Óðinn - 01.01.1932, Page 20

20
ÓÐIN N •
tækraflutning, þá var þar ekkert hálmstrá að
hafa, sem ýtt gæti við honum Jóni í »Báru«
með 15 barna fjölskylduna sína.
Það var sumarið 1882 að jeg fyrst kyntist
Jóni sál. Hann var þá kaupamaður hjá foreldr-
um mínum, þá 36 ára, eldfjörugur, áhugasam-
ur athafnamaður, og man jeg að móðir mín
sagði, að hún tæki sláltinn hans Jóns, bæði að
vandvirkni og víðáttu, sem hverra tveggja ann-
ara. En þó Jón sál. væri ekki nema aðeins tvö
sumur hjá foreldrum mínum, og upp frá því
væri vik á milli vina, þá megnaði þó engin vík,
fjörður eða flói að slíta vináttubönd okkar á
meðan báðum entist aldur. Og ávalt mun jeg
minnast þessa horfna vinar míns með aðdáun
og virðingu, einyrkjans, sem erfiðleikarnir, hung-
urvofa og hörð lífskjör, aldrei gátu hugað, en
sameinuðu viljann og orkuna til enn meiri at-
hafna og hvíldarlausrar baráttu fyrir velferð
konu og barna. — Fyrir 50 árum síðan voru
það sannariega engin sældarkjör að vera ein-
yrki á örreitiskoti með fjölda barna hjer á
Suðurnesjum. Mannúðin og samúðin með eymd-
arkjörum einyrkjans var þá ekki eins hugnæm
í hjörtum meðbræðranna eins og nú. Hitt var
þá meiri áhersla lögð á, að framfylgja til hins
ýtrasta ákvæðum sveitarstjórnarlaganna um fá-
tækraflutning, og varð þá margur góður dreng-
ur að beygja sig fyrir harðinu á þessum fátækra-
manna jjanda,og missa svo hin borgaralegu mann-
rjettindi sín um leið. En móti þessum argasta
óvini öreigans og einyrkjans varð hann Jón í
»Báru« að berjast með allan barnahópinn að
baki sjer. En hann gekk ótrauður og óskelfdur
út í orustuna, hann álti þau vopn til að verj-
ast með, sem aldrei brugðust honum, óbilandi
viljaþrek og tvær traustar hendur, sem vörðu
Bárugerði fyrir heimsókn hungurvofu og harð-
rjettis, og var Bárugerði þó ekki neitt óðalssetur
þegar þau hjón flultu þangað fyrst (1875), held-
ur húsalaust, niðurnítt örreitiskot, og þessi litli
túnskækill, óslitnar bárur og bylgjur (kargaþýfi),
en hann Jón stóð ekki með höndur í vösum,
til þess að horfa á kargaþýfið á kotinu sínu; hann
var fljótur að hreyta hárótta blettinum í blóm-
legan sljettan völl, sem bar honum margfaldan
ávöxt að fárra ára fresti, auk þess sem hann
stækkaði túnið og margfaldaði matjurtagarðana,
en þess er vert að geta, að á fyrstu frúmbýlis-
árum naut hann mikillar aðstoðar hinnar ágætu
og mikilhæfu konu sinnar, sem fylgdi honum í
öllu samstarfinu með frábærum áhuga og at-
orku, en árlega bættist við barnahópinn þar til
þau voru orðin 15. Þá var auðvitað störfum
hinnar ágætu konu orðinn takmarkaður tími
útávið, því nóg var að hngsa um og hirða inn-
ávið, en þegar svo var komið, hló hinn Ijett-
lyndi og lífsglaði einyrki að erfiðleikunum.
Hann hamaðist því meira við vinnuna sem
fjölskylda hans varð fjölmennari. Sem dæmi
þess, hversu sjálfsbjargarviðleitnin var honum
hugarhaldin á meðan erfiðleikarnir voru sem
mestir, og öll börnin voru í ómegð, þá var það
dagleg iðja Jóns á haustin, þegar útsynningar
gengu og aldrei gaf á sjó sunnan Garðskaga, að
hann að afloknum heimilisönnum fór niður í
Sandgerðisíjörusandinn, og stóð þar tímum sam-
an við að grafa upp fjörumaðk, sem hann svo í
rökkurbyrjun hljóp með inn í Garð, þar sem
þá var landburður af fiski. Seldi hann þar
maðkinn fyrir nýjan fisk, lagði svo á stað aftur
heimleiðis í brúnamyrkri með drápsklyfjar á
baki sjer fulla 4 km. ferð yfir óslitnar vegleysur.
En aldrei kom Jón svo seint heim, að ekki
væri sjóðandi vatnið í pottinum hjá konunni,
til þess að sjóða nýjan fisk handa barnahópn-
um, var svo lifrin brædd á meðan fiskurinn
var að soðna, svo börnin gætu fengið lýsi með
soðningunni. Því sagði Jón eitt sinn við mig:
»t*að var þorskalýsið sem bjargaði lífi og heilsu
barnanna minna«. Og það hefur hann áreiðan-
lega sagt salt, því þorskalýsið var víst aðalviðbitið
meðan erfiðleikanna gætli sem mest og allur
barnahópurinn var í ómegð.
Hinn 12. janúar 1908 misti Jón sál. hina á-
gætu konu sína, eftir 33. ára ástrika sambúð og
samstarf, en þá voru öll börnin komin úr ó-
megð, það yngsta 13 ára, og heimilisástæðurnar
að gerbreytast, hagur búsins að blómgast með
hverju ári sem leið, svo þegar Jón sál. brá búi,
var uppskera eríiðleikanna auðsæ hverjum gesti,
sem að garði bar í Bárugerði, blómlegur upp-
kominn barnahópur og búsæld og bjargargnægð
í hverjum krók og kima.
Að vallarsýn var Jón sál. tæplega meðalmað-
ur að hæð, en þjettvaxinn og herðabreiður, en
hver hreyfing var mörkuð af lifsfjöri og þrótti,
en aldrei sá jeg svo Jón sál. á síðari árum, að
ekki kæmi mjer í hug mynd, sem jeg á af
enska Parlamentsmannum John Bright (bjarta),