Morgunblaðið - 21.09.2000, Síða 52

FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Atvinnuvega-
sýning á tím-
um breytinga
í HUGUM flestra
er atvinnulífið á Vest-
fjörðum býsna einhæft
og einskorðast við
‘íjávarútveg. Það kem-
'ur því mörgum á óvart
að uppgötva við frek-
ari athugun, hversu
mikil fjölbreytni er
ríkjandi og hversu
margir nýir vaxtar-
sprotar hafa náð að
skjóta rótum vestra.
Það er enda afar mik-
ilvægt. Nútímatækni
mun leiða til færri
starfa í hefðbundnum
sjávarútvegi. Krafa
dagsins er krafa um
aukna fjölbreytni. Unga fólkið sæk-
ir sér æ fjölbreyttari menntun og
kýs sér búsetu með hliðsjón af því
hvar slík menntun muni nýtast.
“TJess vegna er okkur mikilvægt að
bregðast við breyttum aðstæðum.
Vitaskuld verður sjávarútvegur-
inn um ókomin ár höfuðatvinnu-
grein okkar fyrir vestan. Við höfum
hins vegar orðið fyrir margs konar
hremmingum í sjávarútvegi okkar
og fiskveiðiheimildir tapast í stór-
um stíl. Menn hafa reynt að bregð-
ast við með ýmsu móti. Upp hafa
risið einstök öflug fyrirtæki sem
hafa megnað að bæta við sig afla-
heimildum og styrkja stoðir síns
jjekstrar með þeim hætti. Annars
staðar þekkjum við líka dæmi um
breytt eignarhald sem hefur leitt til
allt annarra áherslna í rekstri. En
ef til vill setur það mestan svip sinn
á sjávarútveginn á Vestfjörðum nú
um þessar mundir, að vítt og breitt
um svæðið eru að spretta upp sjálf-
stæðir atvinnurekendur við útgerð
smábáta. Þessi útgerð skilar á land
miklum verðmætum er
treysta mun búsetuna
í bráð og lengd. Er
óhætt að segja að laga-
umhverfið að þessu
leytinu hafi reynst
sjávarbyggðunum vel.
Áhrif bættra
samgangna
Bættar samgöngur
eru sem óðast að opna
nýja möguleika í at-
vinnusköpun a lands-
byggðinni. Á Vest-
fjörðum hefur það
þegar skilað sér í
stærri og fjölmennari
atvinnusvæðum, sem
hafa orðið til með því að hindrunum
á vetrarsamgöngum hefur verið
rutt úr vegi. Gildir það jafnt um
Sýning
Það er því sannarlega á
miklum breytingatím-
um, segir Einar K.
Guðfinnsson, sem Vest-
fírðingar efna til at-
vinnuvegasýningar um
komandi helgi á Isafírði.
norðanverða og sunnanverða Vest-
firði. Tenging byggðanna á Vest-
fjörðum við aðalþjóðvegakerfið er
líka að batna. Sem dæmi má nefna
að vegalengdin að sumarlagi frá
ísafirði til Reykjavíkur er nú rétt
um 440 km. Nær daglega allt árið
Einar K.
Guðfinnsson
um kring eru vörur fluttar um land-
veg á milli Reykjavíkur og norðan-
verðra Vestfjarða. Á allra næstu ár-
um verður gjörbylting með
uppbyggingu vegar á milli Vattar-
fjarðar og Kollafjarðar í A-Barða-
strandarsýslu. Allt þetta skapar at-
vinnustarfsemi á Vestfjörðum nýja
möguleika.
Fleiri möguleikar
Það er jafnframt ljóst að mögu-
leikar til atvinnurekstrar á lands-
byggðinni eru stöðugt að verða
fleiri. Kemur þar ýmislegt til. Fyrr-
greindar samgöngubætur ráða þar
miklu. Fjarskiptabyltingin gerir
það kleift að starfsemi sé staðsett
víðar en áður. Fyrirtæki skynja hag
þess að nýta ódýrara atvinnuhús-
næði á landsbyggðinni. Enn verður
það hagkvæmara þegar breytt
verður lögum um fasteignagjöld og
þau munu lækka mjög mikið á
landsbyggðinni. Utan höfuðborgar-
svæðisins er atvinnumarkaðurinn
líka mun stöðugri. Á allt þetta þurf-
um við að benda og gera fólki ann-
ars staðar ljósa grein fyrir kostum
búsetu og atvinnustarfsemi á lands-
byggðinni.
Margt bendir til þess að hið al-
menna atvinnulíf skynji þessar
breytingar. Nöturlegt er hins vegar
að verða þess áskynja hve ríkisfyr-
irtæki og stofnanir hins opinbera
eru helfrosnar þegar kemur að því
að ræða þessi mál.
