Tölvumál - 01.07.1999, Qupperneq 12

Linux
Það sem í daglegu
tali er kallað Linux
stýrikerfið vilja margir
kalla GNU/Linux
slýrikerfið, því að
GNU hugbúnaðurinn
er það, sem gerir Lin-
ux svo nothæfan
hóp úrvals forritara um allan heim, sem
saman hafa gert Linux að því, sem það er í
dag. Ef A. Tannenbaum hefði gert sér gein
fyrir mikilvægi frjáls hugbúnaðar og dreift
Minix á sama hátt, liti hugbúnaðarheimur-
inn sennilega öðru vísi út í dag.
GNU/Linux stýrikerfið
Það sem í daglegu tali er kallað Linux
stýrikerfið vilja margir kalla GNU/Linux
stýrikerfið, því að GNU hugbúnaðurinn er
það, sem gerir Linux svo nothæfan.
Reyndar segir Linus sjálfur að það sé bara
GNU C-þýðandinn, gcc , af öllum GNU
forritunun, sem skipti hann einhverju
máli. Að Linux kjarninn sé fluttur á nýjan
örgjörva/tölvutegund er háð því hvort til
er C-þýðandi fyrir viðkomandi tölvu. Gcc
getur þýtt C yfir á kóða fyrir fjöldann all-
an af vélartegundum og á margar þeirra
hefur Linux verið flutt.
Vinsældir GNU/Linux stýrikerfisins má
rekja til þess að það er opið og frjálst, hver
sem er sem hefur þekkingu og tíma getur
komið með viðbætur og endurbætur. Þetta
höfðar sérstaklega til tölvuáhugamanna og
forritara, sem þar með fá sköpunarþörf
sinni fullnægt. Það er ekki síður kostur að
hægt er að nálgast allt Linux kerfið á
Usenet og það kostar ekkert, en fyrir surna
er það atriði mikilvægt. Síðast en ekki síst
er Linux kerfið skilvirkt og öruggt og í
samanburði við önnur UNIX stýrikerfi og
reyndar flest stýrikerfi, hefur það komið
mjög vel út hvað snertir stöðugleika og
rekstraröryggi. Ég hef dæmi um Linux
tölvu á Raunvísindastofnun Háskólans,
sem hafði verið í gangi og fullri notkun í
meira en 400 daga samfellt (=uppitími)
þegar þurfti að endurræsa hana vegna þess
að rafmagnið fór af vesturbænum og þar
með slökknaði á tölvunni.
Eftir að útgáfa 0.12 kom út var fljótlega
hægt að nota Linux með X-gluggakerfinu
vegna þess að XFree86 framtakið
studdist við Linux stýrikerfið og þar með
var komið grafískt notendaviðmót (e.
GUI) fyrir Linux. Fleiri forritarar tóku
einnig þátt í þróun Linux kjarnans og má
þar nefna Alan Cox, sem nú er einn aðal-
hönnuðurinn með Linus, en eins og áður
er það Linus sjálfur, sem hefur síðasta
orðið þegar kemur að breytingum. Fjöldi
forritara, sem hefur lagt til Linux kjarnans
skiptir nú hundruðum, einkum er framlag
þeirra til hinna ýmsu rekla, sem þarf til að
nota fjölbreyttan vélbúnað.
Nú er hægt að nálgast Linux stýrikerfið
á CDROM diskum og á Usenet. Fjölmarg-
ir hafa tekið upp dreifingu og pökkun á
Linux, dreifingamar er yfirleitt hægt að fá
ódýrt eða jafnvel ókeypis ef menn hafa
aðgang að netinu og sæmilega band-
breidd, það þarf að ná í nokkur hundruð
megabæti til að fá bærilegt kerfi. Pökkun
á Linux er fyrst og fremst til að auðvelda
notendum að setja upp og viðhalda stýri-
kerfinu, það er ekkert smá mál að þýða og
setja upp fleiri hundruð forrit og sjá til
þess að þau vinni saman. Með góðri
pakkastýringu geta notendur þannig sett
inn forrit og tekið þau burt, allt eftir þörf-
um og verið vissir um að tölvukerfið held-
ur áfram að vinna rétt.
GNU/Linux helstu eiginleikar
Linux keyrir nú á tölvum, sem nota i386
fjölskylduna af örgjörvum, tölvum með
Alpha örgjörva, sumum tölvum sem nota
680x0 örgjörva, tölvum með Sun Sparc
örgjörvum, sumum tölvum með PowerPc
örgjörvum og ýmsum öðrum tölvugerð-
um. Nánari upplýsingar um tölvutegundir,
sem Linux keyrir á er að finna í Linux
Hardware HOWTO skjalinu, sem hægt er
að nálgast á Vefnum.
Helstu eiginleikar Linux eru þessir
• það er fjölverka stýrikerfi: keyrir mörg
verk (forrit) í einu
• það er fjölnotenda stýrikerfi: margir
notendur nota sömu tölvu í einu og eru
notendasvæði aðgreind, bæði í vinnslu-
minni og á diskum
• það er til á fjölda tölvutegunda
• það er fjölörgjörva stýrikerfi (SMP):
það getur notað allt að 16 örgjörva
tölvu (v2.2)
• það keyrir í vernduðum ham: kerfis-
væði og notendasvæði eru aðskilin í
minni tölvunnar þannig að almennur
notandi getur ekki rústað stýrikerfinu
• verk í vinnsluminni eru aðgreind og
vernduð svo að eitt forrit getur ekki rú-
stað stýrikerfinu
• hleður einungis inn þeim hluta forrits af
disk, sem þarf til keyrslu þess
• notar sama minnissvæði fyrir mörg for-
rit, ef þess er kostur, t.d. þegar forrit eru
12
Tölvumál