Morgunblaðið - 21.11.2000, Side 46

46 ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 2000
n .........
MORGUNBLAÐÍÐ
MENNTUN
Trúir þú
á tunglið?
Erþekking okkar eins og völundarhús
þar sem allar leiðir eru jafngóðar?
Sumir eru á því að það sé
til eitthvað sem heitir
póstmódernismi og þar
með póstmódernistar.
Þeir sömu halda því
fram að póstmódemistar telji að
allt sé tungumál og vemleikinn sé
ekki til, og þeir geti því ekki trúað
því að tunglið hangi uppi á festing-
unni í raun og vem eða hundur sé
dýr með fjóra fætur og skott, að
minnsta kosti geti slíkt dýr allt
eins heitið fill eða flóðhestur.
Póstmódernistar geti heldur ekki
verið á móti ofbeldi vegna þess að
ofbeldi sé í þeirra huga bara skil-
greiningaratriði eða samkomu-
lagsatriði, það sé í raun ekki til
neitt ofbeldi heldur bara mismun-
andi orðaðar hugmyndir um fyrir-
bærið. A sama hátt trúi póstmód-
ernistar heldur ekki á sannleikann
því hann sé einnig bara samkomu-
lagsatriði eða í besta falli spurning
um hefð. Að auki geti póstmód-
ernistar ekki borið neitt traust til
þekkingar og
alveg sérstak-
lega ekki ef
hún sé vís-
indaleg enda
VIÐHORF
Eftir Þröstur
Helgason
slík þekking ekkert betri en önnur
þekking, hver annar galdur eða
hjátrú, allt séu þetta sögusagnir
sem byggi bara á mismunandi
sterkum valdatengslum. Og þann-
ig mætti áfram telja.
Sjálfsagt er eitthvað til í þessu
enda póstmódemismi liðugt hug-
tak. Flest böm gætu að minnsta
kosti fallið undir lýsinguna. Þau
teikna sannarlega fallegar myndir
af hundum en kalla þá mýs og
múlasna, allt eftir eigin hentug-
leika. Og hvenær höfum við ekki
horft upp á afbrýðisamt bam
berja systkin sitt í höfuðið með
skóflu og svo þvertaka fyrir að
hafa meitt angann litla þrátt fyrir
að hann sitji eftir með glóðarauga
og spmngna vör. Og hvaða barn
trúir frekar á vísindin en álfa úti í
hól?
Það em auðvitað mikil með-
mæli með póstmódernisma að
böm geti flokkast undir hann.
Hugsun bama er ómenguð af öllu
gmgginu sem hugmyndaleg arf-
leifð aldanna hefur borið með sér.
Hún er frumleg, gagnrýnin og
sundurgreinandi í eðli sínu enda
þekkir hún engin takmörk. Og
hún býr yfir þessari ærlegu, djúpu
og framstæðu alvöra sem gerir
hana um leið einfalda og flókna, en
líka stundum fyndna.
Fáir myndu sennilega skrifa
undir að allt þetta ætti líka við
póstmódernismann. Margir, sem
teljast mega til þessarar óstefnu-
r legu stefnu eða ástands, eins og er
réttara að kalla póstmódemism-
ann, hafa hins vegar þurft að verja
hugmyndir sínar og skrif fyrir
gagnrýni á borð við þá sem sett
var fram í byrjun greinar og reyn-
ir að draga úr mikilvægi þeirra
eða hreinlega alvarleika. Svörin
verða þá iðulega eins og þegar
böm reyna að sanna sakleysi sitt
og segja „ekki ég, ekki ég“ eða, jú
víst, víst trúi ég á tunglið". Eftir
að hafa orðið vitni að slíku þrasi
ansi oft vaknar sú spurning óhjá-
kvæmilega hvort það sé ef til vill
lýsandi fyrir stöðu hugvísindanna
nú um stundir þar sem allir virð-
ast vera fastir í sama netinu og
niðurstöðurnar virðast alltaf jafn
langt undan.
