Skírnir - 01.12.1916, Side 70

406 Þjóðareignin. [Skírnir
á að meta til fjár þekkingu vísindamannsins'? Þekkingu
og handlægni ágæts skurðlæknis? Framsýni og hug-
rekki mikils fésýslumanns ? Verkin þeirra má oft meta
til peninga, mennina sjálfa og hæfilegleika þeirra þar á
xnóti ekki, nema hvað uppeldi þeirra hefir að einhverju
leyti kostað.
Aþreifanlega eign má einnig meta. ýmislega og eftir
ýmsum reglum. Það er tvent ólíkt: hvað eigandi jarðar
eða húss metur eign sína mikils virði, eða hvað fæst fyrir
hana á nauðungaruppboði, — nauðungarverðið. Bankar
og lánsstofnanir líta oftast á nauðungarverðið, eigandinn
á velvildarverðið. Hvorugt verðið er nýtilegt, þegar
þjóðareignin er reiknuð út. Þá verður yfirleitt að fara
eftir vanalegu verði á eigninni, eins og það er í meðal-
ári, ef seljandinn þarf ekki að hraða sölunni, en getur
heðið tækifæris sér að skaðlausu. Þetta á við þær eignir
yfirleitt, sem ganga kaupum og sölum eða í erfðir mann
frá manni. Eignir, sem ekki ganga kaupum og sölum,
eins og hafnarvirki, ljósáhöld í kaupstöðum og vatnsleiðsl-
ur, símalínur og járnbrautir, verður annaðhvort að virða
eftir byggingarkostnaðinum, eða með því að liugsa sér
árstekjurnar af þessum eignum sem vexti af þeim, og
hugsa sér svo hvers virði þær eru. Hafnarvirki, sem gefa
af sér 4000 kr. árlega í hreinan ágóða verða þá 100,000
kr. virði. Með þessháttar almannaeign er það vissara
hér á landi að leggja stofnkostnaðinn til grundvallar —
það er hann, sem hefir farið til að koma þeim upp, en
þau eru flest svo ung að óséð er enn, hvað þau muni
gefa árlega af sér. Sum þeirra eru jafnvel ekki fullger
enn, og hvað þau gefa af sér er alveg í óvissu.
Öll þjóðareignin skiftist í fasteignir og lausafé, og við
eftirfarandi áætlanir verður þeirri aðgreiningu haldið til
þess að yfirlitið verði ljósara. Fyrst verða þá teknar
A. Fasteignir.
1. Jarðirnará landinu voru með konungsúrskurði
1861 metnar til hundraða eftir að mat á jörðunum hafði