Morgunblaðið - 20.04.2000, Side 46

46 FÍMMTUDAGÖR 2Ö.APRÍ'L'2000
Oráð
ráðfrúa
Komið hefurá daginn að íslensku kven-
ráðherrarnir eru hvorki betri né verri
en karlarnir. Þær eru alveg eins.
Forðum var okkur sagt að
íslensk stjómmál væru
svo meingölluð sem raun
ber vitni vegna þess að
þau endurspegluðu ekki „reynslu-
heim kvenna". Konur hefðu aðra
sýn á lífið og tilveruna en karlpen-
ingurinn þar sem reynsla þeirra
væri önnur. Við vorum meðal ann-
ars upplýst um að karlmenn gætu
ekki eignast böm og þess vegna
væri sá „reynsluheimur" þeim öld-
ungis lokaður.
Við vomm einnig frædd um að
konur hefðu aðra forgangsröðun
en karlmenn m.a. sökum þess að
þær stæðu mun nær bamauppeldi,
umönnun aldraðra og heimilis-
haldi. Af þessum sökum myndu
konur verja opinbemm fjármun-
um með öðrum og skynsamlegri
hætti kæmust þær í valdastöður á
íslandi. Forgangsröðunin í samfé-
laginu hefði
verið mótuð af
VIÐHORF
Eftir Asgelr
Sverrisson
karldýram,
sem frekar
hugsuðu um
eigin frama, stöðutákn og völd en
hin ýmsu félagslegu mynstur, er
hnýttu samfélagið saman.
Þessi málflutningur hafði vem-
leg áhrif á íslandi enda vakti hann
vonir um umbætur. Röksemdir
þessar áttu vafalaust þátt í þeim
sigrum, sem konur á Islandi unnu
á vettvangi jafnréttisbaráttunnar.
Á örfáum áram breyttust viðhorf-
in í þjóðfélaginu á þann veg að það
væri tímaskekkja að karlmenn
mótuðu allt stjómmálalífið. Kona
var kjörin forseti lýðveldisins,
Kvennalisti leit dagsins ljós, konur
tóku að gera tilkall tO ráðherraem-
bætta og vinstrimenn hrifsuðu
höfuðstaðinn úr höndum Sjálf-
stæðisflokksins þegar þeir sam-
einuðust að baki konu.
Nú er sumsé komin veraleg
reynsla á það hvemig „reynslu-
heimur kvenna“ mótar framgöngu
þeirra í íslenskum stjómmálum.
Jafnframt er nú unnt að leggja
nokkurt mat á þá „breyttu for-
gangsröðun“, sem fylgja átti fram-
sókn kvenna í íslensku þjóðlífi.
, Aukinn hlutur kvenna" í ís-
lenskum stjómmálum er vitanlega
jákvæð, lýðræðisleg framþróun en
hverju hefur hann breytt? Á hvem
hátt greina stjómmálakonur sig
frá öðram pólitískum dýram
merkurinnar?
Konur hafa hlotið mntalsverða
upphafningu innan Framsóknar-
flokksins síðustu misserin. Flokk-
urinn getur státað sig af því að
konur mynda helming ráðherra-
liðsins.
Fjórar konur sitja nú £ ríkis-
stjóm Islands og þykir vísast
flestum sú þróun bæði sjálfsögð og
eðlileg. Á hinn bóginn er fram-
ganga kvenráðherra í ríkisstjóm-
inni engan veginn til marks rnn að
nálgun, forgangsröðun og baráttu-
mál íslenskra stjómmálakvenna
séu önnur en karlanna, sem
þröngvað hafa sér upp á þjóðina á
þessum vettvangi.
Siv Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra varð ítrekað uppvís að
bemsku og karlmannlegu dóm-
greindarleysi í yfirlýsingum sínum
þegar Eyjabakka-deilan svo-
nefnda stóð sem hæst.
Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðisráðherra hefur iðkað póli-
tískar mannaráðningar líkt og hin
kæfandi flokkshyggja mælir fyrir
um í íslenskum stjómmálum.
Valgerður Sverrisdóttir iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra hóf valda-
feril sinn með pólitískum manna-
ráðningum að hætti karldýranna,
sem öllu hafa ráðið hingað til. Hún
lagði siðan að jöfnu skemmtiferð
starfsfólks ráðuneytis síns og eigin
aímælisveislu og taldi sjálfsagt að
skattborgaramir greiddu fýrir
ferð undirsátanna til Grenivíkur
þar sem haldinn var fagnaður í til-
efni tímamóta í lífi ráðherrans.
