Morgunblaðið - 21.09.2000, Qupperneq 32

Morgunblaðið - 21.09.2000, Qupperneq 32
32 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Yiðtalsbók og Matarsögur frá Bókaútgáfunni Sölku Vilborg Dagbjartsdóttir Bókaútgáfan Salka mun senda frá sér einar tíu bæk- ur fyrir jólin. í kynningu útgáfunnar er fyrst talin við- talsbók við Vilborgu Dagbjartsdótt- ur. Þar ræðir Kristín Marja Baldursdóttir við Vilborgu sem segir frá mikilli lífsreynslu og viðr- ar skoðanir sínar á margskonar málefnum. Fjöldi mynda er í bók- inni. Matarsögur. I þessari bók er spjallað við á annan tug íslenskra atorkukvenna um mat og matar- gerð og sagt frá mörgum skemmti- legum uppákomum þar að lútandi. I bókinni er fjöldi uppskrifta að einföldum sælkeraréttum sem eru í sérstöku uppáhaldi hjá viðmæl- endum ásamt öðrum fróðlegum leyndarmálum úr eldhúsinu. Textahöfundar eru Sigrún Sigurð- ardóttir og Guðrún Eva Mínervu- dóttir. Einar Falur Ingólfsson tók fjölda mynda af viðmælendum. Þóra - Baráttusaga eftir Ragn- heiði Jónsdóttur. Hér eru tvær fyrstu Þórubækur Ragnheiðar Jónsdóttur, Ég á gull að gjalda og Aðgát skal höfð, saman í einni bók en bókaflokkurinn samanstendur af fjórum bókum. Tvær fyrstu bækurnar komu út í fyrsta og eina skiptið árið 1954 og 1955. Kossinn er eftir Kathryn Harri- son. Höfundurinn er ung banda- rísk skáldkona sem leiðir lesand- ann í gegnum erfitt ferðalag aftur til ástlausrar æsku, baráttu við an- orexíu og búlimíu og að lokum fjögurra ára ástarsambands stúlk- unnar við föður sinn. Rannveig Jónsdóttir þýddi. Á lausu eftir Marianne Eilen- berger. Kímniskáldið Marianne Eilenberger skrifar hér út frá eig- in reynslu um það hvernig það er að vera einhleypur og hversu erfitt það getur verið að ná sér í al- mennilegan maka. Á lausu er grafalvarlegt grín, sem Soffía Auð- ur Birgisdóttir þýddi. Fegraðu líf þitt eftir Victoriu Moron er sjálfsræktar- og gjafa- bók þar sem höfundurinn deilir nokkrum leyndarmálum með les- andanum um það hvernig hægt er að fá það besta út úr lífinu þrátt fyrir þær miklu annir sem nútíma- líf krefst. I bókinni eru sjötíu stuttir kafl- ar en hver þeirra afhjúpar leynd- armál sem allar önnum kafnar konur ættu að þekkja. Þóra Sigríð- ur Ingólfsdóttir íslenskaði. Gæsahúð. Nágrannadraugur- inn. Nú kemur loks út á Islandi fyrsta bókin í hinum vinsæla ungl- ingabókaflokki „Goosebumps", sem eru æsilegar hrollvekju- og draugasögur. Karl Emil Gunnars- son þýddi. Grámann í Garðshorni er eitt af eftirlætisævintýrum íslenskra krakka. Hildur Hermóðsdóttir ein- faldaði söguna og endursagði og Kristín Arngrímsdóttir bjó hana í nútímalegan búning með mynd- skreytingum. Tóta á ferð og flugi er mynda- bók eftir Jóhönnu Á. Steingríms- dóttur. Þetta er saga um litla stúlku sem er að leika sér úti og upplifir óvænt ævintýri úti í nátt- úrunni. Frásögnin er bæði í bundnu og óbundnu máli. Jean Posocco skreytti hverja síðu bók- arinnar litmyndum. íslenskir úrvalskarlmenn: Dagatal 2001. Tólf þekktir og sér- staklega valdir íslenskir karlmenn prýða þetta dagatal á myndum sem allar eru teknar úti við. Þetta dagatal er hugsað sem glaðningur fyrir íslenskar konur allt næsta ár. Heimsendasýning í Royal Academy SÝNINGARGESTUR í Royal Academy í London virðir hér fyrir sér verkið „T/ie Undesirables“, sem útleggja má á íslensku sem Hinir óæskilegu. Verkið er eftir listamennina Tim Noble og Sue Webster og er hluti samsýningarinnar Heimsendir; feg- urð og hryllingur í nútímalist sem þessa dagana stendur yfir í húsa- kynnum Royal Academy. Hinir óæskilegu samanstendur af ýmiss konar rusli sem listamennirnir fundu í nágrenni vinnustofu sinnar. BÆKUR P r æ ð i r i t AFBROT OG ÍSLEND- INGAR eftir Helga Gunnlaugsson. 