Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1920, Blaðsíða 18

Nýfundinn rúnasteinn.
Nú eru kunnir um 40—50 íslenzkir rúnasteinar, legsteinar í eða
úr kirkjugörðum hér á landi með áletrun að miklu eða öllu leyti
með rúnum frá 13.—17. öld. Þeir eru hjer allra legsteina elztir og
þykja að því leyti þeirra merkastir. Flestir munu þeir nú komnir
af leiðum þeirra er þeir voru í upphafi lagðir yflr og sumir hafa
endur fyrir löngu verið færðir úr kirkjugörðunum og notaðir til
húsbygginga. Fer nú bezt á að halda öllum þessum fornu minn-
ingarmörkum til Þjóðminjasafnsins, þar sem einnig nokkrir þessara
rúnasteina eru saman komnir.
I ritgerð sinni um fornminjar íslands (Islands fortidslævninger,
Árb. f. n. Oldkh. og Hist. 1882) skýrði dr. Kr. Kálund frá öllum ís-
lenzkum rúnasteinum, sem honum var þá kunnugt um, 30—40.
Hann gat þar um að í kirkjugarðinum í Stórholti í FJjótum ætti að
vera rúnasteinn, en máður mjög og ólæsilegur að sögn. Hið sama
hafði hann áður tekið fram í sögustaðalýsingu sinni (Bidrag til en
hist.-topogr. Beskriv. af Island, II. 88).
Eðvald Möller, verzlunarstjóri á Haganesvík, hafði einhvers stað-
ar séð getið um þennan rúnastein í Stórholti og kveðst oft hafa
verið að skygnast um eftir honum er hann fór þar um. Hinn 27.
júní í hitt ið fyrra sumar sendi hann þjóðminjaverði símskeyti um
að hann hefði fundið í Stórholts-kirkjugarði annan rúnastein jarð-
sokkinn, með miklu rúnaletri, auk hins máða, og bað sér símað til,
ef hann ætti að senda teikningu af rúnunum. Þá var eg erlendis,
en Pálmi yfirkennari Pálsson gegndi fyrir mig og óskaði að fá sem
fyrst nákvæma lýsingu steinanna og teikningar. Hinn 1. júlí reið
Eðvald fram að Stórholti og dró upp rúnirnar svo vel sem honum
var unt og lýsti steinunum og sendi teikningar sínar og lýsingar
með greinilegri skýrslu næsta dag. Pálmi bað hann láta taka upp
steinana og færa inn í hús fyrir vetur svo að flytja mætti þá til
Haganesvíkur á ís um veturinn og koma þeim síðan hingað til safns
ins, ef þess yrði óskað. Hinn 6. marz í fyrra skrifaði Eðvald Pálma
heitnum að Gruðmundur bóndi í Stórholti hefði tekið upp steinana og