Morgunblaðið - 08.07.2000, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 2000 25
á minnið og rifja það upp síðar -
sýndu engin merki minnisstolsins í
orðlúkningarverkefnum; þar komu
fram sömu liðkunarhrif og hjá heil-
brigðum gagnvart orðum sem sjúkl-
ingamir höfðu nýlega lesið. Hér
verður því ekki betur séð en að óeig-
inlegt minni lúti öðrum lögmálum en
eiginlegt minni.
Þegar spurt er hvernig heilinn fari
að því að muna verður því tæpast
svarað með einföldum hætti vegna
þess hve margbrotið minnið er. Hér
verður því aðeins horft til eiginlegs
langtímaminnis og spurt hvers
fræðimenn hafa orðið vísari um
taugafræði þess.
Mikilvægar vísbendingar um
tengsl heila og minnis hafa fengist
við rannsóknir á fólki með heilaskaða
sem leitt hefur til minnisstols. Árið
1957 var gerður heilaskurður á kan-
adískum sjúklingi sem þjáðist af al-
varlegri flogaveiki. Var ætlun lækna
að freista þess að stemma stigu við
flogaveikiköstum með því að fjar-
lægja hluta af gagnaugablaði heilans
og þá meðal annars verulegan hluta
þeirra heilahnoða sem nefnast dreki
(hippocampus) og liggja í fellingu
innan við heilabörkinn. Skemmst er
frá því að segja að eftir aðgerðina
reyndist H.M. - en svo er sjúklingur-
inn nefndur - haldinn alvarlegu
minnisstoli. Fyrstu rannsóknir bentu
til þess að hann væri með öllu ófær
um að læra nokkuð nýtt. Síðar kom í
ljós að hann tók framförum í margs
konar hreyfileikni og því greinilegt
að námshæfnin hafði ekki öll beðið
skaða. En hreyfileikni má reyndar
ílokka sem óeiginlegt minni frekar
en eiginlegt. Eiginlegt minni beið
hins vegar varanlegan skaða og urðu
framfarir litlar hjá H.M. áratugina á
eftir. H.M. átti sömuleiðis erfítt með
að rifja upp atburði sem höfðu gerst
skömmu fyrir uppskurðinn en minni
hans var traustara er kom að atvik-
um sem höfðu hent hann fyrr á æv-
inni.
Af þessu má ráða að drekinn gegn-
ir mikilvægu hlutverki í minnisfest-
ingu. Hins vegar er jafnframt ljóst
að drekinn er ekki sá staður sem
varðveitir minnisatriði nema þá
tímabundið. Langtímageymsla end-
urminninga á sér að líkindum eink-
um stað í heilaberki og þá yfirleitt í
námunda við þau svæði þar sem
minningarnar erta heilann fyrst.
Sjónrænar upplýsingar eru þá
geymdar nálægt sjónsvæðum heil-
ans (aftan á hnakkablaði) en hljóð-
rænar nálægt heymarsvæðum (á
gagnaugablaði heilans). Æðri skyns-
væði heilabarkar, þau sem koma síð-
ust í röð þeirra heUasvæða sem
ur. Skýið sem kemur úr norð-
vestri og reynist tjara hefur í sér
falin ýmis tákn og merkingar sem
býður draumnum upp á nokkrar
túlkanir.
1. Illt umtal; þér berst til eyrna
(tjara bak við eyrun) eitthvað
óhreint um ykkur eða mann þinn
en það reynist uppspuni frá rótum.
2. Þú/þið teljið ykkur þurfa að-
stoð vegna rógsins en það er
óþarfi.
3. Tjaran getur einnig táknað að
einhver úr norðvestri kynnist ykk-
ur en þið viljið ekkert með viðkom-
andi hafa, finnist hann/hún óaðlað-
andi en þegar á reynir er sá hinn
sami afbragðsfélagi og vinur.
Sem fornt tákn er tjara merki
heilunar og því ætti útkoma
draumsins að vera á þá lund að þið
græðið á öllu saman og skemmtið
ykkur vel.
• Þeir lesendur sem vitfa fá drauma sína
birta og ráðna sendi þá með fullu nafni,
fæðingardegi og ári ásamt heimilisfangi
og dulnefni til birtingar til:
Draumstafir
Morgunblaðið
Kringlunni 1
103 Reylgavík
eða á heimasíðu Draumalandsins
http://www.dreamland.is
VIKU
m
flokka má sem skynsvæði, eiga
greiða leið að drekanum sem fyrr var
nefndur og drekinn sendir svo aftur
boð til fjölmargra svæða heilabarkar.
