Morgunblaðið - 24.02.2000, Side 10

10 FIMMTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Umræður utan dagskrár á Alþingi um kjarnorkuendurvinnslustöðina í Sellafíeld
Sagðir hafa brugðist
trausti Islendinga
ÞINGMENN úr
öllum flokkum
tóku undir þá
kröfu í umræðum
utan dagskrár á
Alþingi í gær að
bresku kjam-
orkuendur-
vinnslustöðinni í
Sellafield verði
lokað. Kom fram
í máli þingmanna
að þeir teldu bresk stjórnvöld hafa
brugðist því trausti, sem til þeirra
væri borið, vegna málefna Sellafield-
stöðvarinnar.
Það var Kolbrún Halldórsdóttir,
þingmaður Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs, sem var málshefj-
andi umræðunnar en tilefnið var
svört skýrsla breska kjarnorkueftir-
litsins um öryggismál í Sellafield,
sem birt var síðastliðinn föstudag.
Kolbrún spurði hvort ekki væri
orðið ljóst að sendibréf, símtöl og
ályktanir hefðu litlu breytt um losun
geislavirkra efna í hafið frá Sella-
field-stöðinni. íslenskir ráðamenn
hefðu t.d. í 20 ár eða meira lýst
áhyggjum af skaðvænlegum áhrifum
kjarnorkuendurvinnslustöðvanna í
Dounreay og Sellafield en þessar að-
ferðir hefðu engan veginn skilað full-
nægjandi árangri í baráttunni gegn
losun geislavirkra efna í hafið. Engu
máli virtist skipta hversu oft bresk
yfirvöld gæfu út yfirlýsingar um að
nú skyldi tekið á málum sem aldrei
fyrr.
Spurði Kolbrún því umhverfisráð-
herra hvort ekki væri orðið nauðsyn-
legt að grípa til afdrifaríkari aðgerða
og bætti svo við: „Ég nefni það nú
bara hvort hæstvirtur umhverfisráð-
herra hafi aldrei hugleitt að það sé
kannsld kominn tími til að sendi-
herra Islands verði hreinlega kallað-
ur heim?“
Hvatti Kolbrún umhverfisráð-
herra til að íylgja fordæmi írskra
stjórnvalda og setja fram afdráttar-
ALÞINGI
Alþingi
Dagskrá
ÞINGFUNDUR hefst kl. 10.30 í dag
og að afloknum atkvæðagreiðslum
verða eftirfarandi mál þar á dag-
skrá:
1. Skyldutrygging lífeyrisréttinda
og starfsemi lífeyrissjóða, 1. um-
ræða.
2. Vörugjald af ökutækjum, 1. um-
ræða.
3. Mat á umhverfisáhrifum, 1. um-
ræða.
4. Stjérn fiskveiða (aflaheimildir
Byggðastofnunar), frh. 1. um-
ræðu.
5. Fjárfesting erlendra aðila í at-
vinnurekstri, 1. umræða.
6. Starfsemi og fjárreiður stjórn-
málasamtaka, 1. umræða.
7. Hjúskaparlög (ellilífeyrisrétt-
indi), 1. umræða.
8. Stofnun hlutafélags um rekstur
Póst- og símamálastofnunar, 1.
umræða.
9. Gerð neyslustaðals, fyrri um-
ræða.
10. Skipan nefndar um sveigjanleg
starfslok, fyrri umræða.
11. Hætta af völdum bensfn- og olíu-
flutninga um Reykjanesbraut,
frh. fyrri umræðu.
12. Grundvöllur nýrrar fiskveiðist-
jórnar, fyrri umræða.
13. Barnalög (ráðgjöf um forsjá og
umgengni), 1. umræða. .
14. Rásir fyrir búfénað til að koma í
veg fyrir slys, fyrri umræða.
15. Náttúrufræðistofnun (slands og
náttúrustofur, 1. umræða.
16. Smásala á tóbaki, fyrri umræða.
17. Endurskoðun viðskiptabanns á
frak, fyrri umræða.