Þessi gjömingur lýsti svo fá-
heyrðu dómgreindarleysi að full-
yrða má að Valgerður Sverrisdótt-
ir hefði neyðst til að segja af sér
embætti í öllum þeim ríkjum þar
sem gerðar era lágmarkskröfur
um siðferði ráðamanna.
Starfssystir hennar, Sólveig
Pétursdóttir dómsmálaráðherra,
lét innrétta í ráðuneyti sínu svo-
nefnda „einkasnyrtingu“. Hafi
mátt réttlæta þá ákvörðun á ein-
hvem veg fauk í öll skjól þegar
uppvíst varð að framkvæmdimar
hefðu kostað íslenska skattborg-
ara átta og hálfa milljón króna.
I flestum vestrænum ríkjum
hefði embættisfærsla þessara ráð-
herra ekki verið liðin. Opinber af-
sökunarbeiðni hefði tæpast dugað
í tveimur síðastnefndu tilvikunum.
Þau dæmi, sem hér hafa verið
tíunduð, bregða ljósi á „for-
gangsröðun" þeirra kvenna, sem
nú gegna ráðherraembættum á
íslandi og hugmyndir þeirra um
eðlilega embættisfærslu og með-
ferð opinberra fjármuna.
„Reynsluheimurinn", sem býr að
baki framgöngu þessara ráðherra,
er flestu venjulegu fólki hulinn.
Framganga kvenráðherranna í
ríkisstjóminni er hins vegar í á-
gætu samræmi við þær pólitísku
hefðir, sem karlmenn hafa mótað á
íslandi.
Þær kröfur, sem gerðar era til
ráðamanna í þróuðum ríkjum og
þær mælistilóir, sem notaðar era á
embættisfærslu þeirra, era ís-
lendingum framandi. Hefðin reyn-
ist síðan órjúfanleg vegna þess að
ekki er unnt að krefjast þess að til-
tekinn valdsmaður segi af sér
embætti sökum siðleysis eða dóm-
greindarbrests þar eð forverar
hans hafa oftar en ekki gerst sekir
um hið sama. Þannig hefur orðið
til eins konar vítahringur, sem
gerir að verkum að illmögulegt er
að koma á umbótum f stjómmála-
lífinu. Komið hefur á daginn að ís-
lensku kvenráðherramir era
hvorki betri né verri en karlarnir.
Þær era alveg eins. Virðingarleysi,
sjálfsupphafning og dómgreindar-
brestur era enda ókynbundin fyr-
irbrigði. Þetta gera kjósendur sér
ijóst enda hefur ítrekað komið í
Ijós að hæfni eða hæfileikaleysi
stjómmálamanna vegur þyngra í
hugum almennings en kynferði.
Framspekilegar hugleiðingar
um kynbundna og lokaða
„reynsluheima" tiftekinna hópa
heyra blessunarlega sögunni til
þegar að því kemur að velja full-
trúa til að gegna störfum er krefj-
ast réttsýni, dómgreindar og virð-
ingar fyrir þjóðinni.
Á sama hátt munu kjósendur
ekki kveða upp dóm yfir stjóm-
málakonum á Islandi þótt núver-
andi kvenráðherrar Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks hafi
ekki frekar en margir forvera
þeirra megnað að standa undir
þeim kröfum, sem gera verður til
fólks í slíkum embættum.
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Hræið af hræsnis-
menningnnni
MYIVDLIST
Listasafn ASÍ /
Á s m u n d a r s a I u r
KJARTAN ÓLASON
MÁLVERK OGINN-
SETNINGAR
Sýningin er opin alla daga
nema mánudaga frá kl. 14 til 18
og stendur til 23. apríl.
KJARTAN Ólason er fyrst og
fremst þekktur sem málari en beitir
þó fyrir sig aðferðum höggmynda-
listarinnar þegar með þarf. Það ger^
ir hann á sýningunni í Listasafni ASI
sem líklega er jafnframt hans besta
sýning til þessa. Á henni er eins og
allir þeir þættir sem Kjartan hefur
verið að rekja sig eftir á sýningum
undanfarin ár snúist saman í einn
sterkan þráð þar sem samfélagsá-
deilan sem lengi hefur verið undir-
tónn í verkum hans kemur fram
skörp og hámákvæm svo enginn
getur undan vikið.