En þá má spyrja sem svo; Fyrst
minningar eru á endanum varðveitt-
ar í heUaberki hvers vegna er þá
fyrst verið að senda þær frá skyn-
svæðum heilabarkar til drekans og
svo þaðan að nýju til heilabarkar?
Ekki er tU einhUtt svar við þeirri
spurningu en ein kenning hér að lút-
andi ei' öðrum athyglisverðari.
Nám manna einkennist mjög af
því að það er sveigjanlegt og felur í
sér ríka getu til alhæfingar. Þetta má
glöggt sjá af orðanámi. Þegar barn
heyrir orðið fugl notað um skógar-
þröst fyrsta sinni er viðbúið að merk-
ing orðsins takmarkist í fyrstu við
þennan eina fugl. Skömmu síðar sér
barnið kannski gæs og fær að vita að
þar fari einnig fugl. Nú væri hugsan-
legt að bamið gleymdi einfaldlega
því sem það hafði áður lært um orðið
fugl en festi sér nú í minni að orðið
fugl ætti að nota um gæsir. En þann-
ig er þessu ekki farið því að barnið
lærir smám saman að orðið fugl get-
ur náð til margvíslegra dýra sem þó
eiga ákveðin sameiginleg sérkenni
þegar þau eru borin saman við
hunda, ketti eða önnur dýr. Nám af
þessu tagi felur í sér alhæfingar og
barnið mun íljótt geta notað orðið
fugl með réttum hætti um dýr sem
það hefur aldrei séð áður, kannski
fasana í Hallormsstaðaskógi rækist
það á einn slíkan.
Rannsóknir fræðimanna á námi í
tauganetkerfum (en það eru netkerfi
sem útbúin eru í tölvu og ætlað er að
líkja eftir námi í raunverulegum
taugum) hafa sýnt að nám getur átt
sér stað í slíkum netum með marg-
víslegum hætti. Meðal annars er
hægt að láta netkerfm læra misjafn-
lega hratt. I Ijós kemur að netkerfi
sem læra hægt eiga auðveldara með
að alhæfa út frá námsgögnum sem
þau eru mötuð á. Netkerfi sem læra
hratt eiga erfiðara með það en eiga
hins vegar oft auðveldara með að
læra nákvæmlega.
Svo er að sjá sem heilabörkur
manna læri hægt en það þýðir þá
jafnframt að mata þarf heilabörkinn
oft á sömu upplýsingum. Drekinn,
sem er einfaldur að allri gerð, lærir
hins vegar hratt og nákvæmlega.
Með hliðsjón af þessu hefur þeirri til-
gátu verið varpað fram að drekinn
gegni því hlutverki að mata heila-
börkinn á upplýsingum og að hann
geri það æ og aftur svo að heilabörk-
urinn geti lært með sinni hægvirku
alhæfingaraðferð. Því hefur meðal
annars verið haldið fram að draumar
manna séu til vitnis um þessa mötun
drekans. Þetta er vissulega athyglis-
verð tilgáta þótt of snemmt sé að
segja til um hvort hún reynist í öllum
atriðum rétt.
Ef litið er til smærri einda heilans,
taugafrumna, má slá því föstu að
minnisfesting á sér einkum stað með
því að eiginleikar taugamóta taka
breytingum, verða ýmist næmari eða
ónæmari fyrir áreitum en þau voru
áður en nám fór fram. A síðustu ár-
um hefur áhugi fræðimanna í vax-.
andi mæli beinst að sameindafræði-
legum athugunum á minni. Viðbúið
er að þær rannsóknir munu færa
okkur enn nær því að skýra eðli og
eiginleika minnis.
Jörgen Pind
prófessor í sálarfræði við Háskóla íslands
COMPANY FLYTUR
Allar vörur Company með 15% afslætti þessa helgi
í nýju versluninni.
TEKK
V Ö R U H Ú S
£
2
Z
Company opnar í dag nýja og glæsilega verslun við hliðina á Tekk-Vöruhúsi
í Bæjarlind 14 - 16 • Sími: 564 4400