18. Mælistuðlar í fiskveiðum og
vinnslu sjávarafla, fyrri um-
ræða.
lausa kröfu um
það að kjarnorku-
endurvinnslustöð-
inni í Sellafield
verði lokað tafar-
laust. Fór hún
þess jafnframt á
leit að ráðherrann
sækti sjálfur fund
aðildarríkja OSP-
AR-samningsins í
júní til að beita
sér fyrir því að sett yrði fram sam-
eiginleg krafa Norðurlandanna og
íra um að Sellafield-stöðinni verði
lokað innan þriggja til fimm ára.
Málið tekið upp af enn meiri
þunga á fundi Halldórs og Cook
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra sagði í svari sínu að skýrsla
bresku kjamorkustofnunarinnar um
öryggismál í Sellafield hefði komið
öllum á óvart, ekki síst breskum
stjómvöldum því alltaf hefði litið svo
út sem ástand þessara mála væri við-
unandi í stöðinni. Sagði hún niður-
stöður skýrslunnar hins vegar setja
spurningarmerki við endurvinnslu
ýamorkueldsneytis og herða á kröf-
unni um gagngerar umbætur strax
eða lokun stöðvarinnar að öðmm
kosti.
Hún rakti efni bréfs þess sem hún
hefði ritað John Prescott, umhverfis-
ráðhema bresku stjómarinnar, um
leið og fréttir hefðu borist af efni
skýrslunnar en í bréfinu gerði hún
grein fyrir afstöðu íslendinga.
Ennfremur benti hún á að utan-
ríkisráðherra myndi eiga fund með
breskum starfsbróður sínum, Robin
Cook, á föstudag þar sem hann
myndi fylgja eftir bréfi hennar og
koma á framfæri þeirri skoðun ís-
lenskra stjórnvalda að helst vildu
þau að stöðin yrði lögð niður. Þótt
málefni Sellafield hefðu þegar verið
komin á dagskrá fundarins, þegar
þau válegu tíðindi hefðu borist sem
nú væru í brennidepli, þá væri ljóst
að þau yrðu tekin upp af enn meiri
þunga í ljósi síðustu frétta af stöðu
mála.
„Island hefur lengi haldið uppi
mótmælum gegn losun geislavirkra
úrgangsefna í hafið,“ sagði Siv. „Þau
mótmæli hafa m.a. leitt til þess að
framfarir hafa átt sér stað í rekstri
endurvinnslustöðvarinnar í Sella-
field. Dregið hefur til muna úr meng-
un af völdum cesium en ástæða er til
að hafa áhyggjur og mótmæla auknu
magni af tecknesium-99, sem hefur á
þriggja ára tímabili verið losað út í
hafið, en það hefur þegar borist að
ströndum Noregs og spáð er að það
gæti komið inn á hafsvæði íslands á
næstu tveimur árum.“
fslenskur sjávarútvegur í húfi?
Fjölmargir þingmenn tóku þátt í
þessari umræðu í gær og voru á einu
máli, loka ætti kjamorkuendur-
vinnslustöðinni í Sellafield sem allra
fyrst. M.a. sagði Þórunn Sveinbjarn-
ardóttir, þingmaður Samfylkingar,
að mönnum yrði æ betur ljóst að um-
hverfismál væru mestu öryggismál
sem staðið væri frammi fyrir. Oryggi
íslendinga og afkoma þjóðarinnar
byggðist á góðri umgengni við um-
Morgunblaðið/Ásdís
Þingmenn voru á einu máli í utandagskrárumræðunni í gær.
hverfið, ekki aðeins þeirra sjálfra
heldur einnig annarra.
Margrét Sverrisdóttir, þingmaður
Frjálslynda flokksins, sagði hins
vegar að íslendingar hefðu hingað til
talið sig geta treyst þeim upplýsing-
um um öryggisráðstafanir vai-ðandi
kjarnorkuvinnslu, sem Bretar hefðu
látið í té. Nú væri því kominn upp
alvarlegur trúnaðarbrestur í sam-
skiptum þessara vinaþjóða. Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs, tók í sama streng og sagði
Breta hafa sýnt á sér heldur dapur-
lega hlið í þessum málum. Þeir hefðu
lítið gert með mótmæli grannþjóða,
sem þó þyrftu oft frekar en Bretar
sjálfir að þola afleiðingar losunar
geislavirkra efna í hafið.