Glæsileg sýning í ljósi
breyttra aðstæðna
Það er því sannarlega á miklum
breytingartímum sem Vestfirðing-
ar efna til glæsilegrar atvinnuvega-
sýningar um komandi helgi á Isa-
firði. Sem fyrr mun fjöldi
fyrirtækja taka þátt og gefa okkur
kost á að kynnast starfsemi sinni.
Þar munum við sjá hvernig forráða-
menn vestfirskra fyrirtækja bregð-
ast við breytingunum og hafa áhrif
á þróunina. Atvinnuvegasýningin á
Vestfjörðum fer nú fram í þriðja
sinn. í hin fyrri skipti hefur tekist
afar vel til og er því tvímælalaust
ástæða til þess að fagna þessu
framtaki nú.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins á Vestfjörðum.
Talar barnið
mitt óskýrt?
MARGIR foreldrar
hafa áhyggjur af fram-
burði barna sinna. Ef
barn getur af einhveij-
um orsökum ekki borið
ákveðin hljóð fram á
vissum aldri er stund-
um talað um framburð-
argalla eða frávik í
framburði. Ástæðumar
geta verið mai’gvísleg-
ar, s.s. heyrnardeyfa,
slök hljóðgreining,
seinþroski, líkamlegir
ágallar talfæra og um-
hverfisáhrif. Stundum
er hægt að rekja fram-
burðargalla bama til
slakrar hreyfigetu tal-
færanna, s.s. vöðvaslappleika, tungu-
hafts eða svokallaðs verkstols. Þegar
um vöðvaslappleika er að ræða getur
Mál
Með markvissri
þjálfun telur Anna
María Gunnarsdóttir
að hægt sé að koma í
veg fyrir ýmis vanda-
mál síðar meir.
verið gott að styrkja talfærin (t.d.
kjálka, varir og tungu) með ýmsum
æfingum. í verstu tilfellum getur
tunguhaft haft áhrif á framburð ein-
stakra hljóða og þá getur þurft að
skera á það. Verkstol í talfæram er
það kallað þegar röskun verður á
skilaboðum frá heilanum til talfær-
anna þannig að bamið segir önnur
hljóð en það ætlaði sér í upphafi.
Flest fjögurra ára böm tala orðið
það skýrt að enginn á í vandkvæðum
með að skilja þau. Sum þeirra hafa
þó ekki náð að læra einstök hljóð á
þessum fyrstu fjóram
áram. Það er ekki óal-
gengt að fjögurra til
fimm ára barn eigi í
vandræðum með ein-
stök hljóð eins og/r/ og
/s/ og setji því annað
hljóð í staðinn, t.d.
„ðúm“ í stað „rúm“ eða
„þurnar" í stað „sum-
ar“. Sjálfsagt er að
reyna að aðstoða þessi
börn áður en þau byrja
í skóla. Ef um alvar-
legri frávik er að ræða
hjá börnum á þessum
aldri er mikilvægt að
hefja talþjálfun hið
fyrsta. Með markvissri
þjálfun er hægt að koma í veg fyrir
ýmis vandamál síðar meir. Sjaldgæft
er að þriggja ára börnum sé vísað í
talþjálfun vegna framburðarfrávika.
I sumum tilvikum getur verið rétt-
lætanlegt að hefja talþjálfun á þeim
aldri, t.d. ef barnið hefur einungis fá
málhljóð á valdi sínu og er þ.a.l. ill-
skiljanlegt.
Fyrir foreldra er oft langur vegur
til talmeinafræðinga. Þrátt fyrir
áhyggjur þeirra benda aðilar innan
leikskóla og heilsugæslustöðva þeim
oft á að bíða róleg því „þetta komi“.
Því miður gengur það ekki alltaf eft-
ir. Sem betur fer læra þó flest börn
málið og málhljóðin án nokkurrar
fyrirhafnar. En þau böm sem era
sein að ná hljóðunum miðað við jafn-
aldra geta þurft aðstoð talmeina-
fræðings. Mikilvægt er að barn með
framburðarfrávik komi til athugunar
hjá talmeinafræðingi. Hann leggur
framburðarpróf fyrir og metur hvort
og hvenær það þurfi talþjálfun. I
langflestum tilvikum skilar þjálfunin
skjótum árangri og barnið losnar við
aðfinnslur fullorðinna og annaiTa
barna.
Höfundur er talmeinafræðingur og
starfarhjá Talþjálfun Reykjavíkur.
Anna María
Gunnarsdóttir
Bfla má hvfla
- á morgun
Á MORGUN 22.
september verður
haldinn evrópskur dag-
ur án bfla í 643. bæjum
og borgum í Evrópu.
