Morgunblaðið - 21.11.2000, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 2000
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Auðveldara að nálgast sætindi en ávexti á mörgum vinnustöðum
Borðum
meiri sykur
en fisk
HELSTA ógnin við vægi réttrar næringar er stóraukinn
hraði í samfélaginu þannig að minni tími fer í matargerð
og meðferð matvæla. Fólk hefur ekki tíma til að elda og
afleiðingamar verða þær að fæmi fólks til að kaupa
og meðhöndla mat fer stórlega minnkandi. Þetta
kom fram í erindi sem Anna Elísabet Ólafsdóttir, |
matvæla- og næringarfræðingur hjá Rannsóknar-
stofnun fiskiðnaðarins, hélt nýlega á vegum Gæða-
stjómunarfélags Islands um vægi réttrar næringar.
Sykur*
Gosdrykkir
Fiskur
Kartöflur
Mjólk
Vínandi, hreinn
1960
50 kg/íbúa
21 lítr/íbúa
61 kg/íbúa |
67 kg/íbúa
306 lítr/íbúa
1,7 lítr/íbúa
* Var 14,8 kg/íbúa um aldamótin siðustu
1990
55 kg íbúa
119 lítr/íbúa
f43 kg/íbúa
50 kg/íbúa
206 lítr/íbúa
3,9 lítr/íbúa
Heimild: Hagskinna
Næringargildi kjöt- og
grænmetislasagna
nr Grænmetis- lasagna Kjöt- lasagna
Orka 250 kkal 670 kkal
Prótein 24% 21%
Fita 16% 66%
Kolvetni 60% 13%
Trefjar 6,5g 1 g
Miðað við skammt fyrir einn
„Þetta er mjög alvar-
legt mál og ég lít á
þennan aukna hraða
sem mikinn ógnvald við
virkni og úthald fólks.“
Ef bomar eru saman
tölur úr Hagskinnu frá
árinu 1960 og síðan aft-
ur árið 1990 kemur
fram að mjólkumeysla
hefur minnkað sem
nemur 100 lítrum á íbúa
og það sem meira er að
verulega dregur saman
með gosdrykkja- og
mjólkumeyslu. „Þetta
era sláandi tölur og
þess má jafnframt geta
að sykurneysla var árið
1960 50 kg á íbúa en ár-
ið 1990 55 kg á íbúa.
Þetta era sorglegar nið-
urstöður og við þurfum
að fara að bregðast við
með áróðri."
Auðvelt að breyta
uppskriftum
í töflu Hagskinnu
kemur jafnframt fram að íslending-
ar era nú farnir að borða meira af
sykri en fiski.
„Neytendur verða að fara að
skoða afstöðu sína betur. Margir
vilja fá kökuna sína, borða stóra
sneið af henni en um leið á hún að
vera megrandi.“
Anna Elísabet segir að annar
Grænmetis- lasagna
Morgunblaðið/Kristinn
Á vinnustöðum og reyndar víðar er oft greiður aðgang-
ur að kökum og sætindum en oft erfitt að nálgast ávexti.
ógnvaldur sé vaxandi offita hjá
þjóðinni. Ymislegt megi gera til að
sporna við þvi og nefnir sem dæmi
að fólk geti útbúið nýja matseðla
þar sem fitandi grannhráefnum í
uppskriftum er skipt út fyrir magr-
ari afurðir.
„Gott dæmi um þetta er breyting
á uppskrift að gráðostasósu sem er
BRIE OG YRJA
hregðast ekki
ISLENSKIR W
OSTAg
„tilNMt,
'''tiusf’
úr fræðsluefni á
Reykjalundi. Ef báðar
uppskriftirnar eru
bomar saman kemur í
ljós að í staðinn fyrir
ijóma er notuð mjólk
og í staðinn fyrir rjóma-
ost er notaður léttostur.
Fyrir vikið er 650 kkal
munur á uppskriftun-
um. Þessi uppskrift
ætti að duga fyrir þrjár
manneskjur að minnsta
kosti þannig að við er-
um að tala um hitaein-
ingarmun sem nemur
220 kkal á mann,“ segir
hún.
