Morgunblaðið - 23.02.2000, Page 41

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRÚAR 2000
að það lægi um þjóðbraut þvera, svo
það má nærri geta, að sitthvað dró
bömin af nágrannabæjunum, að
þessu heimili.
Frá þessum bamsárum okkar em
ljúfar minningar, og höfum við
frændsystkinin oft minnst þess, þeg-
ar við emm sjálf orðin fullorðið fólk.
Þetta var æskuheimili Benedikts
Valgeirssonar. Hann er kvaddur
hinstu kveðju í dag.
Það lætur að líkum, að æska hans
hafi verið eins og títt var um uppeldi
unglinga í sveitum landsins á fyrri-
hluta aldarinnar, og allur þessi
barnahópur hefði ekki komist á legg,
nema ýtrastu sparsemi væri gætt, og
með aðstoð bamanna eftir því, sem
þau komust á legg.
Á þessum ámm vora bú ekki stór
og dugðu engan veginn til að fram-
fleyta stóram fjöskyldum. En fiski-
miðin vora gjöful og menn sóttu sjó-
inn til að afla heimilunum tekna.
Valgeir var duglegur sjósóknari og
þótt fleyið væri ekki stórt, aðeins lítill
árabátur, dró hann mikinn afla að
landi. Þetta var það, sem tryggði af-
komu heimilisins. En að þessu þurftu
allir að vinna bæði ungir og gamlir.
Og víst er um það að Benedikt fór
ungur að taka til hendi og létta undir
við verk, sem til féllu á heimilinu.
Það sýndi hans ævistarf, honum
féll varla verk úr hendi meðan kraft-
ar leyfðu.
Ekki naut Benedikt mikillar skóla-
göngu, sem ungur maður. Ekki fór
hann þó varhluta af námi á æsku-
heimilinu. Faðir hans var orðlagður
kennari, og þrátt fyrir sitt stóra
heimili kenndi hann bömum sínum
og annarra af kostgæfni. Benedikt
fór til náms í Héraðsskólann á Reykj-
um í Hrútafirði, sem ekki var algengt
meðal ungra manna á þeim áram.
Benedikt var félagslyndur, sótti
mannfundi og sagði þar skoðanir sín-
ar. Ekki sóttist hann eftir þátttöku í
félagsmálum sveitarinnar, þótt hann
hefði getað orðið liðtækur þar og
hafði margt til þess að bera. Sjálfur
sagðist hann ekki hafa skaplyndi til
að koma að þeim málum.
Fyrir og framyfir miðja öldina var
síldariðnaður hér í miklum blóma,
þar stundaði hann vinnu bæði á
Djúpuvík og Ingólfsfirði, og varð þar
virkur þátttakandi í verkalýðsmálum
og var um skeið formaður Verkalýðs-
félags Árneshrepps.
Eiginkona Benedikts var Oddný
Einarsdóttir, ættuð frá Neskaup-
stað.
Um miðjan fimmta áratuginn
byrjuðu þau búskap í Norðurfirði í
tvíbýli við Sveinbjörn bróður Bene-
dikts. Þar byggðu þau viðbyggingu
við eldra íbúðarhús, og gerðu sér
vistleg heimili. Faðir hans var þar í
heimili hjá þeim hjónum, þá orðinn
ellihramur og naut hann umönnunar
þeirra þar til hann lést í ársbyrjun
ársins 1949.
Landþrengsli vora þá í Norður-
firði, og ekki sá Benedikt mikla
möguleika til búskapar. Mun hann þá
hafa hugað, að því að hverfa burt úr
byggðarlaginu og leita sér staðfestu
annars staðar. Svo varð þó ekki því
um 1950 fékk Benedikt úthlutað
nýbýli úr prestssetursjörðinni Ár-
nesi hér í sveit. Þangað fluttu þau.
Það var í mikið ráðist að koma að jörð
þar sem ekkert hús var fyrir hendi og
engin ræktun. Þar beið þeirra starf
landnámsmannsins. Þarna varð að
byggja allt frá granni. Nú tók Bene-
dikt til hendi svo um munaði.
Þetta vora ár athafna, en að sama
skapi gjöful því þau byggðu öll hús á
jörðinni, og einnig var tekið til við að
rækta. Á sama tíma stækkaði íjöl-
skyldan svo margs þurfti búið við.
Hann lét ekki deigan síga og hefir oft
lagst þreyttur til hvfldar að loknu
dagsverki. Benedikt var góður
sláttumaður, sem kom sér vel þar
sem fyrstu búskaparár hans var nán-
ast allur heyskapur unninn með
handverkfæram. Hann var liðtækur
til allraverka.
