Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1982, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ & VtSIR. FÖSTUDAGUR 30. APRlL 1982.
13
Kvennaframboö getur
sáð fræium í nýjan svörð
Mánudaginn 19. apríl sl. birtist
kjallaragrein hér í blaðinu eftir
Hannes nokkurn Ólafsson undir
fyrirsögninni „Kvennaframboð — og
hvað svo?” Var greinin tilraun til að
fara ofaní saumana á Kvennafram-
boðinu og sem slík blessunarlega laus
við þá sleggjudóma sem svo oft verð-
ur vart þegar fjallað er um framboðið
af fánaberum flokkanna. Hannes
gagnrýnir að visu Kvennaframboðið
og telur það ekki vænlegan kost þar
sem það hafí„... í raun afneitað bar-
áttu fyrir þjóðfélagi, byggt á hugsjón
mannlegra samskipta.” En þessi
gagnrýni er málefnaleg og það er vert
að þakka nú á tímum pólitískrar
stimplagerðar.
Margt i hugmyndum Hannesar
kemur heim og saman við hugmyndir
okkar sem að Kvennaframboði störf-
um. Við teljum t.d. að þjóðfélagið sé
brennt marki karlaveldis og styðjist
við hefðir og háttu sem hindra frjálsa
þróun kvenna. öll stefnumótun og
starfshættir innan helstu valdastofn-
ana þess mótast af þessum hefðum og
taka lítið sem ekkert mið af reynslu
og hefðum kvenna. En þó hugmyndir
okkar fari stundum saman, þá ber
engu aö siður margt á milli. Þegar
öllu er á botninn hvolft er það likleg-
ast eðli og áhrif breytinga, — þetta
ævagamla þrætuepli mannkynsins —
sem við lítum hvort sínum augum.
Breytingar sem gætu bætt hag og
stöðu kvenna hafa látið á sér standa
m.a. vegna þess að veldur sá er á
heldur. Allir þræðir valds og áhrifa
eru í höndum karla og þó ein og ein
kona hafi komist i þeirra hóp þá hef-
ur það ekki haft stórvægilegar breyt-
ingar í för með sér fyrir allan þorra
kvenna. Ein og ein kona hefur öðlast
frama, en konur sem hópur hafa ekki
fengið völd né áhrif. Einmitt vegna
þessa er ég mjög ósátt við það jafn-
aðarmerki sem Hannes setur á milli
áhrifa og valda annars vegar og
frama hins vegar þegar hann segir:
„Konur sem ætla að berjast til áhrifa
og valda í þjóðfélaginu mæta órétt-
látu samfélagi, þar sem þeir einir öðl-
ast frama sem standa sig vel í sam-
keppni.”
í mínum huga hefur frami alltaf
verið tengdur einstaklingum en áhrif
og völd þjóðfélagshópum. Við í
Kvennaframboðinu höfum að vísu
bent á það að aðeins 3 konur sitja á
Alþingi og engin i ríkisstjórn, en
þetta höfum við gert vegna þess að
þetta endurspeglar áhrifaleysl kvenna
og sýnir nokkuð ljóslega hversu lítils-
virðingin fyrir öllu því sem þær
standa fyrir er samgróin samfélags-
geröinni. Það á ekki upp á pallborðið
í valdastofnunum þjóðfélagsins. Viö
í Kvennaframboðinu viljum vekja at-
hygli á reynslu og þekkingu kvenna
með því að ýta henni upp á pallinn
með sameiginlegu átaki en ekki með
því að veita konu, sem kannski er
karl í pilsi, gengi á framabrautinni.
Við ætlum ekki að lauma reynslu og
þekkingu kvenna að, heldur viljum
við að hún fái greiðan aðgang að öllu
og verði afl og hafi áhrif á samfélagið
allt. Þegar svo langt verður komið er
samfélagsvaldið þess virði að fara
með það.