2000. Háskólaútgáfan, Reykjavík, 170 bls.; og Wayward Icelanders eftir Helga Gunnlaugsson og John F. Galliher. 2000. The University of Wisconsin Press, Madison, 170 bls. AFBROT eru eins og óhreinu börnin hennar Evu: beri þau á góma vill enginn kannast við þau. En ef samfélög hafa eðlisþætti þá eru af- brot einn af þeim. Öll þekkt sam- félög hafa skráðar eða óskráðar reglur um hvers konar hegðun telst vera afbrot og hvaða hegðun telst ekki vera það. Athuganir og rann- sóknir á afbrotum eru því mikilvæg- ar hverju samfélagi til að glöggva sig á því hvað teljast vera afbrot og hvers vegna reglurnar eru þannig að þær gera tiltekna hegðun að afbroti. Island er engin undantekning í þessu efni. Rannsóknir á afbrotum í íslenzku samfélagi hafa verið fátæk- legar og ekki vakið neina sérstaka athygli. Það er því sérstakt gleðiefni þegar koma út tvær bækur um af- brot í íslenzku samfélagi og báðar góðar. Helgi Gunnlaugsson dósent í fé- lagsfræði við Háskóla Islands hefur á undanförnum árum rannsakað af- brot í íslenzku samfélagi. Niður- stöðurnar hafa birzt í tímaritum jafnt og þétt. Nú hefur þessum greinum verið safnað saman í bók sem veitir prýðilegt lit yfir þær nið- urstöður sem hann hefur komizt að. Það er bókin Afbrot og fslendingar. Bókinni er skipt í fimm hluta. í þeim fyrsta er ein grein um við- fangsefni afbrotafræðinnar. Rakin er saga rannsókna á afbrotum og hvernig ólík sjónarhorn veita ólíkar skýringar á afbrotum og talin upp fimm helztu viðfangsefni afbrota- fræðinnar. Næsti hluti bókarinnar nefnist Afbrot á íslandi þar sem höf- undur rekur rannsóknir sínar á nokkrum þáttum afbrota á íslandi. Uppistaðan í flestum greinum í þess- um hluta bókarinnar er úrvinnsla á svörum við spurningum úr þremur athugunum frá árunum 1989, 1994 og 1997 á viðhorfum íslendinga til afbrota og mikilvægis þeirra. Þar kemur fram að áhyggjur íslendinga af afbrotum jukust á þessu árabili, spurt var einnig um viðhorf til refs- inga og þarf ekki að koma á óvart að samhliða auknum áhyggjum hefði sú Afbrot í íslenzku samfélagi skoðun orðið meira áberandi að refsingar séu of vægar. Þessi svör eru síðan borin saman við fréttaflutn- ing af afbrotum, lög- regluskýrslur og sömu- leiðis eru afbrot á íslandi sett í alþjóðlegt samhengi. Ymislegt íróðlegt kemur í ljós við þessar athuganir. Auknar áhyggjur virð- ast til dæmis frekar skýrast af auknum fréttaflutningi af af- brotum en að afbrot hafi aukist og í alþjóð- legum samanburði er tíðni afbrota á íslandi lág. Þriðji hluti bókarinnar heitir Vímuefni og íslendingar. Höfundur- inn beinir athyglinni að þróun vímu- efnaneyzlu á Islandi, fjallar um þann vanda hvort lögleiða á fíkniefni á Is- landi eða spyma við fótum gegn neyzlunni, og um opinbera áfengis- stefnu og þá sérstaklega bjórbannið. Bjórbannið er svo séríslenzkt og mótsagnakennt fyrirbrigði að það er vel þess virði að velta fyrir sér or- sökum þess. Helgi rekur umræður á Aiþingi um þetta einkennilega mál og það verður að segjast eins og er að röksemdirnar sem bomar vora á borð fyrir