Hann kom upp góðu búi, átti gott
fé, sem hann lagði mikla rækt við.
Einkennandi var góð og snyrtileg
umgengni þeirra hjóna bæði utan-
húss og innan.
En það hvíldi skuggi yfir heimil-
inu, snemma á búskaparáram þeirra
missti Oddný heilsuna, og í hönd fór
barátta við erfiða sjúkdóma, sem
lauk með andláti hennar fyrir tíu ár-
um. Af þessum sökum varð Benedikt
einnig að bæta á sig verkum innan
heimilisins.
Ekki vora þessir erfiðleikar bomir
á torg. Gestum var tekið af glaðværð
og innileik, bæði vora þau ræðin og
þar var gott að vera gestkomandi.
Þegar bömin komust upp urðu
þau snemma hjálparhella heimilis-
ins.
Fyrir allmörgum áram lét hann af
búskap og nú búa synir hans tveir,
Ingólfiir og Valgeir á jörðinni af
miklum myndarskap. Sjálfur hefir
hann hin síðari ár dvalið á heimili
Ingólfs sonar síns og konu hans, Jó-
hönnu Kristjánsdóttur.
Eftir að Benedikt hætti að ganga,
að venjulegum bústörfum hefir
marga sumardagana mátt sjá hann í
blómagarðinum við íbúðarhúsið, þar
undi hann sér löngum við að hlúa að
blómum og öðram gróðri. Þar naut
hann sín vel. Þrátt fyrir að vera slit-
inn eftir erfiði daganna bar hann ald-
urinn vel.
Benedikt var fróður um margt, vel
lesinn og fylgdist með málefnum líð-
andi stundar til síðasta dags. Hann
hafði fastmótaðar skoðanir á málum
og fylgdi þeim fast eftir, ef honum
þótti þess þurfa við.
Sunnudaginn 13. febrúar síðastlið-
inn var boðað til fundar í félagsheim-
ilinu í Árnesi. Mættir vora allflestir
íbúar sveitarinnar. Til fundarins var
boðað vegna komu fulltrúa frá Land-
vernd, sem höfðu í farteski sínu til-
lögur um stuðning við byggð og varð-
veislu búsetu- og menningarminja í
Ámeshreppi, en byggð í Árnes-
hreppi stendur nú höllum fæti. Að
loknu máli frammælanda tók Bene-
dikt til máls. Hann kvaðst þakklátur
fyrir að hugsað væri til okkar, íbúa
Ameshrepps. Hann kom einnig inn á
það, að ekki hefðum við varðveitt
menningararfinn, sem skyldi, við
hefðum tileinkað okkur nýja verk-
menningu, á borð við það, sem ann-
ars staðar gerðist, einnig væri húsa-
kostur, heimilishald og klæðnaður
fólks eins og best þekktist. En hann
sagði að þó að þetta væri nú svona
hefðum við verk að vinna. Hér væra
ógrónir melar, sem þyrfti að græða
upp og leita þyrfti að skjólsælum
stöðum til að huga að skógrækt.
Hann ítrekaði aftur þakklæti sitt til
gestanna. Að lokum bað hann að fyr-
irgefa sér rausið.
Hér hafði aldursforseti fundarins
hinn áttatíu og m'u ára gamli öldung-
ur tekið til máls og mælst sköralega.
Hann sagði það, sem við hinir yngri
hefðum átt að segja, en hefðum lík-
lega aldrei gert. Hann þurfti engan
að biðja afsökunar á máli sínu.
Nokkram mínútum síðar var
Benedikt allur, hann hafði mælt sín
síðustu orð £ þessu lífi.
Fundarmenn setti að vonum
hljóða, svo ótrúlega era skilin milli
lífs og dauða skörp. Hér hafði frændi
okkar, sveitungi og samferðamaður
kvatt með undraskjótum hætti. Hér
eiga við upphafsorð á þessum línum.
Benedikt átti eitt ferðalag eftir.
Kona hans var jarðsett í Reykjavík,
þangað lá leiðin, hann vildi hljóta leg
við hlið hennar. Þessari ferð hefir
hann nú lokið. Hann er kominn á
leiðarenda.
Við hjónin sendum börnum hans
og íjölskyldum þeirra okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Benedikts
Valgeirssonar, móðurbróður míns,
ég minnist hans með virðingu og
þökk.
Gunnsteinn Gislason
frá Steinstúni.
