Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1898, Blaðsíða 12

12
til útsuðurs, en beygist síðan til suðuráttar. Þar sera hún er að
beygjast, var bær, sem heldur nafninu :
13. Kastalabrekka; en hjáleiga var dálitið sunnar i brún-
inni, nefnd Kot (Kastalabrekkukot?). Brúnin hefir blásið nokkuð,
og þvf mun það vera, að Kastalabrekka hefir lagst í eyði. En
svo er langt síðan, að engar sagnir eru um það. Kot er enn
bygt, og hefir landið lagst þar til, svo það er nú sjálfstæð jörð;
en í Kastalabrekku er stekkur, því ekki er þar örblásið. Nátægt
Koti var brunnur, sem sagt er að báðir bæirnir hafi sótt neyzlu-
vatn í; en hann þornaði 1 jarðskjálfta, og sækir Kotfólk nú vatn
í Selsundslæk, og er það klukkutímaferð. Brunnurinn sést enn
hjá Koti. — Skamt framar liggur nýrri hraunkvísl, uppgróin, sem
þó er eldri en Stóra-Skarðshraunið; hún myndar breitt horn til
vesturs, en svo gengur brún hennar til suðurs og austurs. Vestast
á horninu var bær, er hét:
14. Steinkross, og er þangað stutt bæjarleið til útsuðurs
frá Koti. Sá galli var á þessari jörð, að þar var ekki vatnsból
til frá ómunatíð. En vatn hafði verið sótt i Kotsbrunn, meðan
það var þar, en síðan i Víkingslæk, sem þó er hálfsannarstíma
terð hvora leið. — Sama er um Dagverðarnes, sem er spölkorn
austar í sömu brún, og er enn bygt, að þaðan er vatn sótt í
Víkingslæk. — Brúnin norður frá Steinkrossi tók að blása upp á
þessari öld, svo að bæinn varð að flytja austar á brúnina, nær
Dagverðarnesi. En árið 1882 gekk sandfokið svo þar að, að
bóndinn, sem þar bjó, héizt ekki við og lagðist bærinn þá í
eyði.
15. Svínhag’i stóð fyrst fyrir sunnan lækinn á hárri brún,
og hefir þar hlotið að vera veðurnæmt. Þó hélzt bærinn þar
fram til 1813, þá varð að færa hann norður fyrir lækinn ogiítið
eitt nær Rangá, og stendur hann þar nú. En rúst hins gamla
bæjar er enn að blása upp.
16. Bolliolt er næsti bær fyrir neðan Svínhaga með Rangá.
Það hefir tvisvar verið flutt undan sandfoki. Fyrst stóð það inn
með ánni, nokkru framar en á mots við Járnlaugsstaði. Þar
sjást rústir allmiklar i sandinum; en hið bezta af grjótinu er þó
búið að draga heim að Bolholti, sem nú er. Hvenær þetta fyrsta
Bolholt eyddist, vita menn ekki. En þá var það aftur bygt nokkru
austar og uppi í heiðinni; þar stóð það fram til ársins 1788. Fyr-
ir 1780 bjuggu þau þar Eirikur Jónsson og Kristín Þorsteinsdótt-
ir, sem Bolholtsætt er frá komin. En 1784 blés þar svo upp, að
eigi þótti við vært. Eirikur var þá dáinn, en Kristín fluttist að
Stóra-Núpi. Fjögur ár eftir það var þó reynt að halda bygð á