Á sýningunni era aðeins fimm stór
verk en saman mynda þau stóra og
öfluga heild. Þema sýningarinnar
má segja að sé eins konar þjóðarlygi,
goðsögnin sem íslendingar hafa búið
til um sjálfa sig sem sagna- og menn-
ingarþjóð.
Jónas Hallgrímsson er þarna í
fullri líkamsstærð og er búkurinn
aðeins svört skuggamynd en andlitið
tekið eftir teikningu af Jónasi sem
allir þekkja, enda mun það vera eina
myndin af honum að dánargrímunni
undanskilinni. Þessi mynd er lýsandi
fyrir efnistök Kjartans því í raun er
teikningin af Jónasi afskaplega
óáreiðanleg heimild, teiknuð af
manni sem aldrei hafði hitt Jónas og
hafði bara lýsingar annarra að styðj-
ast við. Þannig birtist goðsögnin
strax, skuggamynd liðins hetjutíma
sem allir trúa á og telja heilagan
sannleika. Enn lengra er gengið í
verkinu „Piltur og stúlka 11“ sem
liggur á gólfi salarins. Þar er engu
líkara en opnuð hafi verið tvö kuml í
gólfinu og þar hvíla hræin af pilti og
stúlku, hálfrotin og óhugnanleg. Þótt
ekki megi þekkja þau er óhætt að
álykta að hér séu þau komin, Indriði
og Sigríður úr sögu Jóns Thorodd-
sens, holdgerðar sagnapersónur
draumkenndrar sveitasælunnar,
þótt mjög sé farið að slá í holdið.
Skorpið holdið og ber beinin era
þakin blöðum úr gömlum handritum
og þannig dregur Kjartan beina línu
frá fornbókmenntunum til hjarð-
sagna rómantíkurinnar og áfram til
samtímans sem þráast við að grafa
upp sömu hræin aftur og aftur, enda
er það svo í goðsögninni um íslenska
menningu að við teljum allt vera í
beinan karllegg og okkur sjálfa rétt-
mæta arftaka hinnar hetjulegu sögu.
Sagnarandinn sjálfur er svo til um-
fjöllunar í samnefndu verki þar sem
skorpið andlit muldrar sögur innan
úr heysátu meðan yfir striplast nak-
in vöðvatröll sem ekki er fullljóst
hvort eru fornhetjur, afmyndaðar af
ýkjum sögumannsins, eða vaxtar-
ræktarmenn, afmyndaðir af hégóma
og steram.
Vinnubrögð Kjartans í verkunum
eru, eins og alltaf, til fyrirmyndar
enda er hann einn vandvirkasti mál-
ari sinnar kynslóðar.
Hér hefur hann málað fígúrar sín-
ar á hreinan hvítan bakgrann sem
gerir þær enn áhrifameiri en áður og
á heildarframsetningu sýningarinn-
ar er sérstaklega sterkur heildar-
blær. Hvert verk er nákvæmlega út-
hugsað og efnisleg tenging þeirra er,
eins og áður sagði, afar sterk. Þessi
sýning markar greinilega einhvers
konar tímamót í list Kjartans og er
án efa upphafið að miklum átökum í
framtíðinni.
Stuðmannamyndir
ÞÓRARINN Ó.
ÞÓRARINSSON
LJÓSMYNDIR
í GRYFJUNNI á neðri hæð
Listasafns ASÍ hefur Þórarinn Ó.
Þórarinsson sett upp nokkuð sér-
staka ljósmyndasýningu. Allir vegg-
ir era þar þaktir ljósmyndum sem
allar eru teknar af hljómsveitinni
Stuðmönnum á tónleikum í Laugar-
dalshöll. Þama má sjá þessar hetjur
íslenskrar popptónlistar í fullu
„svingi" á sviðinu, spilandi lögin sem
allir þekkja og geta sungið með ef
stemmningin grípur þá. Myndröðin
er vel unnin og hugmyndalega vel
samsett, en hún er þó fyrst og fremst
áhugaverð í samhengi við fyrri verk
Þórarins sem er þekktur sagnamað-
ur og skrásetjari á mannlífinu. Árið
1989 gaf hann út Ijósmyndabókina
Innan garðs þar sem birtar era
myndir hans úr mannlífinu í Reykja-
vík og víðar, en þar má sjá þekktar
persónur á borð við Bóbó á Holtinu.