Sérstök atvik, sem hér verða ekki
rakin, urðu þess valdandi að ég flutti
mig um set frá Heydalsá í Stranda-
sfyslu norður að Finnbogastöðum í
Árneshreppi í sömu sýslu og gerðist
skólastjóri þar haustið 1955 með það
í huga að dvelja einn vetur á slóðum
móðurfrænda minna. Reyndin varð
hins vegar sú að árin urðu 28 sem
segir meira en mörg orð um það
hvernig mér líkaði dvölin í þeirri
hrikafögra en afskekktu sveit sem
var eins og ofurlítið ríki í ríkinu. Bú-
sældarlegast er í Trékyllisvíkinni
þar sem skólahúsið stendur svo að
segja í miðri þyrpingu bændabýl-
anna. Það, hvað teygðist úr dvöl
minni á þessum slóðum, var ekki ein-
göngu tengt konu minni, Aðalbjörgu
Albertsdóttur, og bamaláni okkar,
heldur jafnframt því jákvæða við-
horfi nágrannanna sem umvafði okk-
ur. Við hjónin höfðum smábúskap
með höndum og þurftum iðulega á
aðstoð að halda við heyskap og hirð-
ingu, aðdrætti o.fl. Og það var sama í
hvaða átt við leituðum. Alls staðar
mættum við hlýju viðmóti, og kvabbi
okkar var tekið vinsamlega eins og
sjálfsögðum hlut sem ekki kom til
greina að taka borgun fyrir. Meðal
þessara góðu granna var vinur okkar
og föðurbróðir konu minnar, Bene-
dikt Valgeirsson bóndi i Ámesi 2,
sem varö bráðkvaddur 13. þ.m. 89
ára að aldri og hér verður minnst
með fáeinum orðum. Benedikt var
sonur Valgeirs Jónssonar og Sess-
elju Gísladóttur í Norðurfirði, en af
18 börnum þeirra náðu 14 fullorðins-
aldri og af þeim var Benedikt ellefta
barnið i röðinni. Flest flentust þau i
sveitinni og var þannig um langt
skeið húsráðandi af Valgeirsætt svo
að segja á öðram hveijum bæ í Ár-
neshreppi.
Veturinn 1931-32 stundaði Bene-
dikt ásamt Eyjólfi bróður sínum nám
í Reykjaskóla sem Strandamenn
höfðu þá nýlega byggt ásamt Vestur-
Húnvetningum til að opna æskufólki
í nálægum byggðarlögum leið til
menntunar. Benedikt kvæntist aust-
firskri konu, Oddnýju Einarsdóttur,
hálfsystur Lúðvíks Jósefssonar al-
þm. og ráðherra. Bytjuðu þau Bene-
dikt búskap í Norðurfirði en stofnuðu
nýbýli í Ámesi um 1950 og bjuggu
þar síðan.
Benedikt var góður bóndi og átti
snyrtilegt bú. Bæði vora þau hjón
afkastamikil og kom það sér vel því
að fjölskyldan varð stór. Áttu þau
saman sex börn sem ég kynntist vel
því að þau gengu öll í skóla hjá mér.
Eitt þeirra, Þorgeir, varð sá gæfu-
maður að bjarga mannslífi meðan
hann var enn á bamsaldri. Sjöunda
bamið, dreng, átti Oddný þegar hún
kom til Benedikts sem hann gekk í
fóðurstað. Bú bændanna í Ames-
hreppi vora aldrei stór, en þeir
kunna þá list að lifa af litlu og finna
lífsfyllingu í ræktunarstörfum sínum
sem seint verður metin til fjár. Bene-
dikt átti hluta í Ámeseyju og nytjaði
þar bæði æðarvarp og reka. Og fyrr á
áram var heyskapur stundaður í eyj-
unni. Var góð búbót að hlunnindun-
um, einkum varpinu.
Það skyggði mikið á lífshamingju
fjölskyldunnar, að fljótlega fór að
bera á heilsuleysi húsft'eyjunnar.
Dvaldist hún af þeim sökum á hælum
og sjúkrahúsum um lengri eða
skemmri tíma, en þess á milli hresst-
ist hún og var heima í Ámesi og vann
sín störf af rómaðri atorku og snilld.
Benedikt var fremur dulur að eðl-
isfari og sóttist ekki eftir embættum
og mannvirðingum, samt var hann
góðum gáfum gæddur og hafði
óbrigðult minni og skýra hugsun
fram á elliár eins og ættmenn hans.