Frakkland reið á vaðið
méð að halda sérstakan
bíllausan dag árið 1998.
Ári síðar tók Italía
einnig þátt í deginum
sem þá náði til 158
borga í þessum lönd-
um. í öllum þessum
borgum notuðu íbúar
almenningssamgöngur
nða fóra ferða sinna
fótgangandi eða á hjóli.
Notkun almennings-
samgangna jókst að
meðaltali um 10%, hávaði minnkaði
og loftgæði jukust.
Með Evrópudeginum 22. septem-
ber 2000 er ekki verið að úthýsa bíl-
um úr borginni heldur hvetja fólk til
þess að hugsa upp á nýtt hvernig við
notum þá og hvaða aðrir möguleikar
era fyrir hendi til þess að komast
j TRAMÁ
Barnarúm
leiðar sinnar, svo sem
að ganga, hjóla eða
nota almenningssam-
göngur. Hvatinn að
deginum er að sífellt
fleiri Evrópubúar hafa
áhyggjur af loftmeng-
un, hávaða og umferð-
aröngþveiti í borgum.
Samkæmt könnun sem
framkvæmdastj órn
EvrópusambEmdsins
lét nýlega gera höfðu
70% Evrópubúa meiri
áhyggjur af loftgæðum
árið 1999 en 1994.
Borgir fara ýmsar
leiðir á morgun til þess
beina athyglinni að
vandamálum sem vaxandi umferð
skapar. Sumar taka frá svæði þar
sem fótgangandi og hjólandi vegfar-
endur hafa forgang, svo sem hluta
miðborgar eða miðborgina alla svo
að borgarbúar geti notið hennar án
bílaumferðar, endurheimt miðborg-
ina sína. Aðrar velja t.d. þá leið að
vekja athygli á vandamálum sem
bfllinn skapar í borgaramhverfinu til
þess að hafa áhrif á viðhorf fólks og
að fá borgarbúa til þess reyna vist-
vænni ferðamáta.
Samtökin „Borgir án bíla“ (Car
HÁRLOS
Það er óþarfi - fáðu hjálp
Þumalína, Pósthússtræti 13
Bílleysisdagur
í viðhorfskönnun sem
var gerð eftir daginn,
segir Arni Þór Sigurðs-
son, kom fram að nær
allir, eða 97%, voru
ánægðir með að slíkur
dagur var haldinn.
Free Cities), sem Reykjavík tók þátt
í að stofna, era meðal þeirra aðild
eiga að Evrópudeginum. Samtökin
ná nú til um 70 borga í Evrópu.
Reykjavík var í fararbroddi þegar
haldinn var sérstakur dagur í borg-
inni í ágúst 1996 með yfirskriftinni
„Bíla má hvfla“. Á þeim degi og á
undan var höfðað til borgarbúa um
að þeir skildu bílinn eftir heima í
einn dag og bent á áhrif umferðar
einkabíla á umhverfið og heilsuna og
kostnað heimilanna vegna rekstrar
bílsins. í viðhorfskönnun sem var
gerð eftir daginn kom fram að nær
allir eða 97% vora ánægð með að
slíkur dagur var haldinn.
Reykjavík vill nú aftur vera með í
þessu verkefni. Að þessu sinni með
því að vekja athygli á Evrópudegin-
um sem erlendis ber yfirskriftina „In
town without my car!“ en stefna að
því að taka þátt af fullum krafti árið
2001 og þá hugsanlega með beinum
Árni Þór
Sigurðsson
aðgerðum. í því efni kæmi til álita að
loka hluta miðborgarinnar fyrir um-
ferð einkabíla að því gefnu að al-
menn samningar næðust um slíkar
aðgerðir við hagsmunaaðila þar, svo
sem kaupmenn og atvinnurekendur.
Reykjavíkurborg vill hvetja
starfsmenn sína, sem og aðra Reyk-
víkinga, sem vanalega fara til vinnu
eða skóla á einkabílum, til þess að
nýta aðra möguleika en bílinn á þess-
um tiltekna degi. Vaxandi umferð í
borginni, slys og áhrif á umhverfið er
okkur öllum áhyggjuefni og vanda-
mál sem við munum þurfa í vaxandi
mæli að taka á. Árangurinn í þeim
efnum byggist fyrst og fremst á víð-
tækri samstöðu ríkis, sveitarfélaga,
fyrirtækja, stofnana, félagasamtaka
og einstaklinga. Evrópudagurinn
„Bíla má hvfla“ er viðleitni til að
vekja fólk til umhugsunar um þessi
mál.
Höfundur er formaður skipulags- og
umferðamefndar Reykjavikur.