Hér virðist Þórarinn ætla að halda
áfram skrásetningu sinni en með
nokkuð öðram hætti þó því í stað
hversdagslífsins og utangarðsmanna
velur hann sér nú sem viðfangsefni
þekktustu andlit þjóðarinnar, fólk
sem er svo langt frá því að vera utan-
garðs að hverjum einasta Islendingi
finnst hann þekkja það persónulega.
Þó er eitthvað áleitið samhengi í
þessu efnisvali sem má kannski helst
túlka sem einhverja tilhneigingu til
að leggja að jöfnu það sem er innan
garðs og utan, auk þess sem hin al-
þýðlegu popplög Stuðmanna gera
manni kleift að tengja saman hvaða
ólíku heima sem er í íslenskum vera-
leika.
Jón Proppé
Morgunblaðið/Kristinn
Þau flytja tónlist eftir Bach í Salnum.
Bach á Páskabarokki
HIÐ árlega Páskabarokk verður í
Salnum laugardaginn fyrir páska-
dag, 22. apríl, kl. 16. Flytjendur að
þessu sinn era þau Sigríður Grönd-
al sópransöngkona, Sigurður Hall-
dórsson sellóleikari, Hildigunnur
Halldórsdóttir fiðla, Peter Tompkin
óbó, Martial Nardeau flauta, Guð-
rún Óskarsdóttir semball, Lilja
Hjaltadóttir fiðla og Sarah Buckley
lágfiðla. Á efnisskránni eru ein-
göngu verk eftir Johann Sebastian
Bach í tilefni af 250 ára ártíð
meistarans.
Á fyrri hluta tónleikanna verður
flutt svíta nr. 4 í Es-dúr BWV 1010
fyrir einleiksselló og kantatan „Non
sa che sia dolore" BWV 209. Eftir
hlé verður flutt sónata í G-dúr
BWV 1038 fyrir flautu, fiðlu og
continuo og kantatan „Weichet nur,
betrúbte Schatten" BWV 202.
Passíusálm-
arnir lesnir
á fsafírði
LESTUR Passíu-
sálma Hallgríms
Péturssonar hefj-
ast í ísafjarðar-
kirkju kl. 10 ár-
degis. í hléum
flytja nemendur
úr Tónlistarskóla
Isafjarðar og
Listaskóla Rögn-
valdar Ólafssonar
tónlist við hæfi
auk organista kirkjunnar. Einnig
verður flutt erindi um Hallgrím og
bókmenntalegt gildi sálmanna.
Lesarar koma úr öllum áttum og
era sjö talsins. Sá yngsti er 13 ára og
sá elsti 80 ára. Aðrir lesarar spanna
svo aldursbilið. Við valið á lesuran-
um hefur verið reynt að finna ólíkt
fólk, frá menntaskólanemum til
stjórnmálamanna. Reiknað er með
að flutningurinn taki um 5 klukku-
stundir.
Níu fínnskir
listamenn
í Nýló
SÓLIN, tunglið og stjömumar er yf-
irskrift sýningar sem opnuð verður í
Nýlistasafninu laugardaginn 22. apr-
íl kl. 16. Að sýningunni standa níu
finnskir listamenn með verk sín um
athuganir á sólinni, jörðinni, tunglinu
og stjömunum og hvemig náttúraleg
fyrirbæri tengjast m.a. umhverfi og
byggingarlist. Á sýningunni má sjá
höggmyndir og rýmisverk auk mód-
ela í húsagerðarlist. Nýlistasafnið er
opið alla daga nema mánudaga frá
kl.14-18. Safnið er lokað um páskana.
Þrír efniviðir
í Stöðlakoti
HELGA Jóhannesdóttir opnar
fimmtu einkasýningu sína í Stöðla-
koti við Bókhlöðustíg, laugardaginn
22. apríl kl. 15. Sýningin hefur yfir-
skriftina Leir-gler-málmur.
Helga útskrifaðist frá leirlista-
deild Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands 1991, var gestanemandi í
Kaupmannahöfn og KEsckemet,
Ungverjalandi og nam málmsmíði
við Slippery Rock University í Penn-
sylvaníu, veturinn 1998.
Sýningin er opin alla daga, nema
mánudaga, kl. 15-18 og lýkur 7. maí.
Eitt verka Helgu Jóhannesdótt-
ur á hennar 5. einkasýningu.