Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.1981, Blaðsíða 22

22
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1981.
Menning Menning Menning Menning
VH) SAMA HEYGARÐSHORNIÐ
Greinasafn Halldórs Laxness
Halldór Laxness
Við heygarðshomið, 229 bb.
Hetgafell 1981
Það er venjulega litt vinsælt og
vanþakklátt verk að skrifa um
greinasöfn gróinna rithöfunda sem
annarra. Og oft er það þrautalend-
ingin blaða og tímarita að fela þau
nýgræðingum i hópi gagnrýnenda, —
eða þá korrespondentum í útlöndum.
Ástæður þessa eru ekki margbrotnar,
liggja nánast í augum uppi. Séu slík
söfn ekki nývirki eða þeim mun betur
skipulögð, innihalda þau iðulega
rabb um allt mögulegt milli himins og
jarðar, þess á milli svosem ekki neitt.
Ég tala nú ekki um ef höfundur hefur
veigrað sér við að birta þetta efni
meðan hann var á lífí, en eftirkom-
endur fundið það í glatkistum hans.
Varla eykur það heldur á gildi (eða
bætir söluhorfur) slíkra safnbóka, ef
efni þeirra hefur að einhverju eða
öllu leyti birst í blöðum eða tímarit-
um á útgáfuári bókanna.
Hálfreyktir
stubbar
í þessum tilfellum á gagnrýndand-
inn i mestu vandræðum með að hafa
hendur á einhverjum meginþræði og
bjargar sér þá stundum á flótta með
kurteisislegri upptalningu greina og
viðeigandi einkunnargjöfum.
Reyndar eru rithöfundar sjálfir
ekki alltaf hrifnir af þvi að þurfa,
samkvæmt samningum eða öðrum
slíkum kvöðum, að senda frá sér söfn
blaðagreina um tímabundin efni eða
áður óbirta pistla, með reglulegu
millibili. Mig minnir að það hafi
verið William Faulkner sem líkti
greinastúfum af þessu tagi við hálf-
reykta sigarettustubba sem höfundur
fleygir frá sér, en andlegir fátækling-
ar tína upp eftir hann til að totta.
Ég er áreiðanlega ekki einn um það
að telja mörg hin síðari greinasöfn
Halldórs Laxness ansi rýr í roðinu
efnislega séð, útgefin fremur af
skyldurækni við mikilsverðan for-
leggjara en af bókmenntalegum
metnaði.
Brennandi mál
1 sjálfri sér er sú skyldurækni lofs-
verð en hún gagnast tæplega lesand-
anum sem fyrir 300 krónur eða svo
fær nýlegar greinar úr Morgun-
blaðinu, minningargreinar og ávörp,
Bókmenntir
Adalsteinn IngóKsson
dittó Morgunblaðið, kjallara úr Dag-
blaðinu (eins og það hét þá. . .),
sendibréf til vina og kunningja, svo
og lesendabréf og innskot sem
mundu, með leyfi að segja, flokkast
undir almennt nöldur. Hættuleg orð
og orðatiltæki úr dönsku eru mikið
til umræðu, einnig siðleysi „siðbótar-
innar” á íslandi, allt brennandi mál.
í nýjasta greinasafni Halldórs, Við
heygarðshornið, tekur þó steininn úr
er lesandanum er boðið upp á sömu
greinina á tveimur tungum, íslensku
og dönsku, þar að auki greinar á
dönsku, þýsku og ensku. Með fullri
virðingu fyrir málakunnáttu íslend-
inga, þá er ég hræddur um að eftir-
farandi málsgrein kunni að fara fyrir
ofan garð og neðan hjá æði mörgum:
,,Der Glaube an die wortwörtliche
Wahrheit der Sagas, verbunden mit
der enthusiastichen Bewunderung
ihrer moralischen Monumentalitát,
hat sich in Nordeuropa und in den
angelsáchsischen Lándern bis auf den
hautigen Tag erhalten und bewirkt
noch immer, dass man den Entdeck-
ungen spáterer Forscher mit taubem
Ohr begegnet . . .” Und so weiter.
