Tölvumál - 01.07.1999, Side 23

2000 vandinn
Fyrir bandaríska þing-
inu liggja nú ein fimm
frumvörp til laga sem
varða takmörkun
ábyrgðar í sambandi
við 2000 vandann
Hvatinn til að fara
með mál fyrir dóm-
stóla áður en reynt er
að ná fram sáttum er
því mun minni hér-
lendis
Rík ábyrgð hvílir
einnig almennt á sér-
fræðingum
Þar í landi hafi menn
hvað mestar áhyggjur
af 2000 vanhæfni
hjá litlum fyrirtækjum
tækja, átti með bandarískum lögmönnum
kom fram að fyrir bandaríska þinginu
liggja nú ein fimm frumvörp til laga sem
varða takmörkun ábyrgðar í sambandi við
2000 vandann. Þar hefur borið einna hæst
frumvarp sem gerir ráð fyrir að seljendum
hugbúnaðar verði gefinn 90 daga umþótt-
unartími til að bæta úr 2000 ágalla frá
þeim tíma er kaupandi sendir skriflega til-
kynningu um gallann, tjónið sem hann tel-
ur sig hafa orðið fyrir og væntanlegar
bótakröfur. Kaupandi getur því ekki farið í
mál fyrr en að loknum þessurn fresti, ef
seljanda hefur þá ekki tekist að bæta úr
ágallanum. Ekki er enn ljóst hvort þetta
frumvarp nær fram að ganga. Það á sér þó
marga fylgismenn, sem telja hættu á að
ófremdarástand skapist eftir næstu alda-
mót ef ekkert verður gert sem knýr deilu-
aðila til að sætta deilur sín á milli áður en
dómstólaleiðin er valin.
Velta má fyrir sér hvort ástæða væri fyr-
ir íslensk stjórnvöld að hlutast til um sam-
bærilega lagasetningu. í því sambandi er
þó nauðsynlegt að líta til þess eðlismunar
sem er á íslensku og bandarísku réttarfari.
I Bandaríkjunum fá lögmenn sem vinna
mál ákveðið hlutfall, oft þriðjung, af
dæmdum bótum beint til sín. Um mjög
háar bætur getur verið að ræða, þar sem
bandarísk löggjöf gerir ráð fyrir svoköll-
uðum refsibótum (punitive damages), sem
oft nema margfaldri fjárhæð hins raun-
verulega tjóns. Þetta má t.d. sjá í nýlegum
dómum í tóbaksmálaferlunum svokölluðu
þar vestra. Sambærileg ákvæði eru ekki í
íslenskri löggjöf. Hvatinn til að fara með
mál fyrir dómstóla áður en reynt er að ná
fram sáttum er því mun minni hérlendis.
Varðandi ábyrgð stjórnenda fyrirtækja
gagnvart hluthöfum er athyglisvert að lög-
menn í Bandaríkjunum hafa talið að hugs-
anlega geti komið til ábyrgðar bæði í þeim
tilvikum þegar um athafnaleysi á að fram-
kvæma nauðsynlega aðlögun er að ræða,
en einnig ef farið er í of viðamiklar og
kostnaðarsamar aðgerðir miðað við eðli
starfsemi fyrirtækisins og mat á umfangi
vandans. Rík ábyrgð hvílir einnig almennt
á sérfræðingum, s.s. læknum, lögfræðing-
um og verkfræðingum, samkvæmt banda-
rískum lögum. Bandarískir dómstólar hafa
samt verið tregir til að fella tölvuforritara
undir þess konar ábyrgð.
Á fundinum með hinum bandarísku
lögmönnum kom fram að þar í landi hafi
menn hvað mestar áhyggjur af 2000 van-
hæfni hjá litlum fyrirtækjum. Þau eru
einnig í mun verri stöðu til að fá viðsemj-
endur sína að samningaborðinu en stærri
fyrirtækin, þar sem hagsmunir tölvufyrir-
tækjanna varðandi framtíðarviðskipti eru
mun meiri gagnvart þeim síðarnefndu. Þá
kom fram að einnig væru áhyggjur vestan
hafs yfir að stofnanir í lækningageiranum
hefðu ekki gert nóg til að tryggja 2000
hæfni búnaðar síns. Athyglisvert var að
heyra að 2000 hæfni hefði spilað veiga-
mikinn þátt í mati á virði fyrirtækja í stór-
um samruna- og yfirtökumálum í Banda-
ríkjunum nýverið.
Tryggingarþátturinn
Tryggingarfélög jafnt hérlendis sem í ná-
grannalöndum hafa almennt lýst því yfir
að rekstrartryggingar fyrirtækja nái ekki
til tjóna sam kunna að hljótast af 2000
vanhæfni, enda sé almennur grundvöllur
fyrir tryggingarábyrgð að um ófyrirsjáan-
legan tjónsatburð sé að ræða. Þótt almennt
megi ætla að ekki verði hægt að krefja
tryggingarfélög um bætur vegna kostnaðar
við 2000 aðlögun eða vegna tjóna sem af
2000 vanhæfni hljótast, geta hugsanlega
komið upp tilvik þar sem rétt er að láta
reyna á þetta atriði. I Bandaríkjunum er
t.d. gert ráð fyrir að tryggingarfélögum
muni verða stefnt í einhverjum þeirra til-
vika sem eftir eiga að koma upp í byrjun
næsta árs.
Lokaorð
Eins og sést er að mörgu að huga þegar
rætt er um 2000 vandann. Rétt er fyrir
fyrirtæki að yfirfara alla samninga við
seljendur og þjónustuaðila, með tilliti til
þess hvaða ábyrgð þeir aðilar hafa tekið á
sig. Þannig er tryggilegast til að réttur tap-
ist ekki vegna tómlætis eða fyrningar að
hafa samband við þessa aðila til að kanna
hvort kerfið sé 2000 helt og til hvaða ráð-
stafana geti verið nauðsynlegt að grípa. Ef
samningur við þessa aðila ber með sér að
þeir beri áhættuna af því að kerfið sé í
lagi, er jafnvel rétt að fara formlega fram á
að þeir yfirfari kerfið, til að réttur verði
ekki talinn hafa tapast fyrir tómlæti eða
fyrningu. Ef seljendum eða þjónustuaðil-
Tölvumál
23