Dæmið um tunglið er raunvera-
v legt (orðalagið vekur væntanlega
erflðar hugsanir meðal heimspek-
inga og ég afsaka) og ættað frá
Umberto Eco, sem ég veit ekki
hvort myndi telja sig til póstmód-
emista ef hann yrði spurður. I rit-
deilu um íkonisma, sem fjallar ein-
mitt um það hvort það sé til
veruleiki handan táknanna (og
nánar tiltekið hvort við skynjum
ekki heiminn í gegnum tungumál-
ið, sem eftirlíkingu þess jafnvel), á
áttunda áratugnum var honum
gerð upp sú ofurídealíska skoðun
að tunglið væri ekki til í raun og
vera. I bók sinni Kant ogbreið-
nefurínn. Ritgerðir um tungumál
ogskilning, sem kom út tuttugu
áram síðar (1997), heldur hann
umræðunni áfram og segist þar
víst trúa því að tunglið sé til, að
minnsta kosti trúi hann því jafn
einlæglega og hann trúi á tilvist
annarra hluta, þar á meðal eiginn
líkama. Bókin er hörð glíma en
Eco hefur hana á því að ræða um
sjálfa verana. í þeirri umfjöllun
veltir hann fyrir sér nokkram
spumingum sem hann segir
fræðilega skyldu að svara og
varpa raunar ágætu ljósi á tilvist-
arvandann sem steðjar að hugvís-
indunum um þessar mundir.
Svo hratt sé hlaupið yfir sögu
heldur Eco því fram að forsenda
allra spuminga sé veran. Það að
eitthvað er til vitum við fyrir víst,
segir hann, þar eð við gætum ekki
hugsað neitt ef við vissum ekki að
við væram að hugsa um eitthvað.
Veran er meira að segja áður en
við tölum um hana. En þrátt fyrir
að við vitum fyrir víst að við eram
spyrjum við spurninga um vera
okkar og þar með er hún orðin að
vandamáli sem enn hefur ekki
fundist nein haldgóð lausn á. Meg-
inskýringin á þessu er sú að um
leið og við byrjum að tala um ver-
una túlkum við hana; það er engin
leið að komast hjá túlkun ef mað-
ur talar um hlutina, segir Eco.
Þannig getur (og nú stytti ég mér
leið) skilningur okkar á veranni
ekki verið annað en ólíkar túlkanir
(en þar með er vitanlega ekki búið
að afneita því að við séum í raun
og veru). Að mati Eeos þýðir þetta
ekki að engin raunveraleg (stað-
fest) þekking á veranni sé til held-
ur þvert á móti að við búum yfir
ofgnótt þekkingar, eins og hann
orðar það, ofgnótt lýsinga á ver-
unni sem hver og ein markast af
sjónarhorni skoðandans? reynslu,
þekkingu, tungumáli, menningu
o.s.frv. Á endanum, segir Eco,
hljótum við því að sitja uppi með
þessa spumingu (sem er kannski
meginspuming póstmódem-
ismans): Ef sjónarhomin á verana
era óendanleg þýðir það þá að þau
era öll jafnrétt, að allar lýsingam-
ar á veranni segi eitthvað satt um
hana? Þýðir þetta með öðram orð-
um að það sé ekki til nein ein rétt
og sönn lýsing á heiminum, að
þekking okkar (eða skilningur) sé
ætíð takmörkuð, brotakennd,
bundin óendanlegum valmögu-
leikum? Er þekking okkar eins og
völundarhús þar sem allar leiðir
era jafngóðar því áfangastað
verður hvort eð er aldrei náð
(nema gin ófreskjunnar sé sá
áfangastaður)?
Á meðan hugvísindamenn geta
ekki komið sér saman um svör við
þessum spurningum eða að
minnsta kosti rætt þær á sameig-
inlegum forsendum geta þeir
haldið áfram að játa og neita til-
vist tunglsins út í hið óendanlega.
Foreldrar/ Mengin í samfélagi skólans eru nemendur, kennarar
og foreldrar. Gunnar Hersveinn skoðaði stökin sem búa þar sem
mengin þrjú skarast og heillavænleg samskipti þeirra.
Hlutverk foreldra
• Foreldrar og foiráðamenn
bera frumábjmgð á uppeldi
barna sinna.
• Skólinn aðstoðar foreldra í
uppeldishlutverkinu og býð-
ur fram menntunartæki-
færi.
• Menntun og velferð nem-
enda er sameiginlegt verk-
efni heimila og skóla og
samstarfið þarf að byggjast
á gagnkvæmri virðingu,
gagnkvæmu trausti, sam-
ábyrgð og gagnkvæmri upp-
lýsingamiðlun.