Hvað stóð eiginlega í vegi fyrir því að
þessi grein yrði prentuð á íslenzku?
Að leita
ullar
Á hinn bóginn sýnir Halldór les-
endum sínum annars konar lítilsvirð-
ingu er hann tíundar skoðanir og
staðreyndir sem birst hafa í öðrum
bókum hans og okkur er mæta vel
kunnugt um. Dæmi um slíkar greinar
eru t.d. sendibréfið til og viðtalið við
prófessor Régis Boyer. En Laxness-
safnarinn kærir sig e.t.v. kollóttan
um efni þessara bóka, svo framarlega
sem skilyrðum um útlit og breidd í
sentímetrum er fulinægt.
Sá sem leitar fróðleiks og nýrra
staðreynda i þessari bók fer því í geit-
arhús að leita ullar. En hafi menn
fyrst og fremst áhuga á því sem gerist
í máli Halldórs, fimleikjum orðanna,
líkingunum sem glóa hingað og þang-
að um textann, þanþoli lýsinga, — þá
bregst höfundi ekki alveg bogalistin.
Sjá t.a.m. Smámunarýni sem er góð-
látlegt grín um þýðingu á grein í DB,
Minningargrein um Magnús Á.
Ámason og Athugasemd við sjálf-
gagnrýni. En greinar af þessu tagi eru
ekki nógu margar í bókinni.
AI/Lundi.
Halldór Laxness.
Nýjar bækur
Handan við
hraðbrautina
eftlr Inger Brattström
Mál og menning hefur sent frá sér ungl-
ingabókina Handan við hraðbrautina
eftir sænska rithöfundinn Inger Bratt-
ström. Inger Brattström er mikilsvirtur
höfundur í heimalandi sínu og hefur
skrifað fjöldann allan af bókum fyrir
börn og unglinga. Handan við hrað-
ínger Brcrttström
brautina segir frá Jónasi, sextán ára
gömlum pilti, sem hefur fengið vinnu á
barnaheimili í stuttan tíma. Þegar
sagan hefst er hann að undirbúa helgar-
ferð með félögum sinum. Af henni
verður þó ekki, því það kemur enginn
til að sækja Sólong litlu, sem er fjög-
urra ára gömul blökkutelpa. Hið fyrir-
hugaða ferðalag verður annars konar
ferð, kynnisferð út i heim sem byrjar í
næsta nágrenni en er þó óendanlega
fjarlægur og ólíkur heimi Jónasar.
Framundan eru þrír sólarhringar fuliir
af áhyggjum, spennu, kvíða og
hræðslu — og þegar þeir eru liðnir er
Jónas ekki lengur sá sami.
Handan við hraðbrautina var lesin í
ríkisútvarpinu fyrir þremur árum undir
heitinu Ferð út í veruleikann. Þýðandi
er Þuríður Baxter. Bókin er 107 bls.,
prentuð í Prentrúnu hf., Bókfell hf.
annaðist bókbandið.
tápmikill piltur, sem reyndi
eftir mætti að verja föður sinn.
Benedikt gerði hlutverki sinu
góð skil. Marta, leikin af Þuriði
Leiklist
Bjöm Gíslason
Helgadóttur, er eldri heima-
sæta, hressileg stúlka, en skap-
stór. Þuriður fór virkilega vel
með hlutverk sitt. Súsanna
leikin af Guðrúnu Kristmanns-
dóttur, var sakleysið uppmálað,
enda yngsta barnið á heim-
ilinu.og vart farin að skilja
hversu alvarlegt ástand
heimilisins var orðið. Guðrún
stóðst þessa prófraun fullkom-
lega og reyndar allir
krakkarnir, sem eiga mikla
framtlð fyrir sér á leiksviðinu.
