5. október 1885,
d. 15. janúar 1963. Börn Gerðar
og Eggerts eru: 1) Óttar, f. 10.
desember 1941, BA, kennari í
Reykjavík, maki Bára Guð-
mundsdóttir, f. 4. október 1944,
íþróttakennari. Dætur þeirra
eru Gerður og Hildur. 2) Sigrún,
f. 2. júlí 1949, meinatæknir í
Basel í Sviss, maki Marcel Diirr,
f. 15. apríl 1948, tölvunarfræð-
Sá er eftir lifir
deyrþeimsemdeyr
en hinn dáni lifir
íhjartaogminni
mannaerhanssakna.
Peireruhimnamir
honum yfír.
(Hannes Pét.)
Faðir minn kær, Eggert Stein-
þórsson læknir, er fallinn í valinn
eftir langvinna baráttu við sláttu-
manninn slynga. Líf hans spannaði
nær öldina alla.
Hann fæddist í Mývatnssveit,
einni fegurstu sveit landsins, 3. maí
1911, þegar náttúran var að vakna
til lífsins eftir langan vetrardvala.
Pabbi var yngsti sonur hjónanna
Sigrúnar Jónsdóttur og Steinþórs
Björnssonar, bónda og steinsmiðs,
á fátæku sveitaheimili að Litlu-
Strönd. Faðir pabba var annálaður
hagleiksmaður og erfði pabbi þann
hæfileika föður síns í ríkum mæli,
því er fram liðu stundir varð hann
afar farsæll skurðlæknir.
Pabbi var ekki fæddur með silf-
urskeið í munni frekar en flestir í
byrjun aldarinnar, sem ruddu
brautina fyrir okkur íslendinga nú-
tímans. Hann var miklum og góðum
gáfum gæddur, bókhneigður mjög
og sem ungur drengur undi hann
sér betur með bók í hendi en hrífu.
Faðir minn braust til mennta þrátt
fyrir bág kjör móður sinnar, sem þá
var orðin einstæð, en hún hvatti son
sinn mjög til dáða. Móður sína
missti pabbi á fyrsta ári sínu í
menntaskóla. Með námi í Mennta-
skólanum á Akureyri kenndi pabbi
stærðfræði og einnig á tímabili við
Samvinnuskólann samhliða lækn-
anámi.
Að loknu sérfræðinámi í skurð-
lækningum í Kanada og Bandaríkj-
unum í stríðslok helgaði pabbi
krafta sína lækningum, sem heimil-
islæknir og skurðlæknir í áratugi,
lengst af á Hvítabandinu og síðar á
Landakotsspítala. Samhliða því var
hann trúnaðarlæknir Sjúkrasam-
lags Reykjavíkur í aldarfjórðung,
allt til ársloka 1991 er hann fyllti
áttunda tuginn. Starfsævin var því
æði löng og hefur hann skilað ærnu
dagsverki.
ingur. Synir þeirra
eru Stefán, Andri
og Kristian. 3) Guð-
rún, f. 2. júlí 1949,
BA, bókasafnsfræð-
ingur í Reykjavík,
maki Einar Sveins-
son, f. 24. ágúst
1950, arkitekt.
Börn þeirra eru
Eggert og Auður
Kamma.
Eggert lauk stúd-
entsprófi frá
Menntaskólanum á
Akureyri árið 1932
og embættisprófi í
læknisfræði frá Háskóla Islands
1938. Hann fékk almennt Iækn-
ingaleyfí 30. júlí 1940 og sér-
fræðingsleyfi í handlækningum
og þvagfærasjúkdómum 20.
febrúar 1961. Eggert stundaði
framhaldsnám í skurðlækning-
um og þvagfærasjúkdómum við
Winnipeg General Hospital í
Winnipeg í Kanada 1941-1944 og
New York Hospital í New York
1945. Hann var starfandi læknir
og sérfræðingur í handlækning-
um í Reykjavík frá árslokum
1945, skurðlæknir við Sjúkrahús
Hvitabandsins í Reykjavík 1947-
1968 og við Landakotsspitala
1968-1980. Hann var trúnaðar-
læknir Sjúkrasamlags Reykja-
víkur frá 1964 til ársloka 1991.