Benedikt var höfðingi að lundarfari.
Höfum við hjónin átt margar góðar
stundir á heimili hans í Ámesi 2. Ég á
einnig nokkrar góðar minningar úr
Ámeseyju frá löngu liðnum áram
þegar Benedikt bauð mér að ganga
með sér um æðarvarpið. Þar sýndi
hann mér með æfðum handtökum
hvernig átti að taka dún og skyggja
egg til þess að ganga úr skugga um
hvort þau vora ný eða stropuð. Þær
eyjarferðir urðu mér eftirminnilegar.
Þama var i raun annar heimur, gróð-
urinn mun fyrr á ferðinni en í landi
og ilmur úr jörðu, værðarlegt úið í
æðarfuglinum, jafnvægi í náttúranni
og kyrrð og friður rikti yfir öllu.
Benedikt lét sér ekki nægja að gefa
mér öll eggin sem ég tíndi heldur
sendi hann okkur síðar hreinsaðan
æðardún í heila yfirsæng. Sýndi það
vinarbragð vel höfðingsskap hans og
tryggð við okkur. Annað skemmti-
legt dæmi um stórhug Benedikts get
ég ekki stillt mig um að nefna. Það
gerðist alllöngu eftir að Ámeshrepp-
ur komst i samband við vegakerfi
landsins og ferðamannastraumurinn
hófst þangað. Um 50 kvenfélagskon-
ur af Reykjavíkursvæðinu höfðu tek-
ið stóra rútu á leigu og fóra í
skemmtiferð norður í Ámeshrepp til
að njóta þeirrar stórbrotnu náttúra-
fegurðar sem þar er að finna. En þær
vora óheppnar með veður. Það hafði
rignt mikið þannig að vegurinn varð
gljúpur og rútan festi sig i Ames-
króknum. Þegar mig bar þar að
skömmu seinna á heimleið úr kaup-
stað sá ég margar konur stjákla
skjálfandi af kulda niðri í fjöra í leit
að steinum og skeljum meðan beðið
var eftir vélum til að losa rútuna. Ég
vorkenndi ferðafólkinu sem lenti í
þessum hremmingum og þar sem orð
fór af gestrisni húsráðenda í Víkur-
sveit færði ég það í tal við bændurna í
Bæ og á Finnbogastöðum hvort við
ættum ekki að skipta konunum á
milli bæjanna í Vfldnni og bjóða þeim
kaffisopa. Því var strax vel tekið. Það
átti að vera viðráðanlegt að taka 10-
12 gesti á hvert heimili og lögðum við
brátt af stað í því skyni að selflytja
fólkið á bæina. En við gripum í tómt.
Rútan sat ennþá á sínum stað með
annað framhjólið á kafi, en kvenfólk-
ið var horfið. Benedikt Valgeirsson
var búinn að bjóða öllum hópnum, 50
manns, í kaffi heim til sin! - Það er
reisn yfir sveitum sem hafa slíkum
bændum á að skipa. - Og kvenfélags-
konunum hlýnaði líka bæði ytra og
innra meðan þær drakku heitt kaffið
og hugsuðu með sér, að fleira væri
stórkostlegt í Ámeshreppi en lands-
lagið eitt.
Árin 1965-70 vora bændum á
Ströndum þung í skauti, því að þá lá
hafís löngum við land með tilheyr-
andi vorkuldum og grasbresti. En
eftir það fór tíðarfarið batnandi og
hófst þá skömmu síðar uppbygging
útihúsa samfara aukinni ræktun með
stórvirkum vinnuvélum sem breyttu
fúamýram, móum og melum í gróð-
ursæl tún er aftur leiddi til þess, að
seintekinn og erfíður engjaheyskap-
ur lagðist niður og allur heyfengur
var tekinn með vélum á ræktuðu
landi og verkaður í vothey. Urðu bú-
störfin þá leikur einn miðað við það
sem áður hafði verið. Var ánægju-
legt að fylgjast með samstöðu bænd-
anna við uppbyggingu fjárhúsanna í
sveitinni sem var til fyrirmyndar á
allan hátt. Þannig risu miklar bygg-
ingar í Árnesi 2 og það sem var mest
um vert, tveir synir þeirra Benedikts
og Oddnýjar, þeir Valgeir og Ingólf-
ur, hneigðust til búskapar, stofnuðu
heimili og tóku við jörðinni. Benedikt
var traustur heimilisfaðir og mjög
barngóður. Og barnabörnunum þótti
afskaplega vænt um hann og sú
væntumþykja var gagnkvæm.