Annað gott dæmi að
sögn Önnu Elísabetar
er grænmetislasagna
annars vegar og kjöt-
lasagna með rjómasósu
hinsvegar. „Ef við ber-
um þessar tvær uppskriftir saman
kemur í ljós mjög mikill munur,
ekki bara hitaeiningamunur heldur
einnig munur á fitu og kolvetna-
prósentu. í uppskriftunum tveim
eram við meðal annars að skipta á
sósu úr rjóma, mjólk og osti annars
vegar og tómötum hins vegar og
síðan eram við að skipta út kjöti og
grænmeti. Með því erum við reynd-
ar að tapa nokkra af próteinum í
grömmum talið en við eram í stað-
inn að fá meiri kolvetni og ekki síst
trefjar sem um leið þýðir betri
meltingu og þar af leiðandi minni
líkm- á hægðatregðu.
Mér finnst fólk í dag frekar vera
að hugsa um framandi rétti en fítu-
minni rétti.
Það hefur engin áhrif á offitu þó
við leyfum okkur að borða feitari
Anlik fyrii* vaiicllála
Glæsileg frönsk
borðstofuhúsgögn
frá u.þ.b. 1870-1920.
Fallegir lampar, myndir, dúkar
og klukkur í gömlmn stíl.
Listhúsinu Laugardal,
Engjateigi 17, súni 588 6622.
Nýtt
Góðar fréttir fyrir
þreytta fætur!
SEGULINNLEGG
ÍSKÓ
Nó eru BIOFLEX
segulþynnurnar
fónlegar í skóinn-
leggjum. Innlegg-
in henta afar vel
þeim sem þjóst
af fótkulda,
þreytu og blóðflæðisvanda í fótum.
BIOFLEX er skilgreint sem lækninga-
búnaður og hafa segluþynnurnar
öflugt segulsvið sem dregur úr sórs-
auka í fótum. Innleggin eru fóanleg
í ó stærðum og eru seld í flestum
apótekum, lyfja- og heilsu-
búðum. Greinagóðar upplýsingar
ó íslensku fylgja
Grænmetissósa: 1 stór laukur
2 rif hvítlaukur
200 g brokkál eða gulrætur
200 g paprika
250 g sveppir
1 dós niðursoðnir tómatar
2 msk tómatkraftur
1,5 dl grænmetissoð
krydd (salt, pipar, cayennepipar,
oregano, majoram, lítið af timian)
Lasagneblöð
Kotasæla
Parmesan ostur
Rifinn Mozzarellaostur
1. Grænmetissósa búin til með því að steikja fínskorið grænmetið í matarolíu
við vægan hita. Kryddið í steikingunni.
2. Bætið í niðursoðnum tómötum og tómatkrafti.
3. Bætið í grænmetissoðið og látið krauma í litla stund.
4. Setjið grænmetissósu og lasagneblöð til skiptis í smurt eldfast forni. Kotasæla
er sett á stöku stað með teskeið ofan á grænmetissósuna áður en lasagneblöð
eru lögð ofan á. Stráið einnig parmesanosti yfir grænmetissósulagið milli
laga.
5. Lokið forminu með álpappír og bakið í ofni í 30 mínútur við 180 gráður.
6. Stráið rifnum osti (mozzarelluosti) yfir og bakið áfram í 15 mínútur án
álpappírs.
Hefðbundin Hráefni Orka /\ Létt \ Hráefni Orka
3,5 dl vatn 0 1,5 tsk kjötkraftur 10 2 dl rjómi 680 4 msk maísena 110 50 g gráðostur 170 50 q rjómaostur 170 J 3,5 dl vatn 0 1,5 tsk kjötkraftur 10 2dlmjólk 130 , \ 4 msk maísena 110 c ) 50 g gráðostur 170 50 g léttostur 70
Samtals 1140 | Samtals 490 Mismunur 650 kkal
rétti af og til eins og um jól eða við
annan fagnað. Mikilvægast er að
hinn hversdagslegi matur sé ekki of
brasaður og sætur og því er svo
mikilvægt að starfsmannamötuneyti
sé byggt upp af hollum mat.“
Aðspurð hveiju megi helst skipta
út segir hún að það séu fyrst og
fremst mjólkurafurðirnar sem gott
sé að skipta út fyrir aðrar fitu- og
sykurminni og þá hvetur hún neyt-
endur til að borða meiri fisk.