Eggert var formaður Stúdenta-
ráðs 1934-1935. Hann gegndi
ýmsum trúnaðarstörfum fyrir
læknastéttina og var kjörinn
heiðursfélagi í Læknafélagi Is-
lands 1986.
Utför Eggerts fór fram f kyrr-
þey.
Margra hafði meinin bætt,
metið ei við borgun,
kröftum, fé og fjörvi hætt
fráþvílífsummorgun.
(M.Joch.)
Sjúkrahús Hvítabandsins var
einstakt sjúkrahús, nokkurs konar
menningarsetur. Þar störfuðu sam-
an frábærir læknar og andans
menn auk pabba, þeir Þórarinn
Guðnason, Kristinn Björnsspn,
Gunnar Cortes og síðar Andrés Ás-
mundsson, sannkallað stjömulið og
allir fjölmenntaðir gáfumenn. Bók-
menntir, leiklist og tónlist svifu þar
yfir vötnum. Mammonsdýrkun var
þeim lítt að skapi. Allir höfðu þeir
sótt sérfræðimenntun sína beggja
vegna Atlantsála.
A Hvítabandinu hófst morgunn-
inn á því að skurðlæknamir bára
sjúklingana inn á skurðstofuna fyr-
ir aðgerð og aftur í rúmin eftir að-
gerð því engin lyfta var í þessu
þriggja hæða sjúkrahúsi, sem líkt-
ist mest stóru heimili.
A stofu 8 á Hvitabandinu, bama-
stofunni, sat pabbi oftar en ekki og
las sögur fyrir mædd, lítil hjörtu.
Ævintýri litla tréhestsins og önnur
góð ævintýri gerðu alltaf lukku hjá
litlu sjúklingunum. Pabbi var afar
bamgóður og kunni lagið á sjúkl-
ingunum ungu enda fékk hann oft
kveðjur frá ungum aðdáendum sem
verið höfðu á Hvitabandinu.
Faðir minn, Eggert, þótti ein-
stakur sjúkdómsgreinari. Margar
góðar sögur hef ég heyrt frá sjúkl-
ingum hans um samskipti pabba við
þá. Eitt sinn skoðaði hann ungan
dreng, sem hafði verið slæmur í
maga um tíma og bar sig auðvitað
illa. Pabbi skoðaði hann hátt og lágt
og fann ekkert athugavert að snáð-
anum. Loks leit hann beint í augun
á þeim stutta og spurði: „Jæja, vin-
ur, gætir þú hugsað þér að fá þér
rjómatertusneið núna?“ Sá stutti
hugsaði sig um dálitla stund og
svaraði svo: „Já.“ „Þá er ekkert að
þér, vinur,“ sagði pabbi og sú var
raunin.
Pabbi var gæddur ríkri kímni-
gáfu, hafði mikla réttlætiskennd en
var í rauninni dulur og einfari á
margan hátt. Hann bjargaði mörg-
um mannslífum um ævina. Eitt sinn
þegar Helgi Hálfdanarson var að
ná í Kóraninn á Landsbókasafnið til
þýðingar sagði hann glettinn við
mig: „Pabbi þinn er þess vafasama
heiðurs aðnjótandi að hafa bjargað
lífi mínu!“ Báðir létu þeir verk sín
tala fremur en að trana sér sjálfum
fram fyrir allra augu. Pabbi á því
óbeint dálítinn þátt í því að við Is-
lendingar getum lesið grísku harm-
leikina og öll leikrit Shakespeares á
gullaldar íslensku!
Samiylgd foreldra minna stóð í
blíðu og stríðu í rúm sextíu ár.
Mamma var hans hamingjudís.