• Þrír hópar mynda skólasam-
félagið í hveijum skóla, þ.e.
nemendur, stai-fsfólk skól-
ans og foreldrar. Mikilvægt
er að þessir hópar vinni vel
saman að mótun þessa sam-
félags og þeirra umgengnis-
hátta sem eiga að einkenna
samskipti innan skólans og
utan.
Aðalnámskní, bls. 44.
inu innan ramma samningsins. For-
eldrar reyndust ánægðir með sam-
skiptaleiðir og hlutverk sitt við að
fylgjast með framvindu verkefna
(Benson, S.H. 2000, Make mine an A.
Educational leadership).
Hvernig bæta foreldrar frammi-
stöðu nemenda?
Allyson sagði að í rannsóknum á
foreldrahlutverkinu hefði þrennt
komið fram sem stuðlað getur að
bættri frammistöðu bama í skólum:
1. Túni: Þeir geta haft áhrif á
skipulag bama á tíma sínum. Einnig
hvemig og með hveijum þau nota
tímann og klukkan hvað.
2. Áhugi: Þeir geta fylgst með
heimavinnu barna sinna. Þeir geta
skoðað heimaverkefnin, rætt þau við
börnin og sýnt áhuga á efninu.
3. Stuðningur: Þeir geta rætt
skólamál við böm og unglinga, hlust-
að á viðhorf þeirra og vanda og veitt
Gott samband: Samningur miili nemanda, kennara og foreldra;
samstarf um sjálfsstjórn nemandans, sem bæði
kennarí og foreldrar vaka yfir til að geta veitt endurgjöf
Þríhyrningur
Bensons
í skólastarfið
• Stuðningur foreldra skiptir
miklu máli fyrir námsárangur
• Astæða samstarfs foreldra og
skóla er velferð nemenda
ÞVÍ ER oft haldið fram að
samstarf foreldra og skóla
hafi jákvæð áhrif á námsár-
angur nemenda. En þegar
grannt er skoðað er mjög erfitt að
finna sannfærandi rannsóknir á þátt-
töku foreldra í skólastarfi sem sýna
fram á að samstarf eða þátttaka, eitt
og sér, leiði til aukins árangurs,"
sagði M. Allyson Maedonald í erindi
sínu á málþinginu „Era foreldrar
óvirlqað afl í skólastarfinu?" um sam-
eiginlega hagsmuni kennara og for-
eldra 11. nóvember sl.
Stundum reynist það sem allir telja
augljóst og sjálfsögð sannindi vera
byggt á sandi. Gæti svo verið um for-
eldra í skólastarfi? „Það er einkum
tvennt sem nýlegar rannsóknir hafa
leitt í |jós sem ég tel vera sérstaklega
umhugsunarvert," segir Allyson hjá
Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla
íslands. Hún nefndi annars vegar
nýja sýn á námsárangur, sem m.a.
birtist í námskrám og námsmati. Og
hins vegar að rannsóknir sýndu að
stuðningur og stjóm foreldra á heim-
ilum skiptir mjög miklu máli fyrir
námsárangur.
Allyson sagði frá tilraun í kennslu
og námsmati sem S.H. Benson bók-
menntakennari gerði í Bandaríkjun-
um. Hann myndaði þríhyming milli
skóla, einstakra nemenda og foreldra
þeirra. Benson skiigreindi hlutverk
nemandans, foreldra og kennarans.
Svo skrifuðu allir undir samning sem
hann hafði útbúið þar sem áhersla var
lögð á meiri sjálfsstjóm nemenda og
markvissari endurgjöf (umbun) kenn-
ara og foreldra vegna námsins, sem
þurftu jafnframt að vera betur vak-
andi um námsframvindu. Niðurstað-
an var að nemendur bættu námsár-
angur sinn og í Ijós kom, við
samanburð á verkefnavinnu, að gæði
námsins vora meiri. Áhugahvöt nem-
enda og sjálfsímynd batnaði sömu-
leiðis og nemendum fannst mjög gott
að geta stýrt betur eigin vinnu í nám-
Kennari
Foreldri
Morgunblaðið/t>orkell
Árlega mætast nemendur, foreldrar og kennarar á hausthátíð í Breiðholtsskóla. Hún er haldin af foreldrafélag-
inu til að bjóða alla velkomna í upphafi skólaársins.
Erindi foreldra