banninu eru einkennileg- ar, svo að vægt sé til orða tekið, en í þeirri virðulegu stofnun hefur löng- um viðgengizt ýmislegt sem er laus- tengt mannlegri skynsemi. Helgi dregur í efa þá forsendu áfengis- stefnu sem viðtekin er í landinu að takmarka þurfi sem mest aðgang landslýðs að áfengi. Hann bendir einnig á að þótt neyzla áfengis hafi aukizt eftir að bjórbanninu létti þá sé ekki endil'ega víst að það skýrist af hinum breyttu aðstæðum heldur af því að íslendingar drekka mun minna en aðrar vestrænar þjóðir og það þarf engan að undra að neyzla áfengis aukizt, við fylgjum einfald- lega svipaðri þróun og aðrir. Helgi fjallar einnig um neyzlu annarra fíkniefna og skoðar sambærilega þróun annars staðar í Evrópu og Bandaríkjunum. Hann veltir fyrir sér mögu- leikum á stefnumótun hér á landi og skoðar fáeinar röksemdir með og á móti. Fjórði hlutinn lýsir ólíkum sviðum af- brotafræðinnar. Það er fjallað um viðskipta- brot og orsakir þeirra, um konur og afbrot, um það hvort ofbeldi í fjölmiðlum stuðli að eða orsaki ofbeldi í breytni fólks. Síðasta greinin í þessum hluta er um refsingar í ljósi afbrotafræðinnar. Sagt er frá tveimur skólum sem líta mannlega breytni ólíkum augum og skýra þar með frávik og afbrot á ólíkum forsendum. Annars vegar er hið klassíska sjónarhorn sem lítur á manninn sem fijálsa vera sem geti valið um það hvort hann brjóti af sér eða ekki. Hins vegar er það fram- stefnusjónarhornið eða hið pósitív- íska sjónarhorn sem telur afbrota- menn öðravísi en löghlýðna borgara, umhverfið móti þá fyrri með öðrum hætti en þá síðari. í lokahluta bókarinnar er vikið að hlutverki og takmörkunum félags- vísinda. Þar er íhugað hvort sú stað- reynd að maðurinn og mannlegt fé- lag er hreinlega viðfangsefni annars eðlis en það sem náttúravísindin fást við dæmi aðferðir félagsvísindanna úr leik sem viðleitni til að skýra og skilja. Höfundur svarar því til að svo sé alls ekki. Hlutverk félagsvísind- anna sé að lýsa og flokka, prófa til- gátur, finna mynstur og reglu og gera tillögur um mögulegar úrbæt- ur. Þessi bók er gott framlag til um- ræðu um afbrot á íslandi, hún er fræðandi og skýr og höfundi tekst að draga fram sjónarhorn sem era mik- ilvæg til að skilja viðfangsefnið. Það er þó einn galli á þessari bók og hann er sá að það hefði mátt lesa textann mun betur yfir, það era sums staðar í honum nokkur mállýti. Helgi Gunnlaugsson hefur einnig komið rannsóknum sínum á fram- færi á ensku í bókinni íslendingar á glapstigum og meðhöfundur hans er John F. Galliher. í þeirri bók eru þær rannsóknir sem birtust í ís- lenzka greinasafninu. En til viðbótar era þær rannsóknir settar í fræði- legan ramma þar sem leitazt er við að skýra lága glæpatíðni í litlu, eins- leitu samfélagi. Bókin skiptist í tíu kafla. í þeim fyrsta er gerð grein fyrir þeim ramma sem efni bókarinnar er fellt í. Þar eru skoðaðar rannsóknir á lönd- um með lága glæpatíðni og gerð grein fyrir því að endanlegt mark- mið með bókinni er að reyna að átta sig á hlutverki afbrota í samfélagi yf- irleitt. Það er því umtalsverður fræðilegur metnaður í þessari bók. í næsta kafla era skoðuð gögn um tíðni glæpa í íslenzku samfélagi frá 1881 til 1996. Þar kemur ýmislegt forvitnilegt fram og þó sérstaklega það hve skráning glæpa er takmörk- uð og gloppótt. Skýringin á þessu er sú sem blasir við og höfundamir benda á að glæpir