Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1981, Blaðsíða 16

16
DAGBLAD1D& VÍSIR. ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1981.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Njósnamálið íDanmörku:
VAR ÞAÐ SETT A SVIÐ?
—ákærur lögreglunnar ekki á rökum reistar?
Fyrir nokkrum vikum voru blöðin
uppfull af frásögnum af máli danska
rithöfundarins Arne Herlöv Peter-
sen, sem danska lögreglan handtók
og bar ýmsum sökum. Síðan hefur
verið furðuhljótt um málið og má
draga af því ýmsar ályktanir.
Arne Herlöv Petersen er ekkert sér-
stakt stórstirni á dönskum bók-
menntahimni. Þó má segja að afköst
hans séu með ólíkindum þegar haft er
í huga að hann er ekki eldri en 38 ára.
Hann hefur gefið út 18 ritverk, flest
alvarlegar bækur, en einnig tvær létt-
ar klámbækur undir dulnefni. Auk
þessa hefur hann verið afkastamesti
þýðandi amerískra bókmennta á
danska tungu og er fjöldi þeirra bóka
er hann hefur komið á framfæri við
landa sína talinn í hundruðum. Hefur
hann efnast bærilega á þessari starf-
semi og býr nú í gamalli járnbrautar-
stöð á Langalandi.
Friðarsinnar f Noregi i kröfugöngu f Osló, en sami Rússinn, sem var f sambandi við Petersen, mun hafa ráðið nokkra Norð-
menn til þess að skrifa í biöð til stuðnings kröfum um einhliða afvopnun Vesturlanda.
Landráð?
Þann 4. nóvember var Petersen
handtekinn af leyniþjónustu dönsku
lögreglunnar. Honum var gefið að
sök að hafa njósnað fyrir sovésku
leyniþjónustuna KGB, að hafa tekið
við peningum frá sovéskum sendi-
Við tók stjórn borgaraflokka og
dómsmálaráðherra hennar, Helga
Pedersen frá Vinstriflokknum, lagði
frumvarpið fram að nýju en með
þeirri breytingu að áðurnefnt ákvæði
var fellt brott.
Engin skýring var gefin á þessari
breytingu og engar umræður urðu
um hana í umfjöllun þingsins. Frum-
varpið var samþykkt í útgáfu Helgu
Pedersens. En það er opinbert leynd-
armál í Danmörku að ástæðan fyrir
þessari breytingu hafi verið ótti borg-
araflokkanna við að svona ákvæði
gæti hamlað fjárstreymi frá Banda-
ríkjunum og CIA til Danmerkur.
Þetta var í upphafi þess gjörninga-
veðurs sem nefnt hefur verið kalda
stríðið og því mikið í húfi að hægt
væri að sveigja danskan almenning
til fylgis við málstað Nató og Vestur-
veldanna.
Vafasöm
vinnubrögð
Það stendur semsagt fátt eftir í
sakargiftum lögreglunnar á hendur
Arne Herlöv Petersen. Hins vegar
hefur lögreglan verið staðin að
ýmsum vafasömum tiltektum við
meðferð málsins. Til dæmis leyfði
hún blaðamönnum stjórnarmál-
gagnsins Aktuelt að hnýast í dag-
bækur Petersens og birta úr þeim til-
vitnanir. Þetta gerðist áður en dóm-
stóll hafi veitt lögreglunni heimild til
að leggja hald á dagbækurnar.
Þá hefur verið höfðað mál á
hendur utanríkisráðherranum Kjeld
Olesen fyrir ummæli hans í sjónvarp-
inu skömmu eftir handtöku Peter-
sens. Þar gekk ráðherrann út frá því
að sakargiftir lögreglunnar væru
sannar. Það þykir bera vitni ansi tak-
markaðri virðingu fyrir réttarfarinu
að gefa út yfirlýsingar um sekt sak-
bornings áður en rannsókn máls hans
er lokið og að sjálfsögðu löngu áður
en dómstólar hafa fengið tækifæri til
að fjalla um málið.
Þessi viðbrögð ráðherrans eru þó -
ekkert undarleg ef litið er til þess að
hann vann við það sjálfur á tímum
kalda stríðsins, ásamt öðrum flokks-
bræðrum sínum, að safna upplýsing-
um um danska kommúnista fyrir
danska ríkið sem vitaskuld var ekkert
að fela þær fyrir vinum sinum í CIA.
Sviðsetning?
Allt er mál þetta þannig vaxið að sá
grunur hlýtur að læðast að manni að
það hafi hreinlega verið sviðsett. I
þeim tilgangi væntanlega að koma
óorði á dönsku friðarhreyfinguna og
gera hana tortryggilega í augum al-
mennings. Eða var það alger tilviljun
að Arne Herlöv Petersen var hand-
tekinn þegar lætin út af sovéska kaf-
bátnum í sænska kálgarðinum stóðu
sem hæst?
Þröslur Haraldsson.
Hann hefur þó á síðustu árum látið
undan uppeldisáhrifunum og tekið
upp náin samskipti og samstarf við
sendiráð ýmissa ríkja sem teljast til
herbúða Kremlverja. Einkum gerðist
hann elskur að Norður-Kóreubúum
og var útnefndur sérstakur þýðandi
ritverka Kim II Sungs. Hann var
mjög virkur í blaðaskrifum og tók
alltaf upp hanskann fyrir þessa aust-
rænu vini sína ef á þá var hallað í
pressunni.
Sovéski kafbáturinn, sem strandaði i landhelgi Svia skammt frá flotastöðinni við Karlskrona, á leið út úr landhelginni. För
hans setti strik í friðarumræðuna.
Hvaðan kom féð?