Þá er siðast að telja lækninn,
leikinn af Hreini S. Hákonar-
syni, litið hlutverk en yfirvegað,
sem Hreinn . skilar vel. Leik-
stjórinn, Asdis Skúladóttir og
Leikfélag Selfoss eiga hrós
skiliö fyrir mjög góða sýningu,
enda vorur undirtektir frum-
sýningargesta slikar, að vart
hefur annað eins heyrst I gamla
Selfossbiói. Leikarar og leik-
stjóri voru margsinnis klöppuð
fram aö lokinni sýningu, og
þeim færð blóm. Þá færði
bæjarstjóri Selfossbæ jar,
Erlendur Hálfdánarson, for-
manni leikfélagsins blómvönd i
þakklætisskyni fyrir góða
sýningu. Vonandi lætur enginn
þessa sýningu Leikfélags Sel-
foss fram hjá sér fara, þvi hún,
vekur athygli á málefnum, sem
alla varðar um, og vert er að
leiöa hugann að.
Selfossbió er orðið of gamalt
og óþægilegt hús undir leiksýn-
ingar. í byggingu er nýtt félags-
heimili sem byrjað var á áriö
1971, og ef sá byggingarhraði
heldur áfram, sem hingað til, er
langt að biða þar til Selfyss-
ingar fá notið sýninga leik-
félagsins, við aðstæður, sem
viöunandi geta talist. Þvi er hér
með skorað á bæjaryfirvöld að
stórauka byggingarhraðann,
þannig aö öll menningarstarf-
semi fái notið sin sem best við
þær aðstæður, sem væntanlegt
félagsheimili kemur til með að
bjóða upp á.
Björn Glslason, Selfossi
„Fjölskyldan á Selfossi”
Leikfélag Selfoss frumsýndi
leikritiö Fjölskyldan eftir Claes
Aanderssen föstudaginn 13.
nóvember sl. „Fjölskyldan” er
28. verkefni félagsins, og leik-
stjóri er Asdis Skúladóttir.
Leikmynd gerði Jón Þórisson.
Er þetta annað árið, sem Ásdis
starfar að uppsetningu hjá
félaginu.
Leikritið fjölskyldan lýsir á
ljóslifandi hátt hvernig áfengis-
neysla heimiiisföður getur
dregiö andlegt og likamlegt
þrek heillar fjölskyldu niður.
Trúlega er efni þessa leikrits
talandi dæmi um ástand
margra heimila i dag. Þó
verður að ætla að þessi mál fari
að einhverju leyti batnandi mið-
að við það öfluga starf, sem
unnið er i betrunarmálum
áfengissjúkra.
Aðalhlutverkið, heimilisföð-
urinn Ragnar Back, leikinn af
Sigurgeiri Hilmari Friðþjófs-
syni, er erfitt hlutverk, sem
sýnir allar hliðar drykkju-
mannsins. Sigurgeir Hilmar
hefur margsinnis sannað leik-
hæfileika sina, og ekki verður
nein breyting á þvi nú. Hann fór
á kostum og sýndi leikhús-
gestum hver örlög manna og
hei.mila verða ef áfengi ræður
feröinni. Svava, kona Ragnars,
leikin af Heiðdisi Gunnars-
dóttur, er átakanlegt hlutverk,
sem sýnir eiginkonuna falla al-
gjörlega saman, risa upp aftur,
en hljóta sömu ógæfu áfram,
þrátt fyrir allt. Heiðdis er ein af
reyndari leikurum félagsins. 1
hlutverki Svövu sannar hún, svo
eklýi verður um villst, að hún er
mikilhæf leikkona, sem veldur
hlutverki sinu vel.
Börnin þeirra, Marta,
Súsanna og Þórir, eru leikin af
unglingum, sem eru að stiga sin
fyrstu spor á lpiksviöi fyrir
Leikfélag Selfoss. Þaö er
skemmst frá þvi að segja, að
frammistaða þeirra var með
miklum ágætum, og skemmti-
legt að sjá hvað þetta var þeim
auöveltogeðlilegt. Þórir leikinn
af Benedikt Þór Axelssyni, er
Úr sýningu Leikfélags Selfoss á Fjölskyldunni eftir Claes Anderson.