Til þess að þetta megi verða þarf
að finna leiðir að markmiðinu, leiðir
sem samræmast því. Tilgangurinn
helgar ekki meðalið því vond meöul
veikja góðan tilgang. Það sem hvað
mest mótar vitund kvenna er sú
ábyrgð sem þær bera á líkamlegri og
andlegri velferð fjölskyldunnar. Til
þess aö allir eignist hlutdeild i þessari
vitund þarf allt mannlegt samfélag að
verða samábyrgt fyrir velferð ein-
staklingsins. Börn eru ekki bara börn
foreldra sinna, heldur dætur og synir
samfélagsins alls. Þess vegna þurfum
við að stefna að því að „samfélagsleg
þátttaka í uppeldi barna verði aukin
og bætt og jöfnun foreldraábyrgðar
verði auðvelduð.”
Um þetta stefnumið Kvennafram-
boðsins segir Hannes: „Þessi þátt-
taka samfélagsins leiðir til þess að
konur veröi samkeppnishæfari á
vinnumarkaðinum en nú er raunin.
En um leið er öllu því sem kennt er
við kvennamenningu fórnað á altari
karlamenningar. Hugmyndin um
mannleg tengsl og samvinnu víkur
fyrir viðurkenningu á leikreglum
samkeppninnar... ” (undirstrikun mín
— ISG). Það er rétt, að næði þetta
stefnumið fram að ganga yrðu konur
vissulega „samkeppnishæfari” en
um leið yrðu karlar þeirrar ánægju
aðnjótandi að eignast hlutdeild í
reynsluheimi kvenna og yrðu þar með
hæfari til aö rísa upp gegn leikreglum
samkeppninnar. Eða verða konur og
karlar ekki aö mætast á miðri leið?
Það er ekki laust við að Hannes
falli ofan í þá gryfju að verða
kaþólskari en páfinn, því ekki er ann-
að að sjá en hann telji kvennamenn-
inguna algóða. Það er einmitt þessi
gryfja sem við í Kvennaframboðinu
höfum reynt að forðast. Við höfum
vlsvitandi lagt áherslu á það jákvæða
í menningu kvenna, vegna þess að við
teljum að það hafi verið vanmetið
samfélaginu til mikils skaða. En okk-
ur er samt sem áður ljóst að menning
kvenna mótast einnig af þeirri
einangrun sem umlykur störf kvenna
á heimilunum og því virðingarleysi
sem konum er sýnt. Þessu tvennu
erum við til í að fóma án eftirsjár. Ef
við viljum það ekki og teljum að engu
megi fórna af kvennamenningunni,
þá erum við á hættulegri braut. Al-
góð menning getur einungis verið af-
sprengi algóðra aðstæðna, og það eru
aðstæður kvenna svo sannarlega
ekki, Með nokkrum sanni má segja
að konur (og þá sérstaklega mæður)
séu á milli steins og sleggju og ef við
afneitum breytingum sem beint eða
óbeint gera þær „samkeppnishæf-
ari” þá 'Viðhöldum við ríkjandi
ástandi.
Virðingarleysi fyrir konum og
kvennastörfum kemur ekki síst fram í
launamati. Konur eru stærsti lág-
launahópurinn í þjóðfélaginu.
Orsakanna fyrir þessu er m.a. að leita
í því að konur hafa með höndum
ólaunuð störf á heimilunum sem
aldrei hefur verið litið á sem vinnu-
framlag dl samfélagsins alls, heldur
sem einkamál kvenna. Þegar þessi
störf verða að launavinnu þykja þau
lítillar umbunar verð. Réttlátt mat á
mikilvægi kvennastarfa er ein af
forsendum þess að hægt sé að ná ein-
hverju launajafnrétti milli kynja.
Fyrir þessu mati verða konur að
berjast, bæði sem konur og launþeg-
ar.
Hannes telur að því aðeins geti
jöfn laun orðið að veruleika að að-
stæðum þjóðfélagsins verði breytt i
átt aö menningu kvenna. Þetta er
ákaflega almennt stefnumið og erfitt
að festa hönd á, þegar ekkert er látið
uppi um það hvaða aðstæður þetta
eru, né heldur hvernig og með hvaða
móti hægt sé að breyta þeim. Einhver
skref verður að stíga í átt að mark-
miðinu, eigi það ekki að daga uppi
eins og nátttröll.