Þá er eftir sú ákæra sem mestu
moldviðrinu olli: auglýsingapening-
arnir. Þar liggur ljóst fyrir að Peter-
sen safnaði undirskriftum rúmlega
150 þekktra danskra rithöfunda og
menntamanna undir yfirlýsingu þar
sem tekið var undir málstað friðar-
hreyfingarinnar um afvopnun og
kjarnorkuvopnalaus svæði í Evrópu.
Þessi yfirlýsing birtist í tveimur
dönskum dagblöðum i maí sl. Aug-
lýsingarnar voru hins vegar á engan
hátt birtar að undirlagi friðarhreyf-
ingarinnar og að öllu leyti á ábyrgð
þeirra sem undir þær rituðu nöfn sín.
Vitað er að Petersen greiddi aug-
Þröstur Haraldsson
lýsinguna sem birtist i Information,
þó ekki fyrr en þremur mánuðum
eftir birtingu hennar. Sjálfur sagði
hann þennan drátt hafa stafað af
peningaleysi sínu. Dönsku lögregl-
unni hefur ekki tekist að sanna þá
fullyrðingu stna að hann hafi fengið
peningana frá sovéska sendiráðs-
manninum Vladimir Merkoulof sem
vísað var úr landi í haust. Hin auglýs-
ingin, sem birtist í Land og folk, mál-
gagni danskra kommúnista, hefur
enn ekki verið greidd.
Það hefur þvi ekki tekist að sanna
tilvist þessa fjárstreymis frá Sovét-
mönnum. En setjum svo að það hafi
átt sér stað, það hlýtur þó að brjóta í
bága við dönsk lög, eða hvað?
Ekki ólöglegt
Nei, dönsk lög innihalda engin þau
ákvæði sem meina erlendum aðilum
að veita fjármagni, leynt eða ljóst, til
áróðursstarfsemi í landinu.
Danska blaðið Information hefur
greint frá þvi að árið 1950 lagði
dómsmálaráðherra sósíaldemókrata,
K.K. Steincke, fram stjórnarfrum-
varp til nýrrar refsilöggjafar, þar sem
kveðið var á um að ef einhver útgáfu-
starfsemi nyti erlendra styrkja væri
skylt að geta þess. Tíu dögum eftir að
frumvarp þetta var lagt fram fór
stjórn sósíaldemókrata frá völdum.
orðum um framferði rithöfundarins
og fordæmdu friðarhreyfinguna fyrir
óþjóðholla starfsemi, jafnvel land-
ráð.
Síðan hefur verið hljótt um Arne
Herlöv Petersen, a.m.k. í íslenskum
blöðum. Þau dönsku hafa þó fylgst
nokkuð með rannsókn málsins og,
birt viðtöl við riihðfundinn. í rann-
sókn málsins hafa orðið ýmsar
merkilegar uppákomur og heldur
hallað á lögregluna, sem þykir hafa
hlaupiðásig.
Arne Heriuv Petersen friðarsinni var sakaður um að ganga erinda Sovétmanna en
greinarhöfundur telur ámælin ekki á rökum reist.
Pólitískur f lakkari
Petersen fékk ungur áhuga á
stjórnmálum enda alinn upp á heimili
þar sem félagi Stalín var í hávegum
hafður. Hann gekk á sínum tíma í
samtök ungkommúnista en fylgdi
Gert Petersen og félögum hans árið
1962 þegar Sósialíski alþýðuflokkur-
inn var stofnaður. Ekki undi hann
heldur þar þvi í lok sjöunda áratugar-
ins tók hann enn á ný þátt i flokks-
stofnun og gekk til liðs við Vinstri-
sósialista. Hann hefur aldrei verið fé-
lagi í Danska kommúnistaflokknum
sem er háborg Moskvulínunnar í
dönskum stjórnmálum.
ráðsmanni i því augnamiði að greiða
fyrir birtingu yfirlýsinga i blöðum til
stuðnings friðarhreyfingunni, að
hafa þegið brennivín og hljómflutn-
ingstæki frá sama sendiráðsmanni og
að hafa borið falskar upplýsingar frá
Sovétmönnum til sendiráðs Norður-
Kóreu sem áttu að spilla fyrir sambúð
þeirra síðarnefndu og Kínverja.
Þessu var vitanlega slegið upp í
blöðum, bæði hér og í Danmörku.
borgaraleg blöð þóttust af þessu máli
getað dregið þann lærdóm að friðar-
hreyfingin væri vopn i höndum
Rússa. Danskir ráðamenn og is-
lenskir alþingismenn fóru hörðum
Ekki steinn
yfir steini
Það hefur semsé komið í Ijós að
fæstar ákærurnar fá staðist. Ekkert
bendir til þess að Petersen hafi selt
dönsk ríkisleyndarmál í hendur
Sovétmönnum af þeirri einföldu
ástæðu að hann hafði engan aðgang
að slíkum leyndarmálum.
Þar með fellur um sjálfa sig sú sak-
argift að hann hafi þegið brennivín
og hljómflutningstæki, því dipló-
mötum er ekki frekar en almúganum
bannað að auðsýna gjafmildi og
rausnarskap, svo fremi það sé ekki
gert til að auðvelda sér aðgang að ein-
hverju sem þeim er ekki ætlað að ná
í. Ef slíkt væri bannað þyrftu öll er-
lend sendiráð að hætta veisluhöldum
og heimboðum.
%
Varðandi milligönguPetersens í til-
raunum Sovétmanna til að spilla
sambúð Norður-Kóreu og Kína er
ekki ljóst hvort það heyrir undir
dönsk lög, því erfitt er að sjá hvernig
það snertir danska öryggishagsmuni.