Ólafur Örn Haraldsson, þingmað-
ur Framsóknarflokksins, lýsti sömu
skoðun og Steingrímur og sagði Is-
lendinga eiga að krefjast lokunar
kjamorkuendurvinnslustöðvarinnar
í Sellafield. „Breskir aðilar hafa
brugðist því trausti sem við höfum
sýnt þeim, og við getum ekki lengur
tekið alvarlega þær upplýsingar sem
þeir láta fram í viðræðum við okkur
um þessi alvarlegu mál,“ sagði hann
m.a.
Kristján Pálsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, beindi hins vegar
sjónum sínum að losun tecknes-
ium-99 í sjóinn og sagði þar þurfa að
grípa inn í með mjög afgerandi
hætti. Það yrði einfaldlega að viður-
kennast að tilburðir til mótmæla
hefðu litlum tilgangi þjónað fram að
þessu. Ahrif tecknesium-99 mengun-
ar á íslenskan sjávarútveg gætu hins
vegar orðið geigvænleg, ef efnið
bærist inn á íslenskt hafsvæði eins
og spáð væri. Sagði hann að setja
þyrfti fram þá kröfu að annað hvort
yrði losun tecknesium-99 hætt strax
eða, ef það væri ekki hægt af tækni-
legum ástæðum, gera kröfu um lok-
un Sellafield-stöðvarinnar.
Erlent olíufélag sækir form-
lega um olíuleitarleyfí
VALGERÐUR Sverrisdóttir iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra upplýsti í
fyrirspumatíma á Alþingi í gær að
fyrr í þessum mánuði hefði borist
formleg umsókn frá erlendu olíufé-
lagi um leyfi til olíu- og gasleitar í ís-
lenskri lögsögu. Fyrirtækið teldi
hins vegar grundvallarforsendu fyrir
því að það legði fé í olíu- og gasleit
hér við land að sett yrðu lög um leit
að olíuefnum og vinnslu þeirra,
ásamt reglum um veitingu leitar- og
vinnsluleyfa. Hún hefði því látið
hefja smíði slíks frumvarps.
Það var Guðmundur Hallvarðsson,
þingmaður Sjálfstæðisflokks, sem
lagt hafði nokkrar fyrirspurnir til
iðnaðarráðherra um olíuleit við ís-
land. Kom m.a. fram í svari ráðherra
að undanfarin ár hefði árleg fjárveit-
ing til landgrunnsrannsókna numið 2
milljónum króna. Samráðsnefnd um
Telur þó grundvallarforsendu að lög
verði sett um olíuleit
landgrunns- og olíuleitarmál, sem
skipuð var í febrúar 1999, hefði gert
tillögur um rannsóknir á árinu 2000,
sem byggðu á tillögum starfshóps
iðnaðarráðuneytisins um olíuleit frá
því í júní 1998, og sem kostað hefðu 8
milljónir króna. Vegna óvissu um
niðurstöðu viðræðna við olíufyrir-
tæki hefði hins vegar ekki verið tekin
afstaða til þessara tillagna við gerð
fjárlaga 2000 og því væri fjárveiting
fyrir þetta ár óbreytt, eða 2 milljónir
króna.
Kom einnig fram í svari Valgerðar
að undanfarið hefði verið unnið að
tveimur rannsóknarverkefnum, sem
starfshópurinn lagði til. Annars veg-
ar hefði verið unnið úr dýptarmæl-
ingum sem Sjómælingar íslands
hafa gert úti fyrir Norðurlandi, og
hins vegar hefðu verið nýtt hagstæð
skilyrði sem sköpuðust í tengslum
við borun í jarðhitasvæðið við Bakka-
hlaup í Öxarfirði.
Valgerður sagði viðræður við olíu-
fyrirtæki hafa sýnt að áhugi á olíu-
og gasleit í íslenskri lögsögu væri
fyrir hendi. Leit yrði hins vegar fljótt
svo kostnaðarsöm að hún yrði ekki
kostuð af ríkisfé, fjárfesting annarra
aðila væri nauðsynleg. Erlend fyrir-
tæki sem líklegust væru til að kosta
leit myndu ekki koma að henni fyrr
en sett hefðu verið lög um starfsem-
ina og því hefði lagasetning forgang.
