Bókasafnið - 01.03.1990, Qupperneq 8

hjá fornbókasölum og lagði mikla vinnu í að ná í eintök
sem vantaði í ritraðir. Varð honum vel ágengt við það
enda urðu margir, bóksalar, rithöfundar og aðrir, til að
rétta honum hjálparhönd og hann sjálfur óþreytandi.
Bækur leita þangað sem aðrar eru fyrir.
Pjóðlegur fróðleikur, helstu bókmenntir íslenskar -
m.a. leikrit-, orðabækur, biblíur, rímur, handrit, crlcnd
fræðirit - allt eru þetta lýsandi orð fyrir safnið og mætti
bæta fleiri við en hér verður látið staðar numið.
Hvernig var safnið notað?
Kristín svarar því og lýsir viðhorfi þeirra hjóna til þcss:
„Sjálf hafði ég sjaldan tíma til þess að lesa bækur, til þess
gafst hvorki stund né friður, en mér hefur alltaf þótt
nálægð bóka góð. Eiríkur sá um söfnunina en mitt hlut-
verk var að miðla og nýta og færa til á dagskránni. Vissu-
lega var þetta stundum erfitt og upp gat komið upp sú
spurning hvort heldur ætti að kaupa bók eða skó en það
varð ekki teljandi ágreiningsefni. Að öllujöfnu vorum við
sammála.“
Aðspurð segir hún að auðvitað hafi Eiríkur verið safn-
ari, hann tók ástfóstri við bækurnar og átti það til að taka
þær úr hillunum og strjúka kilina. „Hann vissi hvar hver
einasta bók var og ég man aldrei eftir að hann semdi ræðu
öðruvísi en með 20-30 bækur á borðinu, hann vissi upp á
hár hvar hann átti að fletta upp. Hann frumsamdi allar
sínar ræður, var afar vandvirkur og vildi alltaf hafa allt
staðfest. Bækurnar voru honum nauðsyn og andl'egur
stuðningur. Það gefur mikið að geta leitað eftir þckkingu
og miðlað henni.
Ég sá um heimilisstörfin, vildi satt að segja ekki hafa
Eirík þar. Mitt hlutverk var einnig að sjá um að hann hefði
frið til að sinna sínum verkum.“
Þeir sem þekktu til starfa séra Eiríks fóru ekki í graf-
götur um að hann var allra manna fróðastur um allt milli
himins og jarðar og hafði afar mikla ánægju af því að
miðla þekkingu sinni. Hann var á undan sinni samtíð hvað
það varðar að kunna að nota bókasöfn.
Ekki mun hafa komið til greina af hálfu þeirra hjóna að
dreifa safninu eða reyna að hafa upp úr því með sölu bóka.
Börnin gerðu heldur ekki neinar kröfur, nokkuð sem
margir hafa furðað sig á, og því var í raun þegjandi sam-
þykki innan fjölskyldunnar að gefa bækurnar einum aðila.
Aðeins safn gat tekið við svo veglegri bókagjöf, varðveitt
hana og miðlað þekkingunni til almennings.
Kristín rifjar upp daginn þegar gjafabréfið var afhent
Steingrími Jónssyni, þáverandi forstöðumanni Bæjar- og
héraðsbókasafnsins á Selfossi: „Það var afmælisdagurinn
minn (5. okt.) ogég varinniíeldhúsi. Ég vissi ekki að Eir-
íkur hafði boðað Steingrím bókavörð heim til okkar fyrr
en þeir komu báðir inn í eldhús til mín. Ég var að hugsa
um að baka pönnukökur en settist samt og drakk kaffisopa
þeim til samlætis. Dálítið, ósköp venjulegt blað lá við
hliðina á handarhaldslausa bollannum hans Eiríks. Hann
rétti mér það - ég hafði ekki séð það fyrr en þarna - og
sagði: „Mamma, eigum við ekki bara að hafa þetta
svona?“ Ég var óviðbúin á þessari stundu en vissulega
sammála því draumurinn um framtíð safnsins hafði ræst.
Afmælisdagurinn var gerður að hátíðisdegi - það var
ætlun Eiríks. Styrkur af bók í störfum og stolt í erfiði
skýra kannski þá gátu hvernig hægt var að halda heimili
og eignast bækurnar að auki, en ég hefði ekki viljað hafa
lífið neitt öðruvísi."
Að lokum látum við fljóta hér með sögu sem er kannski
dæmigerð fyrir lífsstarf Kristínar. Sjónvarpið ákvað að
gera þátt um þau hjón og bókagjöf þeirra og birta í Kast-
ljósi. Sjónvarpsmenn sóttu þau hjón heim að Hörðu-
völlum 2. Kristín var að heiman að sinna erindum en
þegar hún kom heim byrjaði hún á því að gefa öllum að
borða. Hún var svo sótt að eldhúsvaskinum í viðtal, alveg
óundirbúin. Sjónvarpsmcnn fóru síðan heim vel saddir og
með ágætis þátt í fartcskinu.
HEIMILDIR
Auk viðtalsins við Kristínu voru upplýsingar sóttar í eftir-
farandi rit:
Eiríkur J. Eiríksson 1976. „Tóftin aflar trjánna". Helgakver: ricþetta er
tileinkað Helga Tryggvasyni bókbindara á áttræðisafmæli hans 1.
marz 1976. Reykjavík: [s.n.], s. 55-58.
Guðmundur Daníelsson 1983. Kona að vestan: Kristín Jónsdóttir frá
Gemlufalli. Á vina fundi: sautján samtöl. Reykjavík: Setberg, s. 106-
137.
Guðmundur Daníelsson 1984. Stærsta bókagjöf í sögu þjóðarinnar.
Morgunblaðið, sunnudagur 2. des., s. 1B-3B.
Bækur sem eiga engan sinn líka
og guUfaUegt, rúmgott húsnæði
Rósa Traustadóttir veitir Bæjar- og héraðsbókasafn-
inu á Selfossi forstöðu. Blaðamaður Bókasafnsins
sótti hana heim og spurði hana nokkurra spurninga um
safnið og hvaða þýðingu bókagjöf þeirra Eiríks og Krist-
ínar, „Eiríkssafn" eins og safnið er nefnt í daglegu tali,
hefði fyrir safnið og byggðarlagið í heild.
„Þessi bókagjöf hefur geysimikla þýðingu fyrir byggð-
arlagið og safnið hérna sem er miðsafn og þjónar Selfossi
og allri Árnessýslu. íbúar á svæðinu eru tæplega 11.000 og
hér eru tveir framhaldsskólar, Fjölbrautaskóli Suðurlands
á Selfossi og Menntaskólinn á Laugarvatni. Bækurnar í
Eiríkssafni munu koma nemendum og kennurum þessara
skóla að mjög góðum notum, sem og nemendum annarra
skóla og öllum íbúum héraðsins."
- Nú er Eiríkssafn ennþá geymt að Hörðuvöllum 2.
Hvenær sjáið þið fram á að geta tekið við safninu?
„Bæjar- og héraðsbókasafnið á Selfossi er núna í hús-
næði sem er um 250 m2 en þegar við flytjum í Kaupfélags-
húsið, sem verður framtíðarhúsnæði safnsins, fáum við til
afnota um 1000-1100 m2 ásamt skjalasafni héraðsins sem
8
BÓKASAFNIÐ