Bæði vora þau fagurkerar, bók-
hneigð mjög og víðlesin. Allt prjál
og yfirborðsmennska var þeim
mjög á móti skapi. Ferðalög, jafnt
innanlands sem utan, vora þeim
kær áhugamál. En heima í góðum
stól, með bók í hendi og pípu í
munni undi pabbi sér vel og
gleymdi oft stað og stund og hvarf á
vit sagnanna, hvort heldur Lax-
ness, Davíð, Jónas, Matthías eða
aðrir skáldjöfrar héldu á penna.
Pabbi átti góða og samheldna
fjölskyldu en best af öllu í lífi hans
var samt mamma. Hún stytti hon-
um stundirnar með lestri þessi fjög-
ur löngu ár á Landakoti. Laxdæla
og margar perlur í óbundnu sem
bundnu máli glöddu hann mjög því
hann hélt sinni andlegri reisn til
hinstu stundar. Faðir minn kær
mætti örlögum sínum af fullkomnu
æðruleysi. Umhyggja og ástúð
starfsfólksins á deild K1 á Landa-
koti í garð pabba var einstök þenn-
an langa tíma og verður því frá-
bæra starfsfólki seint fullþakkað.
Nú er komið að leiðarlokum.
Langri og gifturíkri vegferð míns
góða föður er lokið. Astvinum sín-
um verður hann ógleymanlegur,
þar sem hann „eitt sinn gekk, en
framar ei og virðist þó nýgenginn
hjá“. Megi hin eilífa hvíld verða
honum góð. Hann var umfram allt
góður maður.
Guðrún Eggertsdóttir.
Nú leggur þú á hinn Ijósa vog,
sem liggur á milli stranda.
Þér verður fagnað af vinum, þar
sem verðir himnanna standa,
sem alkomnum bróður, úr útlegð, heim
af eyðimörk reginsanda.
En þín við minnumst með þökk í hug
sem þess sem við líkjast viljum.
Og fetum veginn í fótspor þín,
hve fátt og smátt, sem við skiljum.
Það léttir þá raun að rata heim
í reynslunnar hörkubyljum.
(Kristján frá Djúpalæk.)
Ég hef notið þeirra forréttinda
að búa í sama húsi og afi minn og
amma allt mitt líf. Þess vegna er ég
svo heppin að hafa kynnst afa mjög
vel. Alltaf þegar ég kom heim á
daginn hljóp ég beint í fangið á hon-
um. Því er erfitt að hugsa til þess að
eiga aldrei eftir að sjá afa framar,
afa sem mér þótti svo vænt um.
Afi var ótrúlegur maður, alltaf
svo rólegur og góður. Það var ekk-
ert sem kom afa úr jafnvægi, nema
eitt, og það var enski fótboltinn. Ef
knötturinn nálgaðist mark óvin-
anna kipptist afi hressilega við.
Afi var mikill bókasafnari og átti
þúsundir bóka og ég held að hann
hafi lesið þær allar. Hann var vanur
að vakna eldsnemma. Þá lagaði
hann sér kaffi og las þangað til
hann fór í vinnuna. Afi las líka oft
íyrir mig. Stundum sofnaði hann í
stólnum sínum í miðjum upplestri
en ég vakti hann aldrei því ég vissi
að hann vaknaði von bráðar og þá
byrjaði hann að lesa aftur þar sem
frá var horfið.
Afi var ekki mjög málgefinn en
ég hændist mjög að honum því
hann var svo hlýr og barngóður.
Það var sama hvort við afi töluðum
saman eða þögðum saman, okkur
leið ævinlega vel hvora í návist ann-
ars.
Afi var ótrúlega hraustur maður.
Ég man bara eftir að hafa séð hann
veikan einu sinni, þangað til hann
lagðist inn á spítala í íyrsta og síð-
asta skiptið fyrir f jóram áram.
Það er eitt sem ég verð að minn-
ast á að lokum og það era hendurn-
ar hans afa míns, en þær vora áreið-
anlega mýkstu hendur sem
fyrirfinnast í þessum heimi. Mýkri