Skírnir - 01.07.1891, Side 82

82
Danskar bókmenntir.
náttúrulýsingum, í ágætu orðavali og orðalagi, í sundurgreining efnisins.
Hann var veikur, var dauðans matur í síðustu 10 árin, sem hann lifði, í
brjðstveiki, sem ágerðist meir og meir, nísti lífið úr honum smámsaman.
Þrá einmana brjóstveiks manns eptir lífi og heilsu, eptir sólarlagi og sól-
aruppkomu, eptir mikilli sælu og mikilli sorg, eptir öllu, sem hann saknar
svo beisklega, af því hann veit, að hann eignast það aldrei, þessi þrá hans
skrýðir allt, sem hann snertir, ljómandi litum; hún sveipar skáldheim hans
í hlómablæju, sem er orpin rauðu, eins og darraðarvefur, rauð sem vín, rauð
sem blóð, rauð sem rauðar rósir.
Fyrsta skáldsaga hans var „Mogens“, 1872. Þessi litla saga er, eins
og grasaferð Jónasar á íslandi, vísir og fyrirmynd danskra og margra
norskra og sænskra skáldsagna á tímabilinu 1872—1892.
í fyrsta lagi kemur fram í henni náttúruskoðun og náttúruást, sem
er algjörlega ólík „rómantíkurinnar11, sem hafði ríkt svo lengi, að hún var
orðin útslitin. Skáldskapurinn breytist með mönnunum, sem uppi eru.
Mogens og Þóra standa eitt kveld á hól i skógi og horfa á sólarlag-
ið. Það er seint sumars. Þau tala um fegurð nátturunnar, og hvort þeirra
um sig lýsir, hvernig hann eða hún elski náttúruna. Þóra segir:
„En hverja ánægju hefurðu af tré eða runna, þegar þú ekki hugsar
þér, að lifandi verur búi í þeim, sem opna blómstrin og loka þeim og slétta
blöðin? Þegar þú sér djúpt og tært vatn, er það þá ekki vegna þess, að
þér þykir vænt um það, að þú hugsar þér, að djúpt niðri i botninum búi
verur, sem kenna gleði og sorgar og lifa sínu eigin undarlega lífi með
undarlegri þreyju? Hvað er fagurt á Breiðhól, ef þú ekki hugsar þér, að
inni í honum sé aragrúi af smáverum, sem stynja við, þegar sólin rís, en
fara að dansa og leika með gullin sín, þegar kvölda tekur ?“ Mogens svar-
ar, og skoðun hans er skoðun Jakobsens sjálfs:
„Hvert lauf, hver kvistur, hver birta og hver skuggi vekur mér gleði;
enginn hóll er svo ber, enginn mógröf svo ferhyrnd, enginn farinn vegur
svo ljótur, að jeg geti ekki orðið ástfanginn i þeim einhvern tima. — Jeg
get ekki lýst því, en það kemur til af litunum, af hreyfingunum, af hinni
ytri mynd, af lífinu í því, safanum, sem breiðir sig upp i fræ og blómst-
ur, sólinni og regninu, sem koma þeim til að vaxa, sandinum, sem fýkur
og sezt i brannir, og regnskúrunum, sem kljúfa ásana. — Jeg get ekki
lýst því skiljanlega“.
Dönsku skáldin á undan honum höfðu hugsað sér náttúruna i manns-
líki, gefið henui trúarlega og siðferðislega þýðingu eða þá, af ættjarðarást,