Starfsmenn hafi aðgang
að hollum mat
Á vinnustöðum og reyndar víðar
er oft greiður aðgangur að kökum
og sætindum en lítill sem enginn
aðgangur að ávöxtum. Fæði á
vinnustað hefur auðvitað áhrif á
heilsufar starfsmanna að hennar
sögn og það er sjálfsögð krafa að
allir starfsmenn hafi greiðan að-
gang að hollum mat og rúman tíma
til að neyta hans. Þó minnir hún á
að skólar eru líka vinnustaðir en
þar er víða pottur brotinn í næring-
armálum.
„í fýrirlestrinum velti ég aðeins
fyrir mér framtfðinni og talaði í því
sambandi aðeins um svokallað
markfæði. Markfæði er fæði sem
gert er í einhverjum fyrirfram skil-
greindum tilgangi, það er að hafa
einhver tiltekin áhrif til bættrar
heilsu. Gott dæmi um það er mjólk-
urafurðin LGG en hún er búin til í
þeim tilgangi að bæta meltingu.
Ég las fyrir stuttu að nú væra
einhverjir eggjaframleiðendur farn-
ir að framleiða egg með ómega 3
fitusýram og að eggin gætu þannig
flokkast sem markfæði. Ég spyr
bara: því ekki að borða meiri fisk
því hann inniheldur ómega 3 fitu-
sýrur frá náttúrannar hendi og er
að því leytinu náttúralegt mark-
fæði?“
Ford neitar galla
í hraðastýringu
London. Morgunblaðið.
BÍLAFRAMLEIÐANDINN Ford
hefur neitað ásökunum þess efnis að
kenna megi hraðastýringarbúnaði í
Explorer-bílum frá fyrirtækinu um
dauða ökumanns í Bretlandi nýverið
auk fjölda dauðsfalla í Bandaríkjun-
um, að því er fram kemur í breska
dagblaðinu Financial Times.
Fyrirtækið hefur selt 6.000
Explorer-bíla í Bretlandi og neitaði
ásökunum sem bornar vora fram í
heimildarmynd sem gerð var á veg-
um Channel 4-sjónvarpsstöðvarinn-
ar þar sem því er haldið fram að
Explorer-bílarnir hraði gjarnan
skyndilega á sér án þess að ökumað-
ur geti neitt við ráðið.
I myndinni er það staðhæft að
galli þessi hafi átt hluta í dauða hins
breska ökumanns fyrir tveimur ár-
um. Að mati lögreglu var ástæðan
líklega sú að gólfmotta hafi flækst í
bensíngjöf bílsins. Channel 4-sjón-
varpsstöðin heldur því fram að hætta
sé á því að gallinn leynist einnig í
öðram Ford-bílum en Explorer sem
búnir era sama hraðastýringarbún-
aði. Að sögn þáttagerðarmanna telur
fjöldi lögfræðinga í Bandaríkjunum,
sem afskipti hafa haft af slysum sem
þessum, að orsökina megi finna í raf-
kerfi búnaðarins sem gangsetur
hraðastýringuna sjálfkrafa.
Talsmenn Ford sögðu að engar
sannanir væra til á því að kenna
mætti hraðastýringunni um skyndi-
lega hraðaaukningu né heldur galla í
rafkerfi. Þeir viðurkenndu að
reynsluakstur á bílunum hafi leitt í
ljós að þeir hægðu ekki á sér sem
skyldi og því hafi þurft að innkalla
bíla árið 1998 til þess að skipta út
gólfmottum við fótstig bílsins sem
reyndust ekki passa rétt.