hafa ekki þótt nægilega mikilvægir til að þeir væru skipulega skráðir. Þriðji kaflinn er um bjórbannið og þá sérkennilegu áráttu í íslenzku samfélagi að líta á ölvun sem glæp eða því sem næst. Hið opinbera viðhorf til áfengis og neyzlu þess hefur alla þessa öld ver- ið að Islendingum væri hættara en öðram til að verða fórnarlömb öls og áfengis og þess vegna þyrfti að vernda þá sérstaklega: með banni á bjór, óheyrilegri verðlagningu á áfengi yfírleitt, banni á áfengis- auglýsingum og skipulegum fram- lögum ríkisins til baráttunnar gegn áfenginu. Sú skoðun að ríkið væri komið langt út fyrir öll eðlileg mörk í afskiptum sínum af lífi þegnanna með þessum hætti hefur ekki átt upp á pallborðið hjá Islendingum. í fjórða kafla er skoðað hvernig Morgunblaðið segir fréttir af glæp- um og afbrotum. Skoðuð vora öll tölublöð frá árunum 1969, 1974, 1979,1984,1989 og 1993. Fram kem- ur að fjöldi þeirra glæpa sem sagt er frá er nokkuð stöðugur en aukning verður á árinu 1993. En eðli glæp- Helgi Gunnlaugsson anna breytist nokkuð, til dæmis fjölgar glæpum vegna eiturlyfja sem sagt er frá í blaðinu. I fimmta kafla er greint frá viðhorfskönnunum Helga til glæpa. I þeim sjötta era kynferðisglæpir skoðaðir og athygl- inni beint sérstaklega að nauðgun- um, þróuninni í lögum, sérstaklega breytingunni sem gerð var árið 1992 þar sem skilgreiningunni á nauðgun var breytt, tíðni nauðgunarkæra, tíðni opinberra ákæra vegna nauðg- unar og sakfellingar í slíkum málum. Höfundarnir halda fram að al- mannavaldið hafi verið tregt til að framfylgja lögunum, ýmis vandi sé enn óleystur í þessum lögum og eft- irtektarvert sé að framkvæmd laga gegn neyzlu fíkniefna virðist vera allt önnur og afdráttarlausari. Sjöundi kafli er um fíkniefnalög- regluna og fíkniefnadómstólinn sem settur var á stofn með lögum árið 1973. Höfundarnir halda því fram að þetta tvennt marki ákveðið rof í ís- lenzka laga- og lögregluhefð og komi til af áhrifum frá Bandaríkjunum. Þeir benda einnig á að þeir sem helzt séu sakfelldir fyrir notkun fíkniefna séu úr neðri lögum samfélagsins. I framhaldinu skoða höfundarnir ís- lenzkt réttarkerfi og uppbyggingu lögreglunnar og íslenzk fangelsi. Lokakaflinn er fræðileg tilraun til að draga ályktanir af því sem á und- an er komið. Sérstaklega er athygl- isvert að höfundarnir reyna að skýra lága glæpatíðni í íslenzku samfélagi. Þeir bera Island saman við Sviss en Sviss hefur verið áberandi í alþjóð- legum rannsóknum á þessu sviði vegna lágrar glæpatíðni. Það má draga skýringu höfundanna á lágri glæpatíðni á Islandi saman í þrjú at- riði: smæð samfélagsins, einsleitni og jöfnuð. Ákafann í að vinna á eitur- lyfjunum telja þeir að líta beri á sem viðleitni samfélagsins til að skilja sig frá öðram og styrkja um leið hug- myndir um eigin eðli. Þessi bók Helga Gunnlaugssonar og Johns F. Galliher sætir nokkram tíðindum. Hún er vel skrifuð, skýr í framsetningu og rökfærslan í bók- inni sannfærandi. Höfundunum tekst að draga fram nokkur sérkenni íslenzks veraleika sem tengjast glæpum, lögum og lögreglu. Það er ekki oft sem félagsvísindamönnum tekst jafn vel að skýra og styðja til- gátur sínar og kenningar. Ég vona að bókin fái þá alþjóðlegu athygli sem hún á skilið og ég vona að hún fái þá athygli sem hún á skilið á ís- landi. Guðmundur Heiðar Frímannsson
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.