Á slík skref höfum við í Kvenna-
framboðinu reynt að benda í stefnu-
skrá okkar til borgarstjórnarkosning-
anna. Ekki er Hannes sáttur við þau
því eftir lestur stefnuskrárinnar
kemst hann að þeirri niðurstöðu að á
grundvelli hennar náist ekki annar
árangur en sá að hópur forréttinda-
kvenna í stjórn samkeppnisþjóð-
félagsins aukist. Það er að vísu liklegt
að þetta gerist vegna áhrifa frá
Kvennaframboðinu og hefur til-
hneiginga í þessa átt þegar orðið vart,
m.a. á framboðslistum flokkanna.
Þetta er í sjálfu sér góðra gjalda vert
þvi við hljótum að vona að hluti af
þessum konum hafi ekki svarið af sér
kvenkynið og reynslu þess til þess
eins að ná í veglegt sæti við kjötkatl-
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
ana. En þó þetta hafi og muni gerast
fyrir tilstuðlan Kvennaframboðsins
þá höfum við alls ekki í hyggju að
láta þar við sitja. Ef svo væri þá
teldum við líklega nóg að gert og
værum búnar að draga okkur út úr
kosningaslagnum.
Það sem við setjum ofar öllum
áhrifastöðum er baráttan fyrir viður-
kenningu á því að konur hafa já-
kvæöri reynslu og þekkingu að miðla
sem nauðsynlegt er að taka mið af við
stjórnun þjóðfélagsins. Þessi barátta
er ekki bundin við borgarstjórnar-
kosningarnar heldur þarf hún að fara
fram á öllum sviðum þjóðlífsins með
vönduð meðul að vopni. Allar góðar
úrbætur í rnálum sem á konum
brenna, þó svo að þær geri konur
„samkeppnishæfari”, auðvelda okk-
ur konum þessa baráttu og eru i
sjálfu sér skref í jafnréttisátt. Það er
þessi barátta sem er forsenda þess að
konur og karlar geti unnið saman að
nýju og betra samfélagi, þar sem hið
besta og lífvænlegasta í viðhorfum
kynjanna fær að njóta sín.
í ljósi þess sem hér hefur verið
sagt, er það merkingarleysa að segja
að Kvennaframboðið hafi „afneitað
baráttu fyrir þjóðfélagi, byggt á hug-
sjón mannlegra samskipta”. Mann-
leg samskipti eru margvísleg og ekki
öll til eftirbreytni. Það gildir það
sama um mannleg samskipti og
breytingar í átt að menningu kvenna,
við verðum að glæða þau innihaldi
sem stríðir ekki gegn okkar bestu vit-
und.
Við í Kvennaframboðinu erum
bæði að reyna að fást við þetta inni-
hald og þau skref sem við teljum
vænlegust á leið breytinganna. Það er
hins vegar vert að hafa það skrifað
bak við eyrað að Kvennaframboðið
eitt og sér breytir hinni reykvísku ver-
öld ekki í himneskan Edensrann.
AUar væntingar á þann veginn eru
blekking ein. Kvennaframboðið get-
ur engu að síður haft mikil áhrif á
stefnumótun og frumkvæði í borg-
inni. Það getur sáð fræjum í nýjan
svörð og vonast til að aðrir geri hið
sama svo af þeim yaxi gróskumikið
gras. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
Fré funtMum KvennaframboðU IReytyavfk
Hvar skal standa 1. itiai?
1. mai skipar ekki háan sess i hug-
um launafólks á íslandi. Og hvers
vegna ætti hann svo sem að gera það?
Við höfum vanist því lengi aðsjá full-
trúa flokkanna 1 verkalýðshreyfing-
unni draga fram sjálfsagðar (og sum-
ar áratuga gamlar) kröfur sem annars
eru þeim ekki leiðarljós milli tylli-
daga. Þá eru þær seldar fyrir
„greiðslugetu atvinnuveganna” og
„ekkert svigrúm” tU kjarabóta. Sam-
hjálp alþýðu út yfir landamæri er
• löngu orðin að fiokkspóUtík i munni
þessara manna og orðin meiningar-
laus á kröfuborðum hinna hefð-
bundnu 1. mai-aðgerða.