Sagði Valgerður að hún hefði því lát-
Möguleikar kannaðir á
nýrri vatnsveitu í Leifsstöð
Á VEGUM utanríkisráðuneytisins
er verið að skoða möguleika á að
veita hreinu vatni í Flugstöð Leifs
Eiríkssonar en nú er klórblönduðu
vatni dælt þangað frá dælustöð
varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli.
Fram kom í máli Halldórs Ás-
grímssonar utanríkisráðherra á Al-
þingi í gær að ástæðan fyrir því að
vatn frá varnarliðinu er notað í
Flugstöðinni væri sú að þegar flug-
stöðin var reist á sínum tíma hefði
þetta verið eina vatnsveitan á
svæðinu sem réð við þetta verk-
efni. Hjálmar Árnason, þingmaður
Framsóknarflokks, hafði spurt ut-
anríkisráðherra að því í fyrir-
spurnatíma, hvort hann hygðist
beita sér fyrir því að notað yrði
ferskt vatn í stað klórblandaðs í
Flugstöð Leifs Eiríkssonar.
Halldór svaraði að einn mögu-
leiki væri að leggja nýja vatnslögn
milli aðalæðar Vatnsveitu Suður-
nesja og vatnsveitu varnarliðsins
og reisa nýja dælustöð. Kostnaður
við þetta væri talinn á bilinu 20-30
milljónir.
Sagði Halldór að eindreginn vilji
væri til þess að flugstöðin og önnur
íslensk atvinnustarfsemi á Kefla-
víkurflugvelli nyti aðgangs að
fersku vatni, svo sem byggingar
Flugleiða og önnur mannvirki sem
þarna kynnu að rísa í framtíðinni,
og m.a. vegna þessa væri utanríkis-
ráðuneytið að leita viðunandi
lausna.
Halldór tók það fram að ekkert í
samstarfinu við varnarliðið hindr-
aði að tekið yrði upp samstarf við
nýjan aðila um vatnsveitu.
ið hefja smíði slíks frumvarps.
Valgerður sagði síðan að samráðs-
nefnd um landgrunns- og olíuleitar-
mál hefði annast samskipti við þau
tvö erlendu olíufélög sem sýnt hefðu
áhuga á olíuleit innan íslenskrar lög-
sögu. Annað þeirra hefði einungis
óskað eftir almennum upplýsingum
en sérfræðingur á vegum hins hefði
heimsótt Island í ágúst í fyrra í þeim
tilgangi að afla upplýsinga um mögu-
leika fyrirtækisins á olíuleit og olíu-
vinnslu í íslenskri lögsögu.
„Hann lýsti yfir áhuga fyrirtækis-
ins á að fá leyfi til olíu- og gasleitar
allt frá Jan Mayen-hrygg í norðri að
Hatton-Rockall-banka í suðri. Hann
lýsti einnig yfir áhuga á setlagasvæð-
inu fyrir Norðurlandi, þó að hann
teldi það sísta svæðið," sagði Val-
gerður og hélt síðan áfram: „Fyrir-
tækið lagði einnig áherslu á að
grundvallarforsenda fyrir þvf að það
legði fé í olíu- og gasleit í íslenskri
lögsögu væri að sett yrðu lög um leit
að olíuefnum og vinnslu þeirra,
ásamt reglum um veitingu leitar- og
vinnsluleyfa. Frekari viðræður hafa
ekki farið fram milli fyrirtækisins og
íslenskra stjórnvalda, en í byrjun
febrúar ársins 2000 bárust formlegar
umsóknir fyrirtækisins um leyfi til
olíu- og gasleitar í íslenskri lögsögu."
Nokkrir þingmenn gerðu stuttar
athugasemdir eftir svör iðnaðarráð-
herra í gær og voru sammála um að
gjaman mætti eyða meira fé í
landgrunnsrannsóknir. Rétt væri að
athuga í eitt skipti fyrir öll hvaða
tækifæri væru fyrir hendi í þessum
málum við íslandsstrendur. Tók iðn-
aðarráðherra undir þau orð, að full
ástæða væri til að kanna þessi mál
betur, þótt hún tæki jafnframt undir
viðvaranir um of mikla bjartsýni.