Skírnir - 01.01.1900, Page 28

28
Búa-þáttnr.
anir frá reynslunni, og meðan reynslan aýnir oss ekkert í gagnstæða átt,
höfum vér slikar getgátur fyrir sannleika, ef l>ær skýra betur alla fyrir-
burði, sem þær snerta, heldur en nokkur önnur getgáta, og koma ekki í
bága við neinar staðreyndir.
Breytiþrðunarkenningin hefir haft víðtækari áhrif en nokkur önnur
kenning á öll vísindi, þau er Iifandi hluti og verur snerta. Náttúrusagan
mannfræðin, sálarfræðin, mannkynssagan, lögfræðin, stjðrnfræðin, mann-
félagsfræðiu, siðafræðin, — allar þessar fræðigreinar, og fleiri, eru sem
endurbornar af breytiþrðunar-hugmyndinni. Lífsskoðun manna er öll önn-
ur síðan. Yér lítum heiminn og alla hans fyrirburði öðrum augum en
áður. Þetta verður það andlega stórvirki 19. aldarinnar, Bem gnæfa mun
yfir alt annað og langvinnust og dýpBt áhrif hafa um ðkomnar aldir.
Búa-þáttur.
Þegar ég hætti frásögn minni í fyrra, veitti Bretum heldur þung-
lega í Suður-Afríku. Bretastjðrn sá nfi, að svo bfiið mátti eigi standa.
EinB og ávalt gengur hjá öllum þjððum, sem ver gengur, en við var bfi-
izt, í ófriði, varð mörgum fyrir að konna laklegri herstjðrn um ðfarir
Breta og skella skuIdinDÍ á herforingja þeirra. Stjðrnin kvaddi því suð-
ur til Afríku tvo þá hershöfðingja, sem hfin átti bezta til, lávarðana
Roberts og Kitchener. Skyldi Roberts vera yfirforingi alls BretaherB í
Afríku, en Kitchener ganga honum næstur. Komu þeir til Cape Town
(Höfðaborgar) 10. Janúar. Degi síðar reyndi Buller í annað sinn að kom-
ast yfir Tugelafljót og losa Ladysmith úr umsáturs-Iæðingi. En hann
var hrakinn til baka aftur undir mánaðarlokin og mistu Bretar alls við
þá tilraun yfir 2000 manns, er ýmist féllu, urðu ðvigir af sárum eða her-
teknir. Og Bitthvað fleira mðtlæti vildi Bretaliði til á ýmsum stöðum í
Afriku. — 1 Febrfiar blés betur fyrir Bretum; þá tðkst þeim að rjúfa
umsát Bfia um Kimberley vestra og Ladysmith eystra. Mátti það varla
síðar vera, að því er til Kimberley kom, því að þar var orðinn vatns
skortur og matar; höfðu menn í hálfan mánuð lifað á asna-keti og hrossa-
keti þar í borginni. En fallbyssur Bfia skutu tíu-fjórðunga kfilum inn á
borgarmenn, svo að konur og börn urðu að leita hælis í demantsnámun-
um, sem eru inni í bænum, tólfhundruð feta djfipt undir yfirborði jarðar.
— Þegar Cronje Búa hershöfðingi, sem sat um Magersfountain (suður af
Kimberley), sá, hversn fðr um Kimberly, sá hann að Roberts mundi halda
ber síuum suður og austur lengra og reyna að einangra hann frá megin-