Ekki minnist ég þess, að al-
mennu launafólki gefist nokkurt
tækifæri til þess að móta aðgerðir
dagsins og er það í samræmi við um-
gengnina um lýðræði á slóðum
verkalýðsbroddanna fiestra. Kannski
hefði verið ástæða til að hafa kröft-
ugar kröfugöngur nú í upphafi samn-
ingalotu, þar sem atvinnurekendur
og ráðherrar fortaka fyrir nokkrar
leiðréttingar á margra ára kaupráni?
Nei — 1. mai er því miður frídagur
í augum svo margra, í besta falli há-
tíðisdagur einber.
Andstaðan við samvinnu verka-
lýðsbrodda og atvinnurekenda hefur
verið fremur veikburða árum saman.
Það má tengja þróun svokallaðra
verkalýðsflokka til hægri og kreddu-
festu okkar yngri mannanna sem
hafa reynt að mynda nýtt afi til
vinstri. Á 1. maí hefur staðan birst
fólki í 2—3 aðgerðum i Reykjavik (og
víðar) til hliðar við göngu og fund
fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna,
BSRB og Iönnemasambandsins.
Auðvitaö hefur margt í starfi rót-
tæklinganna borið árangur og mikil
reynsla liggur nú frammi. En æ fleir-
um skilst loks að samvinna um mál-
efni og umræður um ólika hug-
myndafræði eru ekld andstæður,
heldur þættir í bráðnauðsynlegri bar-
áttu fyrir nýjum verkalýðsfiokki í
landinu.
Aðdragandi andstöðuaðgerðanna
1. maí í ár var því nokkuð ólikur þvi
sem áður var. Meira en helmingur
atriða sem Fylkingin og Kommún-
istasamtökin hafa lagt áherzlu á 1.
maí er nánast eins hjá báðum sam-
tökum. Umræður milli þcirra reynd-
ust nothæfar til að finna málamiðl-
anir varðandi mörg önnur atriði. Það
sem eftir stóð fór fyrir almennan
fund Rauðrar verkalýðseiningar og
atkvæðagreiðslu. Baráttusamtök fyr-
ir stofnun kommúnistaflokks og
Rauösokkahreyfingin blönduðust inn
í viðræðurnar. Varð úr að RSH gerð-
ist aðili að Rauðri verkalýðseiningu,
en BSK ekki.
Ég met kröfur og kjörorð Rauðrar
verkalýðseiningar sem nothæfan val-
kost vinstri manna 1. maí eftir allar
málamiölanirnar. Reyndar hefðu fé-
lagar Kommúnistasamtakanna kosið
mun skarpari andstöðu gegn Sovét-
ríkjunum í aðgerðum, mun ákveðn-
ari afhjúpun á striðsundirbúningi
beggja risaveldanna og skýrari yfir-
lýsingar um að Alþýðubandalagið er
ekki málsvari verkalýðsstéttarinnar,
þegar á heildina er litið. Á þetta og
fieiri stefnuatriði munu samtökin og
Verkalýðsblaðið leggja sina áherslu
1. maí meðal annars á fundi (opnu
húsi) i Sóknarsalnum, Freyjugötu 27
að loknum aðgerðum i miðbænum.
Við reykvíska launamenn segi ég:
— Ef þú vilt leggja áherslu á kröfur
um lýðræði og stéttabaráttustefnu
í verkalýðshreyfingunni;
— ef þú vilt taka upp baráttu gegn
kreppupólitik peningavaldsins;
— ef þú vilt berjast fyrir friði og gegn
vígbúnaði sem beinist gegn alþýðu
manna;
— ef þú vilt styðja alþýðuna í E1
Salvador, jafnt sem í Afganistan,
taktu þér þá stöðu í göngu Rauðrar
verkalýðseiningar og síðast en ekki
sfst: Líttu inn til okkar sem stöndum
að Verkalýðsblaðinu.
Ari T. Guðmundsson
Kjallarinn
AriTrausti
Guðmundsson
^ „Samhjálp alþýðu út yfír landamæri er
löngu oröin aö flokkspólitík í munni þess-
ara manna og orðin meiningarlaus á kröfu-
borðum hinna hefðbundnu 1. maf-aðgerða,”
segir Ari T. Guðmundsson í grein sinni um
verkalýðsdaginn.