Hann unni líka Oddnýju mikið og
var það honum þung raun er hún
þjáðist i veikindastríði sínu. Það var
því bæði áfall og léttir er því stríði
lauk á Þorláksmessu árið 1989.
Benedikt var starfsamur og féll
sjaldan verk úr hendi. Margan sum-
ardaginn á síðari áram undi hann sér
einkum vel í skrúðgarði sínum sem
hann hafði lagt mikla rækt við. Safn-
aði hann plöntum bæði úr nágrenn-
inu og víðar að og var natinn við að
hlúa að þeim. Hafði hann og mikla
ánægju af að sýna gestum hvaða
jurtir var þar að finna og hvernig
þær döfnuðu í umsjá hans. Leyndi
sér ekki áhugi hans og drjúg þekk-
ing á þessu sviði. Það var og tákn-
rænt að þótt hann væri lasinn léfy
hann sig ekki vanta er fulltrúar frá
Landvemd boðuðu til fundar í fé-
lagsheimilinu í Árnesi 13. feb. s.l. til
að ræða um búnaðarmál og styrk-
ingu byggðar á jaðarsvæðum. Að
loknum framsöguræðum fundarboð-
enda bað Benedikt um orðið. Þá
flutti hann sína síðustu ræðu og var
hún helguð framtíðarhorfum sveitar-
innar. Þar hvatti hann m.a. sveit-
unga sína til skógræktar. Að ræð-
unni lokinni hneig hann niður og var
örendur. - Benedikt Valgeirsson
unni gróðrinum og var góður fulltrúi
þeirrar einu stéttar sem hefur helgK*
að sig ræktun landsins. Þessari stétt
á því þjóðin öll stóra þakkarskuld að
gjalda. - Við hjónin geymum minn-
ingu um mætan mann og sendum
bömum hans og öðram aðstandend-
um innilegar samúðarkveðjur.
Torfi Guðbrandsson.
Margseraðminnast,
margterhéraðþakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margseraðminnast,
margseraðsakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
Mér var bragðið er ég frétti a
fyrrverandi tengdafaðir minn, Bene-
dikt Valgeirsson, væri látinn. Það
var svo stutt síðan ég hafði frétt að
hann væri ótrúlega hress þrátt fyrir
háan aldur. Árið 1976 fór ég í fyrsta
sinni norður til Bensa og Oddnýjar,
ég hafði frétt að Bensi væri frekar
seintekinn og gladdist ég hversu vel
hann tók mér frá upphafi og hélst
okkar vinátta alla tíð. Bensi var mjög
skemmtilegur heim að sækja, spur-
ull og ættfróður maður.
Eldri sonur minn, Ægir, var mikij^..
hjá afa sínum og ömmu jafnt sumar
sem vetur áður en skólaganga hófst
hjá honum og á sumrin eftir það, og
er ég afskaplega þakklátur þeim fyr-
ir ómælda ástúð, umhyggju og
fræðslu um búskap bæði til lands og
sjávar. Einnig vil ég þakka þér Bensi
minn fyrir hvað þú sýndir konu
minni, dóttur, foreldram mínum og
vinum mikla velvild og hlýju. Ég vil
nefna eitt dæmi. Við hjónin og dóttir
okkar voram á ferðalagi ásamt vin-
um okkar, og ætluðum aðeins að
heilsa upp á Bensa og þessi smá-
stund varð að tveimur dögum okkur
öllum til ómældrar gleði. Ykkur
börnum hans, tengdabörnum, sonum
mínum og öðram afa- og langafa-
börnum sendi ég innilegar samúðaríK
kveðjur.
Guð blessi minningu hans.
Ingólfur Karlsson.
+
Ástkær eiginmaður minn og faðir okkar,
LEIFUR KRISTJÁNSSON,
Tjarnargötu 14,
Vogum,
lést í Sjúkrahúsi Suðurnesja mánudaginn 21. febrúar.
Sigurveig Magnúsdóttir,
Kristjana Leifsdóttir,
Kristján Leifsson.

Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og
vinarhug vegna andláts og útfarar elskulegrar
móður okkar, tengdamóður, ömmu og dóttur,
VALGERÐAR EINARSDÓTTUR,
Silfurtúni 14c,
Garði.
Einar Jónsson, Kristín Richards,
Benedikt Jónsson, Sigrún Halldórsdóttir,
Eyþór Jónsson, Anna Marta Karlsdóttir,
Einar Jóhannsson, Sigríður Benediktsdóttir
og barnabörn.